Przygotowanie do kolonoskopii ma na celu dokładne oczyszczenie jelita z resztek pokarmowych. Taki zabieg umożliwi ocenę wizualną ściany jelita podczas badania. Nieodpowiednie przygotowanie pacjenta do badania sprawia, że jest ono trudniejsze technicznie, trwa dłużej, jest obarczone większym ryzykiem przeoczenia zmian chorobowych i częściej kończy się niepowodzeniem, dlatego musi być powtórzone. Z tego względu tak ważne jest, by odpowiednio wyedukować pacjenta wykupującego leki przygotowujące do kolonoskopii. Czasem przychodnia lub szpital nie przewiduje na to czasu i pacjent zwraca się z pytaniami do farmaceuty.
Zwykle pacjent skierowany na kolonoskopię otrzymuje od lekarza, wraz z receptą na specjalny lek przeczyszczający, zalecenia dotyczące m.in. przestrzegania specjalnej, ścisłej, płynnej diety oraz picia dużej ilości płynów w dni poprzedzające badanie. Poproś, żeby pokazał zalecenia i omów je z pacjentem.
Kolonoskopia a choroby przewlekłe
UWAGA ! Zalecenia powinny mieć charakter indywidualny, szczególnie u pacjentów chorujących na cukrzycę, przyjmujących leki przeciwzakrzepowe i inne oraz powinny uwzględniać wszystkie choroby przewlekłe pacjenta.
- Przewlekle stosowane leki należy przyjąć co najmniej 1 godz. przed lub po spożyciu środka przeczyszczającego.
- Osoby z chorobami wymagającymi stałego przyjmowania leków (np.: nadciśnienie tętnicze, choroby serca, padaczka i inne) w dniu badania powinny zażyć poranną dawkę leków popijając je wodą.
- Osoby chorujące na cukrzyce powinny dodatkowo skonsultować z lekarzem sposób przygotowania do badania oraz poinformować o swojej chorobie oddział, na który są przyjmowane.
Osoby przyjmujące leki obniżające krzepliwość krwi powinny zastosować jeden z poniższych schematów:
- Riwaroksaban (Xarelto) – 48 godzin przed planowanym badaniem należy przerwać przyjmowanie leków po wcześniejszej konsultacji z lekarzem.
- Klopidogrel (Plavix, Clopidix, Areplex) – 5 dni przed planowanym badaniem należy przerwać przyjmowanie leków po wcześniejszej konsultacji z lekarzem.
- Acenokumarol i warfaryna – na 7 dni przed badaniem powinny przerwać jego przyjmowanie w porozumieniu z lekarzem, lek zamienić na podawaną podskórnie heparynę drobnocząsteczkową (np.: Fraxiparyne, Clexane). Dalsze informacje o kontynuacji leczenia przeciwkrzepliwego zawarte będą w karcie informacyjnej leczenia szpitalnego.
- Kwas acetylosalicylowy (Acard, Aspirin Cardio, Polocard) – na 7 dni przed planowanym badaniem należy przerwać przyjmowanie leków po wcześniejszej konsultacji z lekarzem.
- Tiklopidyna (Ticlid, Aclotin, Ticlo) – należy przerwać przyjmowanie na 14 dni przed planowanym badaniem po wcześniejszej konsultacji z lekarzem prowadzącym.
Zalecenia żywieniowe
Jakie są podstawowe zalecenia żywieniowe przygotowujące do kolonoskopii?
- Na 7 dni przed badaniem należy wykluczyć z diety owoce pestkowe (winogrona, kiwi, truskawki), pomidory i sok pomidorowy oraz nasiona siemienia lnianego, ziarniste pieczywo i mak.
- Na 1-2 dni przed badaniem pacjent nie powinien spożywać stałych pokarmów. Zaleca się dietę płynno-papkową.
- W dniu poprzedzającym badanie powinien pić dużo klarowanych płynów (woda, klarowne zupy, buliony, rozcieńczone syropy i soki bez miąższu, herbaty ziołowe), dopuszczalna jest również kawa i herbata (bez mleka), a unikać należy picia czerwonych płynów, takich jak sok z buraka.
- W dniu badania nie należy przyjmować żadnych posiłków.
Gotowe preparaty przeczyszczające
W aptece mamy kilka preparatów, które umożliwiają przygotowanie do kolonoskopii i są to:
- proszki do sporządzanie roztworu doustnego z makrogolami (proszek Fortrans, proszek Moviprep) – leki Rp,
- proszek do sporządzanie roztworu doustnego z pikrosiarczanem sodu i tlenkiem magnezu (proszek Citrafleet) – lek Rp,
- koncentraty do sporządzanie roztworu doustnego z siarczanami (koncentrat Eziclen),
- roztwory doodbytnicze z wodorofosforanami (płyn Enema, płyn Rectanal) – preparaty OTC.
Bardzo prawdopodobne, że spotkasz się ze zdziwieniem u pacjenta prosząc o receptę na pisane najczęściej Fortrans czy Citrafleet. Lekarze nie zawsze załączają do zaleceń receptę na środek przeczyszczający…
Osoba, która została skierowana na kolonoskopię i przychodzi do nas w celu wykupienia jednego z powyższych leków powinna zawsze zostać spytana, czy wie jak stosować dany preparat. Warto też zapytać o termin i godzinę planowanego badania.
Pamiętajmy! Jeśli pacjent przygotowuję się do kolonoskopii w domu, należy poinformować go, aby podczas stosowania leku koniecznie pozostał w domu z możliwością łatwego dostępu do toalety, ponieważ w czasie przygotowywania do kolonoskopii wystąpią liczne wypróżnienia (biegunka), pod koniec samą treścią płynną (woda).
Sposób dawkowania i godziny przyjmowanych płynów z lekiem powinien wskazać lekarz kierujący, a dokładny schemat zależy od godziny badania i powinien być zrozumiały dla pacjenta.
Jak przyjmuje się dostępne na rynku preparaty?
W tabeli poniżej znajdziesz preparaty stosowane przy przygotowaniu do kolonoskopii.
| preparat | sposób użycia |
|---|---|
| Fortrans (proszek do przyg. roztworu doustnego) | Jeśli badanie jest przed południem: W dniu poprzedzającym badanie w godzinach popołudniowych 14.00-15.00 należy rozpocząć picie roztworu Fortrans. 1 torebkę rozpuścić w 1 litrze wody, razem 4 litry płynu na 4 saszetki. Pić 1 szklankę co 15 min. W razie złej tolerancji (nudności) dopuszczalne jest wypicie 2 litrów w dniu poprzedzającym badanie i kolejnych 2 litrów wcześnie rano w dniu badania (warunkiem koniecznym jest spożycie ostatniej porcji płynu nie później niż 2 h przed badaniem). - Roztwór ma nieco mdły smak i zapach, można dodać do niego soku z cytryny i schłodzić w lodówce. - Od momentu rozpoczęcia picia roztworu nic nie jedz aż do momentu wykonania badania. - Można pić dowolną ilość niegazowanej wody, słabej herbaty. Jeśli badanie jest popołudniu: - W dniu poprzedzającym badanie w godzinach popołudniowych 16.00-17.00 rozpocząć picie roztworu Fortrans. 1 torebkę rozpuścić w jednym litrze wody razem do wypicia 2 litry płynu. Pić jedną szklankę co 15 min. Kolejne 2 litry wypić rano w dniu badania z zastrzeżeniem iż ostatnia porcja płynu nie później niż 2 h przed badaniem. Łącznie należy wypić 4 litry płynu na 4 saszetki Fortransu. - W trakcie picia roztworu Fortranu można pić inne płyny (woda, herbata). |
| Moviprep (proszek do przyg. roztworu doustnego) | W przeddzień badania: - Opakowanie zawiera po dwie saszetki A i B. - Wieczorem, w dniu poprzedzającym badanie, do załączonego pojemnika należy wsypać zawartość jednej torebki A i jednej torebki B. - Dolać wodę do pojemnika do poziomu górnej kreski (1 l) i Wymieszać całość aż płyn będzie prawie całkowicie przejrzysty – może to potrwać kilka minut. Przed wypiciem można schłodzić roztwór. - Pić roztwór w tempie 1 szklanka co 10-15 minut. - Ważne! Dodatkowo należy wypić 2 szklanki wody (łącznie 0,5 l) w czasie 30 minut. W dniu badania: - Powtórzyć wszystkie powyższe czynności dla drugiej dawki leku zaczynając picie roztworu na 4 godz. przed planowaną godziną kolonoskopii. - Od zakończenia przyjmowania drugiej dawki leku do rozpoczęcia badania powinna minąć co najmniej godzina. - Można pić dowolną ilość klarownych płynów np. wodę, herbatę do 2 godz. przed wyznaczoną godziną badania. |
| Eziclen (koncentrat do przyg. roztworu doustnego) | Schemat jednodniowy - Przygotowanie rozpocząć wczesnym wieczorem tj. nie później niż o godz. 18.00. - Zawartość butelki leku wlać do załączonego kubka. - Dolać wody do leku do poziomu kreski na kubku (łącznie 0,5 l). - W ciągu następnych 30 – 60 minut, bez pośpiechu, wypić cały płyn z kubka. - W ciągu kolejnych 30 minut wypić jeszcze 2 kubki (wypełnione do kreski; łącznie 1 l) wody lub czystego płynu (herbata, kawa bez mleka i śmietanki, napoje gazowane lub niegazowane, przecedzane soki owocowe bez miąższu – poza barwy czerwonej i purpurowej, czysta zupa, zupa przecedzana w celu usunięcia z niej wszelkich stałych elementów). - Powtórzyć wszystkie powyższe czynności dla drugiej dawki leku po upływie ok. 2 godzin od rozpoczęcia pierwszej części schematu. Schemat podzielony W przeddzień badania - Przygotowanie rozpocząć wczesnym wieczorem tj. nie później niż o godz. 18.00. - Zawartość butelki leku wlać do załączonego kubka. - Dolać wody do leku do poziomu kreski na kubku (łącznie 0,5 l). - W ciągu następnych 30 – 60 minut, bez pośpiechu, wypić cały płyn z kubka. - W ciągu kolejnych 30 minut wypić jeszcze 2 kubki (wypełnione do kreski; łącznie 1 l) wody lub czystego płynu (herbata, kawa bez mleka i śmietanki, napoje gazowane lub niegazowane, przecedzane soki owocowe bez miąższu – poza barwy czerwonej i purpurowej, czysta zupa, zupa przecedzana w celu usunięcia z niej wszelkich stałych elementów). W dniu badania - Powtórzyć wszystkie powyższe czynności dla drugiej dawki leku wczesnym rankiem po upływie 10 do 12 godzin od rozpoczęcia pierwszej części schematu. - Można pić dowolną ilość klarownych płynów np. wodę, herbatę do 2 godz. przed wyznaczoną godziną badania. |
| CitraFleet (proszek do przyg. roztworu doustnego) | Preparat CitraFleet przyjmuje się doustnie w dwóch dawkach po 150 ml każda. Wsypać zawartość 1 saszetki do filiżanki zimnej wody (około 150 ml) i mieszać przez 2 – 3 minuty. Jeżeli zawartość rozgrzeje się podczas mieszania, odczekać przed wypiciem całego roztworu do momentu ochłodzenia. Mętną zawiesinę wypić natychmiast po przygotowaniu. - Po przyjęciu każdej dawki wypić 2 litry wody w porcjach po 250 ml wody co godzinę. Po przyjęciu 1 dawki – 2 litry, po przyjęciu drugiej dawki 2 litry, łącznie 4 l. - Lek przyjmować zgodnie z zaleceniami we wskazanych poniżej godzinach lub w godzinach wyznaczonych przez lekarza. Opcja I – badanie w godzinach porannych 7.00 - 12.00 1 saszetka godzina 16.00 (dzień przed badaniem), 2 saszetka godzina 22.00 (dzień przed badaniem) o Opcja II – badanie w godzinach popołudniowych 13.00 - 18.00 1 saszetka godzina 22.00 (dzień przed badaniem), 2 saszetka godzina 6.00 (w dniu badania) o Opcja III – badanie w godzinach wieczornych 19.00 – 23.00 1 saszetka godzina 6.00 (w dniu badania), 2 saszetka godzina 12.00 (w dniu badania) - Praktyczna rada: warto nastawić budzik co godzinę, aby pamiętać o kolejnych porcjach płynów do picia. - Po pierwszej dawce leku CitraFleet nic już nie jeść. Pamiętać należy natomiast o piciu wody! |
Alternatywą lub uzupełnieniem stosowania powyższych leków przeczyszczających są roztwory do wlewów doodobytniczych dostępne w postaci zestawów Enema i Rectanal. Wlew wykonuje się wieczorem w dniu poprzedzającym wykonanie badania i można go powtórzyć w przypadku nie uzyskania pełnego oczyszczenia. Należy poinformować pacjenta, że opakowanie zawiera nadmiar roztworu, dlatego nie trzeba całkowicie opróżniać butelki.Zestaw składa się z plastikowej butelki zawierającej odpowiednią ilość płynu oraz ze specjalnej końcówki, którą wprowadza się do odbytu. Zaleć pacjentowi, żeby końcówkę przed wprowadzeniem pokrył warstwą wazeliny.
| preparat | sposób użycia |
|---|---|
| Enema lub Rectanal (płyny doodbytniczy) | - Przed użyciem należy zdjąć osłonkę z dozownika na butelce, końcówkę dozownika natłuścić wazeliną lub płynną parafiną w celu łatwiejszego wprowadzenia do odbytnicy. *podanie samodzielne: pacjent powinien ułożyć się na boku (najlepiej lewym) i zgiąć obie nogi w stawach biodrowych i kolanach *podanie z pomocą inne osoby: pacjent powinien przyjąć pozycję podpartą na łokciach i kolanach - Końcówkę dozownika należy ostrożnie wprowadzić do odbytnicy, a następnie powoli ściskając butelkę, wprowadzić jej zawartość do odbytnicy. Pacjent powinien starać się zaciskać zwieracz odbytu. - Po wprowadzeniu roztworu do jelita pacjent powinien pozostawać 2-5 minut w jednej z opisanych pozycji, aż do wystąpienia uczucia parcia, a następnie wypróżnić się. (najskuteczniejsze jest ułożenie z miednicą powyżej poziomu głowy - można to uzyskać podkładając wałek z koca lub poduszki pod miednicę). - Po zastosowaniu produktu leczniczego należy wypić dodatkową porcję płynów. |
