fbpx

Środki antyseptyczne i odkażające cz.3: Związki srebra i boru, fiolet i nadmanganian potasu

Autor:
mgr farm.
Publikacja: 17/02/2017
Nadmanganian potasu.
Azotan srebra, zwiazki boru (Borasol, Maść borna, Aphtin, fiolet gencjanowy (pioktanina) i nadmanganian potasu. Skuteczność, bezpieczeństwo i zastosowanie.

Spis treści

Treść tylko dla farmaceutów i techników farmaceutycznych.

← wróć do wstępu z tabelą

Azotan srebra

Związki srebra są skutecznie działającymi środkami przeciwbakteryjnymi. Jony srebra przyłącza ją się do grup tiolowych, karboksylowych i aminowych białek unieczynniając ich aktywność biochemiczną. Sole srebra działają odkażająco, ściągająco, lekko złuszczająco, a w większych stężeniach przyżegająco i nekrotycznie. Azotan srebra w zależności od stężenia ma różne wskazania:

  • 10-20% – do lapisowania zębów mlecznych zajętych procesem próchnicowym, po zabiegu zęby są czarne – ale zahamowana zostaje demineralizacja,
  • 2% – do sporządzania preparatów recepturowych do pędzlowania trudno gojących się owrzodzeń i zmian zapalnych w obrębie jamy ustnej,
  • 0,25% – do płukania worka spojówkowego w stanach zapalnych.

Przykłady preparatów recepturowych zawierających związki srebra to maść Mukulicza i krople do nosa z kolargolem.

Antyseptyki omawiane w cyklu.

Unguentum Nigrum (Maść Mikulicza)

Rp. Argentum nitricum 1,0 Balsamum peruvianum 10,0 Vaselinum flavum ad 100,0 M.f. ung.

Krople do nosa

Rp. 1% Sol. Collargoli 10,0 M.f. gtt.
(Patrz: Synonimy w recepturze – błyskawiczna wyszukiwarka”.)

Jedynym środkiem leczniczym zawierającym azotan srebra w składzie zarejestrowanym w Polsce są krople do oczu Mova Nitrat Pipette, stosowane w lecznictwie zamkniętym. Wskazane są w zapobieganiu zakażeniu przedniego odcinka oka u noworodków, szczególnie wywołanemu przez Neisseria gonorrhoeae – rzeżączkowemu zapaleniu spojówek (zabieg Credégo) oraz zakażeniu przez Chlamydia spp. i Staphylococcus spp. Zabieg ten wykonuje się  u każdego noworodka bezpośrednio po urodzeniu. (Patrz: Zabieg Credégo”.)

Związki boru

Związków boru stosowane w antyseptyce to kwas borowy i boraks.

Kwas borowy

Kwas borowy (Maść borna, Borasol) jest słabą substancją antyseptyczną, działa jednak przeciwzapalnie i ściągająco. Jest skuteczny przeciwko pałeczce ropy błękitnej – wrażliwej na bor. Kwas borowy wskazany jest w wypryskach, oparzeniach, stłuczeniach, obrzękach i niewielkich ranach.

Preparaty zawierające kwas borowy nakładać można miejscowo na skórę w formie okładów, płukań i maści. Należy jednak pamiętać, że kwas borowy łatwo przenika przez uszkodzoną skórę i błony śluzowe do krwi (powyżej 90%), a zastosowany na dużą powierzchnię ciała może wywołać objawy zatrucia. Przy przewlekłym stosowaniu ulega kumulacji w organizmie.

Kwasu borowego nie należy stosować:

  • u dzieci poniżej 11. roku życia,
  • doustnie oraz do oczu,
  • na rozległe rany i dużą powierzchnie skóry.

Boraks

Boraks (w: Aphtin) to inny znany związek boru wykorzystywany w postaci roztworu do stosowania miejscowego w pleśniawkach lub bolesnych nadżerkach jamy ustnej, na narządach płciowych oraz do płukania gardła. Ma słabe działanie antyseptyczne, hamuje rozwój grzybów i bakterii. W połączeniu z salicylanami daje bardzo gorzkie połączenia – należy więc tego unikać w lekach do pędzlowania jamy ustnej.

Aphtin występuje jako preparat gotowy, ale może być także sporządzony według poniższej receptury:

Natrii tetraborici 4,0  Glycerini ad 20,0  M.f. sol.

Fiolet gencjanowy

Fioletem gencjanowym (fiolet krystaliczny, chlorek metylorozanilinowy, Pyoctanina) nazywa się barwnik o działaniu bakteriobójczym i przeciwgrzybiczym. Jest skuteczny wobec części bakterii Gram-dodatnich (m.in. Staphylococcus spp.) i grzybów z rodzaju Candida. Dużo słabiej działa na bakterie Gram-ujemne (Pseudomonas aeruginosa). Nie działa na bakterie kwasoodporne ani przetrwalniki bakteryjne i grzybicze. Mechanizm działania fioletu gencjanowego jest nieustalony — sugeruje się jednak na możliwość działania mutagennego na DNA komórek bakterii i grzybów.[1] Ważne fakty do zapamiętania na temat fioletu to:

  • Działanie antyseptyczne fioletu krystalicznego zwiększa się w środowisku zasadowym, w miarę wzrostu pH, zakwaszenie środowiska rany zmniejsza znacznie jego skuteczność.
  • Fiolet gencjanowy jest wskazany do stosowania w stanach zapalnych skóry, ranach sączących i owrzodzeniach. Dodatkowa zawartość etanolu w preparatach odtłuszcza, oczyszcza i wysusza skórę. Obecność ropy i wydzielin obniża jego skuteczność. [2]
  • Fioletu nie można stosować bezpośrednio na otwarte rany (zwłaszcza te głębokie i rozległe) i błony śluzowe.
  • Produkty zawierające fiolet mocno zabarwiają skórę i ubrania.

Fiolet gencjanowy jest tanim i skutecznym środkiem antyseptycznym. Badania kliniczne wykazały, że fiolet gencjanowy jest skuteczny w ropnych zakażeniach, egzemach i odleżynach spowodowanych zakażeniem MRSA jak również w przypadku kandydoz jamy ustnej w przebiegu AIDS.[3]

Nadmanganian potasu

Nadmanganian potasu (Kalium hypermanganicum, Kalii permanganas) jest nieorganicznym związkiem silnych właściwościach utleniających. Stosowany miejscowo w postaci roztworu do przemywania – działa odkażająco i ściągająco. Ważne fakty do zapamiętania na temat nadmanganianu potasu to:

  • Wodny roztwór nadmanganianu potasu o stężeniu 0,05% wskazany jest do przemywanie skóry, owrzodzeń i ropiejących ran (tj. 1 tabletka 100 mg rozpuszczona w 200 ml przegotowanej wody). Roztwór należy używać bezpośrednio po przygotowaniu.
  • Wodny roztwór nadmanganianu potasu o stężeniu 0,025% można stosować jako lek odkażający do płukania błon śluzowych gardła i jamy ustnej (tj. 1 tabletka 100 mg rozpuszczona w 400 ml przegotowanej wody). Warto uprzedzić pacjenta, że nadmanganian ma nieprzyjemny smak i może spowodować przebarwienie zębów.
  • Nadmanganianu potasu nie należy stosować w dużych stężeniach i w sposób długotrwały, ponieważ podrażnia skórę, błony śluzowe i może spowodować zabarwienie skóry na brązowo.

Inne antyseptyki

Przeczytaj inne opracowania o antyseptykach:

Interakcja nadmanganianiu potasu z gliceryną

Nie róbcie tego w domu. Ani w aptece…

 

Piśmiennictwo

  1. Maley AM, Arbiser JL. Gentian Violet: A 19th Century Drug Re-Emerges in the 21st Century. Experimental dermatology. 2013. abstarkt
  2. Saji M, Taguchi S. Efficacy of gentian violet in the eradication of methicillin-resistant Staphylococcus aureus from skin lesions. J Hosp Infect. 1995 abstrakt
  3. Maley AM, Arbiser JL. Gentian Violet: A 19th Century Drug Re-Emerges in the 21st Century. Experimental dermatology. 2013. abstarkt
Subskrybuj
Powiadom o
0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments
FB
Twitter/X
LinkedIn
WhatsApp
Email
Wydrukuj

Zobacz też

Inne o wskazaniach: ,

0
Wyraź swoje zdanie i dodaj komentarz :)x

Zaloguj się