N-acetylocysteina (NAC) to pochodna cysteiny (endogennego aminokwasu) o działaniu mukolitycznym, stosowana w leczeniu chorób układu oddechowego oraz jako antidotum na zatrucie paracetamolem, a także eksperymentalnie w leczeniu różnych schorzeń psychiatrycznych.[1][2]
Acetylocysteina – Komu można polecać?
Preparaty z N-acetylocysteiną można polecić dorosłym i dzieciom powyżej 2 r.ż., którzy:
- cierpią na infekcje dróg oddechowych objawiające się wytwarzaniem gęstej wydzieliny,
- stosują przewlekle N-acetylocysteinę w celu ograniczenia zaostrzeń przewlekłego zapalenia oskrzeli i przewlekłej obturacyjnej choroby płuc i zabrakło im leku do kontynuacji terapii (w przypadku preparatów OTC jest to zastosowanei off-label).[3]
Zgodnie z rekomendacjami autorów przeglądu Cochrane i ChPL zarejestrowanych w Polsce preparatów N-acetylocysteiny nie zaleca się stosowania NAC u dzieci poniżej 2 r.ż. ze względu na ograniczoną u nich zdolność odkrztuszania i możliwą niedrożność dróg oddechowych.[4][5] Mimo to w wielu krajach dopuszcza się stosowanie N-acetylocysteiny u dzieci powyżej 1. miesiąca w dawce 50-100 mg od 2 do 3 razy dziennie.[6]
W osobnym opracowaniu omówiliśmy temat stosowania leków wykrztuśnych w ciąży. (Patrz: “Leki przeciwkaszlowe i wykrztuśne u kobiet w ciąży”.)
Acetylocysteina – Jak stosować?
N-acetylocysteinę zaleca się stosować:
- u dorosłych i dzieci powyżej 14 r.ż.: doustnie 600 mg raz dziennie lub 200 mg 3 razy dziennie,[7]
- u dzieci od 6 do 14 r.ż.: doustnie do 400 mg na dobę,[8]
- u dzieci od 2 do 6 r.ż.: doustnie do 300 mg na dobę,[8]
- po posiłku,
- najpóźniej 4 godziny przed snem,
- nie dłużej niż 4-5 dni bez konsultacji lekarskiej.
W trakcie leczenia potrzebne jest nawadnianie organizmu, dlatego zaleć pacjentowi picie (najlepiej wody) w dużych ilościach.
Acetylocysteina – Jak działa?
N-acetylocysteina zmniejsza lepkość wydzieliny przez rozrywanie wiązań disiarczkowych w łańcuchach mukopolisacharydowych obecnych w śluzie. Dzięki temu ułatwione zostaje odkrztuszanie, przez co następuje poprawa oddychania i złagodzenie męczącego kaszlu.
Acetylocysteina – Na co uważać?
N-acetylocysteina upłynnia także śluz chroniący błonę śluzową żołądka, co może objawiać się jej podrażnieniem i nasileniem choroby wrzodowej.[9]
N-acetylocysteina może powodować skurcz oskrzeli, przez to trzeba zachować szczególną ostrożność u osób chorych na astmę oskrzelową. Jeśli objaw wystąpi, należy natychmiast odstawić lek.[9]
Mimo że producenci preparatów z N-acetylocysteiną informują o niewystarczających danych dotyczących stosowania leku w ciąży, za jego bezpieczeństwem przemawia fakt, że nie przenika przez łożysko,[10] a także doniesienia o zastosowaniu N-acetylocysteiny wraz z kwasem foliowym jako środka zapobiegającego poronieniom.[11]
N-acetylocysteinę można uznać za bezpieczną podczas laktacji.[12] Mimo braku badań klinicznych z udziałem kobiet karmiących, za bezpieczeństwem stosowania leku podczas karmienia piersią przemawia niska biodostępność leku po podaniu doustnym oraz zastosowanie leku w różnych schorzeniach w neonatologii (także w dużych dawkach). (Patrz: “Jak i gdzie sprawdzić czy lek przenika do mleka? [Q&A]”.)
Zobacz też: Ile leku przejdzie do mleka matki? [Kalkulator]
Acetylocysteina – Na jakie interakcje zwracać uwagę?
N-acetylocysteina nie wchodzi w klinicznie istotne interakcje.
Chociaż producenci zwracają uwagę na możliwą interakcję między N-acetylocysteiną a nitrogliceryną lub innymi azotanami, objawiającą się nadmiernym rozszerzeniem naczyń krwionośnych i spadkiem ciśnienia krwi, w badaniach nie wykazano istotności klinicznej tej interakcji.[13]
Podobnie wymieniana przez producentów interakcja N-acetylocysteiny z antybiotykami i chemioterapeutykami nie jest istotna klinicznie.[14][15]
Równoczesne stosowanie karbamazepiny i N-acetylocysteiny może obniżać stężenie karbamazepiny we krwi, jednak nie wykazano istotności klinicznej tej interakcji.[16]
N-acetylocysteina nie wpływa na działanie równocześnie stosowanego paracetamolu.
Acetylocysteina – Dodatkowe informacje
Wydając preparat z N-acetylocysteiną pacjentowi można zwrócić mu uwagę, że charakterystyczny zapach siarki jest typowy dla substancji czynnej i nie świadczy o wadzie jakościowej preparatu.
N-acetylocysteina może być podawana w formie nebulizacji,[6] jednak w Polsce nie ma zarejestrowanej takiej postaci leku (dostępny jest jedynie wyrób medyczny Mufluil z N-acetylocysteiną w apmułkach do inhalacji).
N-acetylocysteina w postaci 5% kropli z hypromelozą może być wykorzystywana do leczenia zespołu suchego oka.[6] W Polsce nie ma preparatu zarejestrowanego w tym wskazaniu.
W tabeli zestawiono leki z N-acetylocysteiną dostępne w Polsce.
| Kategoria | Postać | Nazwa handowa | Dawka | Uwagi |
|---|---|---|---|---|
| OTC | tabletki | ACC | 200 mg | Powyżej 6 r.ż. |
| OTC | tabletki musujące | ACC Mini, ACC, ACC Optima, Nacecis, Fluimucil Forte | 100 mg, 200 mg, 600 mg | Dawka 100 mg: powyżej 3 r.ż. Dawka 200 mg: powyżej 6 r.ż. Dawka 600 mg: powyżej 18 r.ż. |
| OTC | granulat do sporządzania roztworu doustnego | Fluimicil Muko Junior, Fluimucil Muko, ACC Hot | 100 mg, 200 mg | Dawka 100 mg: powyżej 3 r.ż. Dawka 200 mg: powyżej 6 r.ż. |
| OTC | proszek do sporządzania roztworu doustnego | ACC Mini, ACC Optima Hot | 100 , 600 mg/3 g | Dawka 100 mg: powyżej 3 r.ż. Dawka 600 mg: powyżej 14 r.ż. |
| OTC | proszek doustny | ACC Optima Active | 600 mg | Powyżej 18 r.ż. |
| OTC | roztwór doustny | ACC Classic | 20 mg/ml | Powyżej 3 r.ż. |
| Rp | proszek do sporządzania roztworu doustnego | Tussicom | 200 mg/5 g, 400 mg/5 g, 600 mg/5 g | Powyżej 2 r.ż. |
| Lz | roztwór do infuzji | Acetylcysteine Sandoz | 100 mg/ml | Powyżej 2 r.ż. |
Piśmiennictwo
- Millea P. J. et al.: N-Acetylcysteine: Multiple Clinical Applications. Am Fam Physician. 2009. pełny tekst⬏
- Minarini A. et al.: N-acetylcysteine in the treatment of psychiatric disorders: current status and future prospects. Expert Opin Drug Metab Toxicol. 2017. abstrakt⬏
- Poole P. et l.: Mucolytic agents versus placebo for chronic bronchitis or chronic obstructive pulmonary disease. Cochrane Database of Systematic Reviews 2019. abstrakt⬏
- ChPL Fluimicil Forte⬏
- Chalumeau M.: Acetylcysteine and carbocysteine for acute upper and lower respiratory tract infections in paediatric patients without chronic broncho‐pulmonary disease. Cochrane Database of Systematic Reviews 2013. abstrakt⬏
- Martindale: The Complete Drug Reference: Drug: Acetylcysteine [dostęp 1.08.2019]⬏⬏⬏
- ChPL ACC Optima⬏
- ChPL Tussicom⬏⬏
- Martindale: The Complete Drug Reference: Drug: Acetylcysteine [dostęp 1.08.2019]⬏⬏
- Johnson D. et al.: N-Acetylcysteine does not cross the human term placenta. FASEB J 1995. abstrakt⬏
- Armin A. F. et al.: N-acetylcysteine for treatment of recurrent unexplained pregnancy loss. Reprod Biomed Online 2008. abstrakt⬏
- e-lactancia: Acetylcysteine [dostęp 14.08.2019] http://www.e-lactancia.org/breastfeeding/acetylcysteine/product/⬏
- Lexicomp Drug Interactions: Acetylcysteine, Nitroglycerin [dostęp 8.08.2019]⬏
- Preston CL: Stockley’s Drug Interactions, Pharmaceutical Press, London 2016.⬏
- Stockley’s interaction: Loracarbef +Acetylcysteine⬏
- Mikromedex: Acetylcysteine [dostęp 13.08.2019]⬏
