Acyklowir to substancja przeciwwirusowa stosowana w zakażeniach herpeswirusami: HSV (Herpes simplex virus) wywołującym opryszczkę wargową i narządów płciowych i VZV (Varicella zoster virus) wywołującym ospę wietrzną i półpasiec oraz w ostrym martwiczym zapaleniu siatkówki. Tematykę zakażeń herpeswirusami poruszyliśmy także w innym opracowaniu. (Patrz: “Ospa wietrzna u dzieci: co może doradzić farmaceuta?”.)
Acyklowir – Komu można polecać?
Acyklowir możesz polecać:
- osobom dorosłym ze zmianami skórnymi w obrębie warg lub twarzy z potwierdzonym wcześniej zakażeniem wirusem opryszczki pospolitej.[1][2]
- osobom dorosłym do leczenia wcześniej rozpoznanej, nawrotowej opryszczki zewnętrznych narządów płciowych (dotyczy InVirum),[3]
- osobom dorosłym z nawracającą opryszczką warg i twarzy w celu zapobiegania nawrotom w okresie zwiększonego narażenia na czynniki, które je wywołują – np. stres (dotyczy acyklowiru w dawce 400 mg, czyli Hascovir Control MAX.[4]
Wskazania do stosowania acyklowiru, które wymagają konsultacji z lekarzem to leczenie zakażeń wirusem ospy wietrznej i półpaśca.
Leczenie acyklowirem u osób poniżej 18. r.ż. powinno być skonsultowane z lekarzem, jednak badania wskazują, że acyklowir może być bezpiecznie stosowany u dzieci powyżej 2. r.ż. [5][6]
Zobacz też: Czy izoprynozyna (Neosine, Groprinosin) jest skutecznym lekiem na przeziębienie i grypę?
Acyklowir – Jak stosować?
Leczenie opryszczki pospolitej powinno się rozpocząć w momencie pojawienia się swędzenia, pieczenia i mrowienia skóry (tzw. okresie prodromalnym) lub tuż po uwidocznieniu się pierwszych zmian skórnych.
Tabletki z acyklowirem dostępne bez recepty (w dawce 200 mg) należy stosować w miarę możliwości w równych odstępach czasu z zachowaniem przerwy nocnej. Zalecane są schematy dawkowania takie jak:
- 5 x 1 tabletka przez 5 dni,
- 3 x 2 tabletki przez 5 dni,
- 2 x 4 tabletki przez 5 dni.[7]
W zapobieganiu nawrotom opryszczki wargowej schemat dawkowania to 2 x 400 mg.[8] Lek nie powinien być przyjmowany dłużej niż miesiąc bez konsultacji z lekarzem, który rozważy zasadność stosowania długotrwałej terapii supresyjnej.
W przypadku łagodnych rzadko nawracających zmian skórnych stosowanie acyklowiru profilaktycznie nie jest wskazane, zalecane jest leczenie doraźne.[9]
Przyjmowanie preparatów doustnych powinno być zawsze uzupełnione o leczenie miejscowe. Kremy, sztyfty i żele należy aplikować 5 razy dziennie przez 4 dni bezpośrednio na zmiany skórne.
Skieruj do lekarza pacjentów, u których 14-dniowe leczenie acyklowirem okazało się nieskuteczne.
Acyklowir – Jak działa?
Acyklowir wbudowując się w DNA wirusa opryszczki pospolitej, hamuje jego namnażanie się w zakażonych komórkach organizmu człowieka. Acyklowir nie wpływa na metabolizm komórek gospodarza, gdyż powinowactwo wirusowej kinazy tymidynowej do acyklowiru jest kilkaset razy większe niż kinazy komórek gospodarza.
Zobacz też: Iwermektyna – zastosowanie w leczeniu świerzbu, wszawicy, trądziku i malarii
Acyklowir – Na co uważać?
Wyniki wieloletnich badań pokazują, że acyklowir jest lekiem bezpiecznym.[10][11]. Działania niepożądane występują rzadko, a wśród nich dominują: bóle i zawroty głowy, zaburzenia żołądkowo-jelitowe i wysypka.
Zgodnie z zaleceniami producenta stosowanie preparatów u kobiet w ciąży powinno być poprzedzone konsultacją lekarską,[12][13] jednak badania dowodzą, że acyklowir może być bezpiecznie stosowany zarówno u kobiet ciężarnych i karmiących piersią.[14]
Acyklowir – Na jakie interakcje zwracać uwagę?
Acyklowir nie wchodzi w klinicznie istotne interakcje z innymi lekami ani żywnością.[15]
Acyklowir może hamować metabolizm teofiliny powodując jej akumulację i nasilenie działań niepożądanych, jednak ta interakcja nie jest istotna klinicznie. [9][16]
Acyklowir – Dodatkowe informacje
Acyklowir w tabletkach ma zmniejszać częstość nawrotów i łagodzić ból, a acyklowir w kremie lub żelu ma ograniczać rozprzestrzenianie się wykwitów.
Przegląd systematyczny z 2018 roku wykazał nieznaczne skrócenie dolegliwości bólowych przez acyklowir w postaci do stosowania miejscowego, potwierdził z kolei bezpieczeństwo takiej terapii.[17]
Acyklowir w kategorii OTC dostępny jest w postaci:
- doustnej: tabletek dawce 200 mg i 400 mg,
- do stosowania miejscowego: kremu, sztyftu na skórę, żelu w dawce 50 mg/g (5%).
Dostępne w Polsce leki w postaci doustnej o kat. OTC i na receptę przedstawiliśmy w tabeli.
| Kategoria dostępności | Preparat | Postać | Dawka | Dostępne opakowanie |
|---|---|---|---|---|
| OTC | Hascovir Control | tabletki | 200 mg | 25 tabl. |
| OTC | Heviran Comfort | tabletki | 200 mg | 25 tabl. |
| OTC | Hevipoint | tabletki | 200 mg | 30 tabl. |
| OTC | InVirum | tabletki | 200 mg | 30 tabl. |
| OTC | Hascovir control MAX | tabletki | 400 mg | 30 tabl. |
| Rp | Hascovir | tabletki | 200, 400, 800 mg | 30 tabl. |
| Rp | Heviran | tabletki | 200, 400, 800 mg | 30 tabl. |
| Rp | Hascovir | zawiesina doustna | 200 mg/5 ml | 150 ml |
Poniższa tabela zawiera preparaty z acyklowirem o kat. OTC i na receptę do stosowania miejscowego.
| Kategoria dostępności | Preparat | Postać | Dawka | Dostępne opakowania |
|---|---|---|---|---|
| OTC | Aciclovir Ziaja | krem | 50 mg/g | 5 g |
| OTC | Axoviral | krem | 50 mg/g | 10 g |
| OTC | Hascovir pro | krem | 50 mg/g | 5 g |
| OTC | Herpex | krem | 50 mg/g | 2 g |
| OTC | Zovirax Intensive | krem | 50 mg/g | 2 g |
| OTC | Hascovir Lipożel pro | żel | 50 mg/g | 3 g |
| OTC | Hevipoint | sztyft na skórę | 50 mg/g | 3 g |
| Rp | Viru-POS | maść do oczu | 30 mg/g | 4,5 g |
Jeżeli u pacjenta opryszczka występuje częściej niż 6 razy w roku, zaleć konsultację z lekarzem w celu rozważenia długotrwałej (minimum 6-miesięcznej) terapii acyklowirem zapobiegającej nawrotom (tzw. terapii supresyjnej).[5]
Piśmiennictwo
- ChPL Hascovir Control⬏
- ChPL Heviran Comfort⬏
- ChPL InVirum⬏
- ChPL Hascovir control MAX⬏
- Szenborn L et al.: Polish consensus guidelines on the use of acyclovir in the treatment and prevention of VZV and HSV infections, Journal of Infection and Chemiotherapy, 2016. pełny tekst⬏⬏
- ChPL Heviran⬏
- Lesiak A, Narbutt J: Kompleksowe leczenie opryszczki wargowej. Forum Dermatologicum, 2017. pełny tekst⬏
- ChPL Hascovir Control MAX⬏
- Martindale: Aciclovir⬏⬏
- Leflore S, Anderson PL, Fletcher CV. A risk-benefit evaluation of acyclovir for the treatment and prophylaxis of herpes simplex virus infections. Drug Saf, 2000. abstrakt⬏
- Tilson HH, Engle CR, Andrews EB: Safety of acyclovir: a summary of the first 10 years experience. J Med Virol. 1993. abstrakt⬏
- ChPL Hascovir Control⬏
- ChPL Heviran Comfort⬏
- Briggs GG et al.: Drugs in Pregnancy and Lactation. A Reference Guide to Fetal and Neonational Risk. Lippincott Williams&Willkins, 2017.⬏
- ChPL Heviran⬏
- Preston CL: Stockley’s Drug Interactions. Pharmaceutical Press, 2019.⬏
- Hammer KDP et al.: A Systematic Review on the Efficacy of Topical Acyclovir, Penciclovir, and Docosanol for the Treatment of Herpes Simplex Labialis. Dermatology, 2018. pełny tekst⬏
Witam, czyli jeśli pacjent przychodzi np. na trzeci dzień od pojawienia się zmian to stosowanie acyklowiru nie ma sensu? – “tuż po uwidocznieniu się pierwszych zmian skórnych”
Ostatnie źródło to przegląd systematyczny. Wg dołączonej do niego tabeli (https://emj.emg-health.com/wp-content/uploads/sites/2/2018/10/Derm-6.1-Hammer-Table-2.pdf), prawie we wszystkich badaniach pacjenci rozpoczynali terapię natychmiast albo w ciągu 12 h od pierwszych objawów, więc brakuje wiarygodnych danych na temat tego, czy stosowanie z opóźnieniem będzie skracało czas trwania objawów. Ale skoro skuteczność przy szybkim zastosowaniu jest tak ograniczona, to śmiem twierdzić, że przy stosowaniu na trzeci dzień będzie jeszcze mniejsza.
A jeśli chodzi o tabletki, w RCT przy kilkudniowym stosowaniu w nawracającej opryszczce u osób bez zaburzeń odporności skuteczności nie potwierdzono. Dopiero przy wielomiesięcznym stosowaniu był obserwowany efekt. 🙂