Prawidłowe leczenie zespołu nadpobudliwości ruchowej (ADHD, z ang. attention deficit hyperactivity disorder) obejmuje psychoterapię, psychoedukację oraz farmakoterapię. Warto zaznaczyć, że farmakoterapia stosowana jest wyłącznie jako element złożonego programu leczenia ADHD.[1] Leki nie likwidują przyczyny schorzenia, działają jedynie objawowo.[2]
W farmakoterapii ADHD wykorzystuje się sympatykomimetyki takie jak:
- metylofenidat (Concerta, Medikinet),
- atomoksetyna (Strattera),
- lisdeksamfetamina (Elvanse, w Polsce dostępny wyłącznie drogą importu docelowego).
Ponadto w leczeniu ADHD wykorzystuje się agonisty receptorów α-adrenergicznych takie jak:
- guanfacyna (obecnie niedostępna w Polsce),
- klonidyna.
Lekiem pierwszego wyboru jest metylofenidat.
Jakich informacji udzielić o dawkowaniu?
Najważniejsze informacje, które możesz przekazać na temat dawkowania leków przy leczeniu ADHD to:
- Metylofenidat w postaci OROS (Concerta) podaje się raz na dobę, rano, nawet w przypadku zwiększania dawek. Postaci OROS nie należy dzielić ani rozgryzać – skutkowałoby to uwolnieniem w jednej chwili całej dawki leku. Lek stosuje się niezależnie od posiłku, należy go popić niewielką ilością wody.
- Metylofenidat w postaci kapsułek o zmodyfikowanym uwalnianiu, które zawierają peletki o przedłużonym uwalnianiu i natychmiastowym uwalnianiu w stosunku 1/1 (Medikinet CR) należy podawać raz lub dwa razy dziennie, w czasie lub tuż po śniadaniu i obiedzie. Podanie na czczo znacznie przyspiesza uwalnianie substancji leczniczej, co nie jest wskazane.
- Leczenie metylofenidatem rozpoczyna się od małych dawek, a w razie potrzeby dawka jest zwiększana w odstępach cotygodniowych aż do uzyskania efektów.
- Atomoksetynę przyjmuje się raz dziennie – rano lub w dawkach podzielonych dwa razy dziennie – rano i późnym popołudniem.
- Lisdeksamfetaminę przyjmuje się niezależnie od posiłków, raz dziennie, rano.
Zobacz też: Atomoksetyna
Na czym się skupić edukując pacjenta o leku lub chorobie?]
- Metylofenidat pomaga zwiększyć koncentrację i zmniejszyć częstotliwość występowania zachowań impulsywnych.
- Atomoksetyna (Strattera) pomaga zwiększyć koncentrację oraz samoocenę.
Czy leczenie przynosi efekty?
Leczenie rozpoczyna się od małych dawek, w przypadku braku działania, stopniowo, w odstępach tygodniowych, zwiększa się dawki. Taki proces trwa, aż do uzyskania widocznych efektów. Efekt działania metylofenidatu może zmniejszać się pod wieczór i powodować w efekcie odbicia zwiększenie nadpobudliwości. W takiej sytuacji lek powinno się stosować wieczorem.
Jakich działań niepożądanych można się spodziewać?
Metylofenidat i atomoksetyna często mogą powodować nerwowość, bezsenność, bóle głowy, zmniejszenie apetytu i objawy ze strony przewodu pokarmowego. Ponadto, do częstych działań niepożądanych metylofenidatu należą: zapalenia jamy nosowo – gardłowej, zakażenia górnych dróg oddechowych, zapalenia zatok, jadłowstręt, agresja, labilność emocjnonalna, pobudzenie, lęk, drażliwość, nadciśnienie tętnicze krwi, zaburzenia rytmu serca.[3]
Ostatnia dawka chlorowodorku metylofenidatu w postaci o natychmiastowym uwalnianiu powinna być przyjęta min. 4 godziny przed snem w celu uniknięcia problemów z zasypianiem. W przypadku, gdy działanie leku ustępuje zbyt wcześnie wieczorem, dopuszcza się podanie małej dawki postaci o natychmiastowym uwalnianiu również wieczorem.
Przerwanie leczenia agonistami receptorów α-adrenergicznych wymaga stopniowego obniżania dawki, żeby zapobiec efektowi zwiększenia ciśnienia krwi “z odbicia”.
Jak pomóc monitorować leczenie i ryzyko interakcji?
Warto wiedzieć, że
- atomoksetyna może powodować uszkodzenia wątroby – pacjenci i ich opiekunowie powinni być poinformowani, aby natychmiast skonsultować się z lekarzem, gdy pojawi się: żółtaczka, ból brzucha, zaciemnione moczu, niewyjaśnione nudności, zbyt częste złe samopoczucie,
- w czasie stosowania metylofenidatu konieczne są regularne badania morfologii krwi,
- atomoksetyna oraz metylofenidat mogą powodować depresję lub nawet myśli samobójcze. Kiedy u pacjenta pojawiają się zmiany nastroju lub przygnębienie, warto skonsultować się z lekarzem,
- podczas zażywania obu leków ważna jest systematyczna kontrola ciśnienia krwi oraz wzrostu i rozwoju młodego pacjenta,
- przeciwwskazaniem do stosowania metylofenidatu jest jaskra, nadczynność tarczycy, choroba afektywna dwubiegunowa, zaburzenia układu sercowo – naczyniowego,
- odstawienie metylofenidatu może powodować depresję – konieczne jest monitorowanie objawów podczas odstawiania leku.
Zaproponuj zmiany w stylu życia
Leczenie farmakologiczne jest tylko jednym z elementów terapii ADHD, stosowanym najczęściej dopiero wtedy, gdy inne metody zawiodą. Nie wolno zapominać o prowadzeniu młodego pacjenta pod kątem psychologicznym, społecznym oraz edukacyjnym.[1] W przypadku pacjentów pediatrycznych, należy poinformować rodzica, że powinien zachęcić dziecko do ćwiczeń, co pomoże w pozytywny sposób spożytkować nadmiar energii.
Warto również zwrócić uwagę na dietę. Należy unikać przetworzonej żywności, zawierającej dodatki i barwniki oraz napojów gazowanych. Niektóre doniesienia sugerują, że suplementy zawierające kwasy: dokozaheksaenowy (DHA), eikozapentaenowy (EPA) i gamma-linolenowy (GLA) mogą pomóc zmniejszyć nadpobudliwość oraz poprawić koncentrację. Brak jest jednak twardych dowodów na skuteczność suplementacji NNKT w tym wskazaniu.[4]
Piśmiennictwo
- Informed Health Online [Internet]. Cologne, Germany: Institute for Quality and Efficiency in Health Care (IQWiG); 2006-. Attention deficit hyperactivity disorder (ADHD): Overview. 2015 Sep 9. pełny tekst [dostęp 1.03.2018]⬏⬏
- De Sousa A, Kalra G. Drug Therapy of Attention Deficit Hyperactivity Disorder: Current Trends. Mens Sana Monographs. 2012;10(1):45-69. pełny tekst [dostęp 1.03.2018]⬏
- ChPL Concerta⬏
- Anand P, Sachdeva A. Effect of Poly Unsaturated Fatty Acids Administration on Children with Attention Deficit Hyperactivity Disorder: A Randomized Controlled Trial. J Clin Diagn Res. 2016 Sep;10(9) abstrakt [dostęp 1.03.2018]⬏
