Cześć, tu Magdalena Burat. Witam w programie Pogadanki Farmaceutyczne. Dziś opowiem Wam o analogach GLP-1. Co przykazać pacjentowi przy wydawaniu tych leków z apteki? Jakich praktycznych wskazówek udzielić? Zapraszam.
Związek pomiędzy trzustką, jelitami i hormonami inkretynowymi został po raz pierwszy opisany na początku XX-wieku przez dwóch badaczy: Baylissa i Starlinga. W późniejszych latach odkryto, że jeden z tych hormonów, a mianowicie glukagonopodobny peptyd-1, w skrócie GLP-1, może odpowiadać za nawet 70% wydzielania insuliny w odpowiedzi na spożycie składników odżywczych. Stwarzało to możliwość wykorzystania tego związku w terapii cukrzycy typu 2. Problem jednak stanowił krótki okres półtrwania GLP-1. Prace nad jego wydłużeniem zaowocowały zsyntezowaniem analogów GLP-1, które obecnie znajdują zastosowanie w lecznictwie.
Analogi GLP-1 to agonisty receptora dla GLP-1. W sposób zależny od stężenia glukozy we krwi regulują wydzielanie insuliny i glukagonu poprzez pobudzanie receptorów dla GLP-1 zlokalizowanych na komórkach β trzustki. W warunkach hiperglikemii stymulują wydzielanie insuliny, a hamują glukagonu, w odwrotnej sytuacji natomiast, czyli podczas hipoglikemii, zmniejszają uwalnianie insuliny, ale nie hamują wydzielania glukagonu. Analogi GLP-1 zwiększą również indukowaną glukozą biosyntezę insuliny oraz zmniejszą endogenną produkcję glukozy.
Stosowanie analogów GLP-1 sprzyja chudnięciu. Związane jest to ze zmniejszeniem apetytu, na skutek pobudzenia receptorów dla GLP-1 znajdujących się w ośrodkowym układzie nerwowym. Za utratę masy ciała odpowiada też wolniejsze opróżnianie żołądka spowodowane przez zażywanie tych leków, co związane jest z utrzymującym się dłużej uczuciem sytości.
Analogi GLP-1 wykazują też korzystny wpływ na ciśnienie krwi, profil lipidowy oraz funkcje serca.
Substancje z grupy analogów GLP-1 dostępne w Polsce to: semaglutyd, dulaglutyd, liraglutyd oraz eksenatyd. Dwa pierwsze leki oraz Victoza zawierająca w składzie liraglutyd są wskazane do stosowania u pacjentów z niedostatecznie kontrolowaną cukrzycą typu 2 jako uzupełnienie niskokalorycznej diety i zwiększonej aktywności fizycznej zarówno w monoterapii, jak i w połączeniu z innymi lekami. Saxenda, zawierająca w składzie liraglutyd, wskazana jest w leczeniu otyłości i nadwagi z co najmniej jedną chorobą współistniejącą związaną z nieprawidłową masą ciała, również w połączeniu z ćwiczeniami fizycznymi i niskokaloryczną dietą. Eksenatyd jest wskazany w leczeniu cukrzycy typu 2 w skojarzeniu z innymi lekami obniżającymi stężenie glukozy we krwi.
Przejdźmy teraz do sedna – jakie informacje warto przekazać pacjentowi przy każdym wydaniu preparatu z apteki, o czym poinformować w razie dodatkowych pytań, a o czym lepiej nie wspominać?
Przede wszystkim poinformuj pacjenta o prawidłowym przechowywaniu preparatów zawierających w składzie analogi GLP-1. Wszystkie leki występujące w postaci wstrzykiwaczy przed pierwszym użyciem należy umieścić w lodówce w temperaturze 2-8°C. Po pierwszym zastosowaniu można już je przechowywać w temperaturze pokojowej przez określony czas, który wynosi miesiąc w przypadku leku Saxenda i Victoza, 6 tygodni w przypadku leku Ozempic oraz 14 dni w przypadku leku Trulicity. Semaglutyd występuje też w postaci tabletek o nazwie Rybelsus, które należy przechowywać w temperaturze pokojowej.
Przekaż też informacje na temat prawidłowego dawkowania analogów GLP-1. Preparaty zawierające w składzie liraglutyd należy stosować codziennie, natomiast semaglutyd w postaci wstrzykiwaczy i dulaglutyd raz w tygodniu. Podaje się je we wstrzyknięciu podskórnym. Wyjaśnij, że do każdej iniekcji należy użyć nowej igły, a przed pierwszym użyciem wstrzykiwacza trzeba najpierw sprawdzić jego przepływ według instrukcji znajdującej się w ulotce. Po nastawieniu zaleconej przez lekarza dawki za pomocą pokrętła, należy podać lek np. w brzuch, wbijając igłę prostopadle i przyciskając przycisk. Należy trzymać przycisk podania dawki wciśnięty i igłę wbitą w skórę przez co najmniej 6 sekund, aby upewnić się, że zostanie podana pełna dawka leku. Rybelsus w postaci tabletek doustnych należy przyjmować codziennie.
Przekaż pacjentowi, że stosowanie leków z grupy analogów GLP-1 sprzyja znacznej utracie masy ciała. Potwierdzoną w badaniach klinicznych skuteczność wykazują semaglutyd i liraglutyd. W badaniu klinicznym STEP-1, w którym brali udział pacjenci zmagający się z otyłością lub nawagą z co najmniej jedną chorobą współistniejącą (ale nie cukrzycą), wykazano, że podawanie semaglutydu raz w tygodniu, stopniowo zwiększając dawkę od 0,25 mg do 2,4 mg, w połączeniu z niskokaloryczną dietą i zwiększeniem aktywności fizycznej powoduje redukcję masy ciała średnio o 16,9% w porównaniu do 2,4% w grupie placebo w ciągu 68 tygodni. Natomiast w badaniu klinicznym SCALE Obesity and Prediabetes, w którym brali udział pacjenci spełniający te same kryteria co w poprzednim, wykazano, że codzienne podawanie liraglutydu w dawce 3 mg, również w połączeniu ze zmianą stylu życia, prowadzi do redukcji masy ciała średnio o 6,1% w porównaniu do 1,9% w grupie placebo w ciągu 58 tygodni.
Jeśli starczy czasu możesz poinformować pacjenta, że najczęstszymi działaniami niepożądanymi związanymi ze stosowaniem analogów GLP-1 są dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, jednak najczęściej są one łagodne lub o umiarkowanym nasileniu i mają charakter przemijający. Ich podawanie nie wiąże się też z ryzykiem hipoglikemii.
Jeśli pacjent ma wątpliwości związane z podawaniem analogów GLP-1, możesz mu wytłumaczyć, że zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego z 2023 roku, są one jednymi z leków pierwszego wyboru przy rozpoczynaniu leczenia farmakologicznego cukrzycy typu 2.
Za granicą jest już dostępny lek Wegovy zawierający w składzie semaglutyd, wskazany w leczeniu otyłości i nadwagi. W Polsce jednak przyjmowanie semaglutydu w celu redukcji masy ciała jest wciąż zastosowaniem off label. Lek Saxenda jest obecnie jedynym w Polsce zarejestrowanym preparatem zawierającym w składzie analog GLP-1, wskazanym w leczeniu otyłości i nadwagi w połączeniu z niskokaloryczną dietą i zwiększeniem aktywności fizycznej.
To już wszystko, dziękuję za uwagę i do zobaczenia w kolejnym odcinku.