Synonimy: żeń-szeń indyjski, żeń-szeń ajurwedyjski

Witania ospała (Withania somnifera L.), znana szerzej jako ashwagandha, jest wiecznie zielonym krzewem, który występuje głównie w Indiach i na Bliskim Wschodzie. Jest popularnym adaptogenem i składnikiem preparatów wskazanych w stanach wzmożonego zmęczenia i stresu. Wykorzystywanym surowcem jest korzeń.

Działanie i zastosowanie ashwagandhy

Korzeń ashwagandhy zawiera alkaloidy, laktony steroidowe (witanolidy, witaferyny) i saponiny. Niektóre z preparatów są standaryzowane na zawartość witanolidów. Pod względem strukturalnym niektóre witanolidy są podobne do związków występujących w żeń-szeniu (ginsenozydów), a witaferyna A wykazuje podobieństwo do digoksyny. Badania kliniczne potwierdziły skuteczność ashwagandhy w łagodzeniu stresu. Ponadto witania wykazała pewną skuteczność w ADHD, lęku, poprawie wyników sportowych, redukcji objawów starzenia, zmęczenia związanego z chemioterapią, cukrzycy, hipercholesterolemii, chorobie Parkinsona, chorobach stawów, niedoczynności tarczycy, niepłodności, dysfunkcjach seksualnych, chorobie afektywnej dwubiegunowej, zaburzeniach obsesyjno-kompulsyjnych i łagodzeniu działań niepożądanych leków psychotropowych.

Skuteczność ashwagandhy potwierdzona w badaniach klinicznych

Ekstrakty z korzenia ashwagandhy wykazały w badaniach klinicznych skuteczność w następującym wskazaniu:

• Stres – pojedyncze badania kliniczne wykazały, że przyjmowanie 240–600 mg na dobę ekstraktu przez okres 60 dni zmniejsza subiektywne odczucie stresu o 30–44% i wiąże się z obniżeniem stężenia kortyzolu we krwi o 22–28% u osób dorosłych narażonych na przewlekły stres. Uzyskane wyniki były istotne statystycznie względem tych uzyskanych w grupach otrzymujących placebo.^[1] Ponadto podwójnie zaślepione badanie kliniczne z randomizacją wykazało, że stosowanie 300 mg ekstraktu 2 razy na dobę przez 8 tygodni zmniejsza przyrost masy ciała u uczestników narażonych na stres w stosunku do tych otrzymujących placebo.^[2]

Niewystarczające dowody na skuteczność ashwagandhy

Wskazania, w których wykazano potencjalną korzyść stosowania preparatów z ashwagandhą, lecz uzyskane wyniki nie są wystarczające do stwierdzenia jednoznacznej skuteczności, to:

• ADHD – w niewielkim badaniu klinicznym z randomizacją 120 dzieciom z niedawno rozpoznanym ADHD podawano złożony preparat ziołowy (zawierający m.in. ashwagandhę) lub placebo. Dzieci z grupy badanej wykazały po 4 miesiącach statystycznie istotną poprawę w zakresie uwagi i panowania nad reagowaniem na bodźce względem grupy placebo, w której nie uzyskano żadnej poprawy.^[3]
• Lęk – w jednym badaniu klinicznym z randomizacją z 2009 roku w grupie uczestników przyjmującej 300 mg 2 razy dobę ekstraktu z korzenia ashwagandhy obserwowano lepsze rezultaty w redukcji lęku względem grupy otrzymującej placebo.^[4] Ponadto inne badanie kliniczne wykazało, że dodanie 1 g ashwagandhy do standardowej terapii SSRI pozwala na zmniejszenie objawów lęku u pacjentów z zespołem lęku uogólnionego.^[5]
• Poprawa wyników sportowych – metaanaliza 4 badań klinicznych, obejmujących łącznie 142 uczestników, wykazała, że przyjmowanie 500–1000 mg na dobę ashwagandhy do 12 tygodni poprawia wydolność tlenową. Badacze podkreślają jednak, że włączone badania cechowała duża różnorodność i konieczne jest potwierdzenie wyników w innych badaniach.^[6]
• Objawy starzenia – 12-tygodniowe prospektywne badanie kliniczne z randomizacją wykazało, że przyjmowanie 600 mg na dobę ekstraktu z ashwagandhy przez 25 pacjentów w wieku 65–80 lat poprawia jakość snu, czuwanie i samopoczucie statystycznie istotnie względem grupy kontrolnej otrzymującej placebo.^[7]
• Zmęczenie będące wynikiem chemioterapii – w otwartym badaniu klinicznym bez randomizacji pacjentki cierpiące na raka piersi i poddawane chemioterapii przyjmowały sproszkowany ekstrakt z ashwagandhy w ilości 2 g 3 razy dziennie, co wiązało się z obniżeniem subiektywnego zmęczenia związanego z leczeniem o 16–52% względem pacjentek nieotrzymujących ashwagandhy.^[8]
• Cukrzyca – małe badanie kliniczne wykazało, że przyjmowanie sproszkowanego korzenia ashwagandhy przez 30 dni w ilości 3 g na dobę obniża stężenie glukozy we krwi u pacjentów z cukrzycą typu II, jednak wiarygodność badania ogranicza brak grupy kontrolnej.^[9]
• Hipercholesterolemia – przyjmowanie 3 g na dobę proszku z korzenia ashwagandhy przez 30 dni obniżało poziom trójglicerydów, cholesterolu LDL i VLDL, jednak w badaniu nie uwzględniono grupy kontrolnej.^[9]
• Choroba Parkinsona – niewielkie badanie kliniczne z udziałem 18 pacjentów wykazało redukcję objawów choroby Parkinsona w grupie otrzymującej produkt ziołowy zawierający w składzie m.in. ashwagandhę. Uzyskane wyniki ogranicza brak grupy kontrolnej oraz mała grupa badana i zastosowanie preparatu złożonego, przez co nie można ocenić wpływu konkretnego składnika.^[10]
• Choroby stawów – w małych badaniach klinicznych stosowanie preparatów zawierających m.in. ashwagandhę wiązało się ze zmniejszeniem objawów u pacjentów z zapaleniem kości i stawów oraz reumatoidalnym zapaleniem stawów.^[11][12]
• Niedoczynność tarczycy – w prospektywnym podwójnie zaślepionym badaniu klinicznym z randomizacją u pacjentów przyjmujących ekstrakt z korzenia ashwagandhy w ilości 600 mg na dobę obserwowano zmniejszenie poziomu TSH oraz wzrost stężenia T3 i T4 po 8 tygodniach suplementacji.^[13]
• Niepłodność – w jednym z badań przyjmowanie przez mężczyzn Ashwagandhy 5 g na dobę przez trzy miesiące zmniejszało wskaźniki stresu oksydacyjnego, poprawiało jakość nasienia, w tym liczbę i ruchliwość plemników, oraz stężenie testosteronu, LH, FSH i prolaktyny.^[14] Inne badanie kliniczne wykazało, że u mężczyzn przyjmujących ashwagandhę w ilości 225 mg 3 razy dziennie przez trzy miesiące nastąpił wzrost stężenia plemników o 167%, objętości nasienia o 53% i ruchliwości o 57%.^[15]
• Dysfunkcje seksualne – badanie obejmujące 50 kobiet zgłaszających niezadowolenie ze stosunków seksualnych i trudności w osiągnięciu orgazmu wykazało, że przyjmowanie wysoko skoncentrowanego ekstraktu z korzenia ashwagandhy w ilości 300 mg 2 razy na dobę przez 8 tygodni zwiększa liczbę zadowalających stosunków, ułatwia osiągnięcie orgazmu i poprawia nawilżenie pochwy względem kobiet nieotrzymujących ekstraktu.^[16]

Ekstrakty z korzenia witanii ospałej badano również pod kątem potencjalnego zastosowania w łagodzeniu działań niepożądanych leków psychotropowych, chorobie afektywnej dwubiegunowej i zaburzeniach obsesyjno-kompulsyjnych, jednak mimo osiągnięcia potencjalnie korzystnego wpływu badania nie są wystarczająco wiarygodne, aby jednoznacznie potwierdzić skuteczność witanii.

Różeniec górski (Rhodiola rosea L.)

Bezpieczeństwo stosowania ashwagandhy

Przyjmowanie w badaniach klinicznych ashwagandhy w ilości do 1000 mg na dobę przez 12 tygodni było dobrze tolerowane.^[1] Duże ilości mogą powodować zaburzenia żołądkowo-jelitowe, a rzadko – toksyczność wątroby.

Interakcje ashwagandhy

Stosowanie jednocześnie z lekami przeciwcukrzycowymi może zwiększać ryzyko hipoglikemii. Badania sugerują, że ashwagandha może wykazywać działanie addytywne ze środkami hipotensyjnymi oraz lekami oddziałującymi na ośrodkowy układ nerwowy, m.in. benzodiazepinami i  barbituranami. Witania może również nasilać syntezę i zwiększać wydzielanie hormonów tarczycy, nasilając działanie lewotyroksyny.

Preparaty dostępne na rynku zawierające ashwagandhę

Ashwagandha stanowi składnik preparatów dostępnych jako suplementy diety, zarówno jedno- jak i wieloskładnikowych, których przykłady przedstawione zostały w tabeli poniżej.

Wybrane suplementy diety zawierające ashwagandhę:

Piśmiennictwo

1. Natural Medicines. (2020). Ashwagandha. Aktualizacja: 16.12.2020.⬏⬏
2. Choudhary, D., Bhattacharyya, S., Joshi, K. (2017). Body Weight Management in Adults Under Chronic Stress Through Treatment With Ashwagandha Root Extract: A Double-Blind, Randomized, Placebo-Controlled Trial. Journal of evidence-based complementary & alternative medicine, 22(1), 96–106. https://doi.org/10.1177/2156587216641830⬏
3. Katz, M., Levine, A. A., Kol-Degani, H., Kav-Venaki, L. (2010). A compound herbal preparation (CHP) in the treatment of children with ADHD: a randomized controlled trial. Journal of attention disorders, 14(3), 281–291. https://doi.org/10.1177/1087054709356388⬏
4. Cooley, K., Szczurko, O., Perri, D., Mills, E. J., Bernhardt, B., Zhou, Q., Seely, D. (2009). Naturopathic care for anxiety: a randomized controlled trial ISRCTN78958974. PloS one, 4(8), e6628. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0006628⬏
5. Fuladi, S., Emami, S. A., Mohammadpour, A. H., Karimani, A., Manteghi, A. A., Sahebkar, A. (2020). Assessment of Withania somnifera root extract efficacy in patients with generalized anxiety disorder: A randomized double-blind placebo-controlled trial. Current clinical pharmacology, 10.2174/1574884715666200413120413. Advance online publication. https://doi.org/10.2174/1574884715666200413120413⬏
6. Pérez-Gómez, J., Villafaina, S., Adsuar, J. C., Merellano-Navarro, E., Collado-Mateo, D. (2020). Effects of Ashwagandha (Withania somnifera) on VO_2max: A Systematic Review and Meta-Analysis. Nutrients, 12(4), 1119. https://doi.org/10.3390/nu12041119⬏
7. Kelgane, S. B., Salve, J., Sampara, P., Debnath, K. (2020). Efficacy and Tolerability of Ashwagandha Root Extract in the Elderly for Improvement of General Well-being and Sleep: A Prospective, Randomized, Double-blind, Placebo-controlled Study. Cureus, 12(2), e7083. https://doi.org/10.7759/cureus.7083⬏
8. Biswal, B. M., Sulaiman, S. A., Ismail, H. C., Zakaria, H., Musa, K. I. (2013). Effect of Withania somnifera (Ashwagandha) on the development of chemotherapy-induced fatigue and quality of life in breast cancer patients. Integrative cancer therapies, 12(4), 312–322. https://doi.org/10.1177/1534735412464551⬏
9. Andallu, B., Radhika, B. (2000). Hypoglycemic, diuretic and hypocholesterolemic effect of winter cherry (Withania somnifera, Dunal) root. Indian journal of experimental biology, 38(6), 607–609.⬏⬏
10. Nagashayana, N., Sankarankutty, P., Nampoothiri, M. R., Mohan, P. K., Mohanakumar, K. P. (2000). Association of L-DOPA with recovery following Ayurveda medication in Parkinson’s disease. Journal of the neurological sciences, 176(2), 124–127. https://doi.org/10.1016/s0022-510x(00)00329-4⬏
11. Kulkarni, R. R., Patki, P. S., Jog, V. P., Gandage, S. G., Patwardhan, B. (1991). Treatment of osteoarthritis with a herbomineral formulation: a double-blind, placebo-controlled, cross-over study. Journal of ethnopharmacology, 33(1-2), 91–95. https://doi.org/10.1016/0378-8741(91)90167-c⬏
12. Kumar, G., Srivastava, A., Sharma, S. K., Rao, T. D., Gupta, Y. K. (2015). Efficacy & safety evaluation of Ayurvedic treatment (Ashwagandha powder & Sidh Makardhwaj) in rheumatoid arthritis patients: a pilot prospective study. The Indian journal of medical research, 141(1), 100–106. https://doi.org/10.4103/0971-5916.154510⬏
13. Sharma, A. K., Basu, I., Singh, S. (2018). Efficacy and Safety of Ashwagandha Root Extract in Subclinical Hypothyroid Patients: A Double-Blind, Randomized Placebo-Controlled Trial. Journal of alternative and complementary medicine (New York, N.Y.), 24(3), 243–248.⬏
14. Ahmad, M. K., Mahdi, A. A., Shukla, K. K., Islam, N., Rajender, S., Madhukar, D., Shankhwar, S. N., Ahmad, S. (2010). Withania somnifera improves semen quality by regulating reproductive hormone levels and oxidative stress in seminal plasma of infertile males. Fertility and sterility, 94(3), 989–996. https://doi.org/10.1016/j.fertnstert.2009.04.046{⬏
15. Ambiye, V. R., Langade, D., Dongre, S., Aptikar, P., Kulkarni, M., Dongre, A. (2013). Clinical Evaluation of the Spermatogenic Activity of the Root Extract of Ashwagandha (Withania somnifera) in Oligospermic Males: A Pilot Study. Evidence-based complementary and alternative medicine : eCAM, 2013, 571420. https://doi.org/10.1155/2013/571420⬏
16. Dongre, S., Langade, D., Bhattacharyya, S. (2015). Efficacy and Safety of Ashwagandha (Withania somnifera) Root Extract in Improving Sexual Function in Women: A Pilot Study. BioMed research international, 2015, 284154. https://doi.org/10.1155/2015/284154⬏