fbpx

Badanie na krew utajoną w kale

Autor:
mgr farm.
Publikacja: 09/06/2023
Badanie na krew utajoną w kale.
Do badania laboratoryjnego niezbędne są minimum trzy pojemniki na kał. Wykonanie badania na krew utajoną nie powinno odbywać się w czasie występowania zaparć przebiegających z krwawieniem i w czasie krwawień z hemoroidów. Powinno też zachować się min. 3 dni przerwy po menstruacji oraz wizycie stomatologicznej.

Spis treści

Treść tylko dla farmaceutów i techników farmaceutycznych.

Badanie na krew utajoną w kale (ang. fecal occult blood testing) pozwala stwierdzić, czy w kale nie znajduje się niewidoczna makroskopowo krew. Świadczy to zwykle o wystąpieniu utajonego krwawienia z przewodu pokarmowego. Sama próba na krew utajoną nie ma wartości diagnostycznej, ale w przypadku wyniku dodatniego konieczne są kolejne badania. Aktualnie do wykrycia krwi w kale wykorzystuje się testy immunochemiczne o najwyższe swoistości, testy gwajakowe oraz najstarsze, najmniej swoiste testy benzydynowe.[1]

Po co wykonuje się badanie?

Badanie na krew utajoną zwykle kojarzy się z diagnostyką nowotworów jelita grubego. Uznaje się je za jedno z badań przesiewowych w tym kierunku. Z tego względu jest zalecane u wszystkich osób powyżej 50. roku życia raz w roku. Dodatni wynik badania może świadczyć o występowaniu uchyłkowatości jelit, polipów, wrzodów żołądka lub dwunastnicy oraz przy hemoroidach czy krwawieniu z nosa lub dziąseł.

Jest to też jedno z badań zalecane przy niedokrwistości, w celu ustalenia jej przyczyny.

Kiedy warto poinformować pacjenta o takim badaniu?

O badaniu na krew utajoną w kale warto wspomnieć pacjentowi:

  • u którego od dłuższego czasu występują zaburzenia żołądkowo-jelitowe; pacjent skarży się na bóle brzucha, wzdęcia, uczucie ciężkości po posiłku, zaparcia lub występujące na przemian zaparcia i biegunki,
  • gdy w ostatnim czasie wystąpił nagły spadek wagi,
  • gdy występuje niedokrwistość lub niski poziomu żelaza,
  • gdy występują zmiany w kształcie i rozmiarach stolca (szczególnie długi, cienki stolec) oraz parcie na stolec bez możliwości wypróżnienia,
  • gdy wiemy, że w rodzinie pacjenta były przypadki nowotworu jelita grubego.[2]

Czym różnią się od siebie testy dostępne w aptece?

Testy dostępne w aptece to przede wszystkim testy immunochemiczne. Należą do nich m.in. FOB Test Zdrowe JelitoHem-Check-2 czy MediSmart FOB.  Nie wymagają przestrzegania specjalnej diety, ponieważ wykrywają swoiście ludzką hemoglobinę. Ich wadą jest wysoka cena – badanie na krew utajoną w kale wymaga min. 3 prób z kolejnych wypróżnień, w związku z czym cena 3 testów to kilkadziesiąt złotych. Wyjątkiem są testy bibułkowe HemoActive Test, które są testem benzydynowym. Ich zaletą jest duża wygoda dla pacjenta – bibułkę ze wskaźnikiem umieszcza się na stolcu, w związku z czym nie ma potrzeby zbierania materiału. Wadą jest jednak bardzo niska czułość diagnostyczna, ponieważ poza wadami wynikającymi z konieczności przestrzegania diety test wykrywa jedynie hemoglobinę obecną w zewnętrznej części stolca.

Jak przygotować się do badania?

Do badania laboratoryjnego niezbędne są minimum 3 pojemniki na kał. W przypadku testu wykonywanego w domu zwykle aplikatory i pojemniki są w opakowaniu razem z testami. Przypomnij pacjentowi, aby:

na 7 dni przed badaniem

  • nie przyjmował leków interferujących z testem gwajakowym lub benzydynowym: ibuprofen (Ibufen, Ibum, Ibumax, Ibupar, Ifenin, w: Modafen, Nurofen), naproksen (Aleve, Nalgesin, Naxii, Apo-NaproRp), rezerpina (w: NormatensRp), fenylbutazon (ButapirazolRp) czy też kortykosteroidówantykoagulantów, chemioterapeutyków czy antymetabolitów; jeśli leki są przyjmowane stale należy poinformować pacjenta, że w takiej sytuacji, aby nie przerywać leczenia, najlepszym rozwiązaniem będzie wykonanie testu immunochemicznego,

na 3 dni przed badaniem

  • zmienił dietę w przypadku wykonywania testu gwajakowego lub benzydynowego; należy wykluczyć wieprzowinę, wołowinę, koninę oraz mięso z kurczaka, królika, kozy, a także rzodkiew, rzepę, chrzan, brokuły oraz inne zielone jarzyny, buraki, jagody, figi, owoce cytrusowe, melony, marchew, dynię, pomidory i pasternak, ponieważ spożycie tych produktów może dawać wynik fałszywie dodatni; jeśli wykrywanie krwi utajonej w kale jest wykonywane za pomocą testu immunochemicznego nie ma konieczności modyfikacji diety,[2]

na 2 dni przed badaniem

  • zwiększył podaż przyjmowanych płynów do min. 1,5 litra wody dziennie oraz zwiększył spożycie błonnika, w celu ułatwienia wypróżnienia; ma to szczególnie znaczenie u osób mających problemy z oddaniem stolca; jeśli występują stałe problemy z wypróżnieniem i pacjent stosuje laktulozę, nie ma konieczności jej odstawiania przed badaniem; natomiast nie należy stosować czopków, mikrowlewek oraz silnych leków przeczyszczających, ponieważ ich stosowanie może dawać wynik fałszywie dodatni,
  • odstawił preparaty z witaminą C, ponieważ może dawać fałszywie ujemny wynik,
  • odstawił aspirynę,
  • odstawił alkohol.

Należy też powiedzieć pacjentowi, że wykonanie badania na krew utajoną nie powinno odbywać się w czasie występowania zaparć przebiegających z krwawieniem i w czasie krwawień z hemoroidów. Powinno też zachować się min. 3 dni przerwy po menstruacji oraz wizycie stomatologicznej.

Jak pobrać próby do badania?

W przypadku pobrania materiału do laboratorium zwykle używa się jednorazowych pojemniczków na kał dostępnych w aptece. Za pomocą łopatki przymocowanej do nakrętki jednorazowego pojemniczka należy pobrać z różnych miejsc tej samej porcji kału próbę wielkości ok. ½- ⅔ pojemniczka. W przypadku płynnego stolca należy pobrać ok. 2-3 ml stolca. Należy zwrócić uwagę, aby pobrany materiał nie miał kontaktu z moczem, wodą ani detergentami. Próbki pobrać z 3 kolejnych wypróżnień lub dni. Próby należy przechowywać w lodówce do czasu dostarczenia do laboratorium i jak najszybciej po pobraniu wszystkich trzech prób dostarczyć do laboratorium.[3]

W przypadku testu wykonywanego w domu należy zapoznać się z instrukcją i wykonać test wg zaleceń, ponieważ poszczególne testy różnią się między sobą.

Warto podkreślić, że wykonanie trzech prób znacznie zwiększa prawdopodobieństwo wykrycia krwawienia z przewodu pokarmowego, ponieważ zwykle ma ono charakter okresowy. Dopiero zalecane 3 próby przy stosowaniu się do zaleceń pozwolą stwierdzić, czy faktycznie występuje krwawienie z przewodu pokarmowego.

Warto wspomnieć pacjentowi kupującemu test na obecność krwi utajonej w kale, że jej pozytywny wynik nie świadczy o wystąpieniu nowotworu jelita grubego – takie przekonanie wśród pacjentów jest dość powszechne.

W przypadku pozytywnego wyniku badania należy skontaktować się z lekarzem. Dopiero bardziej specjalistyczne badania mogą wykryć faktyczną przyczynę krwawienia do przewodu pokarmowego.

Piśmiennictwo

  1. Kozłowski T., Wartość badania kolonoskopowego oraz testu na krew utajoną we wczesnym rozpoznawaniu chorób nowotworowych jelita grubego, 2011, pełny tekst [dostęp 2.01.2017]
  2. Charchut A., et al.: Testy na krew utajoną w stolcu w samokontroli i w badaniach w miejscu opieki, Journal of Laboratory Diagnostic, 2017, pełny tekst  [dostęp 2.01.2018]
  3. Mokrowiecka A., Dodatni wynik krwi utajonej w stolcu – etiologia, różnicowanie, 2014, pełny tekst [dostęp 2.01.2018]
Subskrybuj
Powiadom o
0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments
FB
Twitter/X
LinkedIn
WhatsApp
Email
Wydrukuj

Zobacz też

0
Wyraź swoje zdanie i dodaj komentarz :)x

Zaloguj się