Do apteki w której wdrożono Kompleksowy System Opieki Farmaceutycznej (KSOF) zgłasza się bliski Pacjentki z rozpiską jej leków. Z wypełnionego formularza wynika, że pacjentka ma problemy z nadkwaśnością, która objawia się zgagą i pieczeniem w żołądku. Czy któryś z leków mógł dać takie objawy? Poniższy przegląd lekowy zostanie omówiony w sposób minimalistyczny, żeby pokazać, że nawet znając samą listę preparatów można już dużo powiedzieć o potencjalnych problemach lekowych. W tym wypadku pacjentka nie uzupełniła dawkowania, nie wiemy też, na jakie schorzenia dokładnie choruje – jako farmaceuci nie mamy przecież wglądu w dokumentacje medyczną. Na podstawie wywiadu ustalono, że pacjentka stosuje następujące preparaty:
| płeć: | Kobieta |
| wiek: | 80 |
| wzrost (cm): | – |
| waga (kg): | – |
| choroby przewlekłe: | – |
| inne dolegliwości: | ból żołądka, zgaga, pieczenie |
| stosowane leki i dawkowanie: |
|
| alergie/ nad wrażliwość/ p/wskazania | – |
| Inne uwagi: | – |
Przygotowano zalecenia
Poniższe zalecenia znalazły się na wydruku dla Pacjenta.
| Problem lekowy | Zalecenia farmaceuty | Informacje dla Twojego lekarza |
|---|---|---|
| Możliwa dyspepsja po betahistynie (Betanil forte) | Stosuje Pani lek Betanil forte, który zawiera tzw. betahistynę – może ona powodować zgagę, nadkwaśność i pieczenie. Lek ten może też pogarszać kontrolę astmy oskrzelowej (!) oraz znosić lecznicze działanie leku Zyrtec. Należy upewnić się u lekarza, czy stosowanie leku Betanil forte jest absolutnie konieczne. | Szanowny Panie Doktorze/Pani Doktor. W imieniu pacjentki bardzo proszę o ocenę stosunku dotychczasowych korzyści do ryzyka leczenia betahistyną. Pacjentka skarży się na dyspepsję, powodem może (choć oczywiście nie musi) być ten lek. Może też znosić działanie antyhistaminiku (cetyryzyny). Ponadto lek jest pewnym obciążeniem finansowym. |
| Brak leczenia zgagi i nadkwaśności | Proszę do czasu wizyty u lekarza stosować pantoprazol 20mg wydany w aptece bez recepty. Zmniejsza wydzielanie kwasu, jest bezpieczny i skuteczny i przyniesie poprawę. Lekarz następnie oceni, czy nie powinna Pani stosować tego leku dłużej. Choć lek jest bez recepty, bez wiedzy lekarza można stosować ten lek tylko do 14 dni. | W aptece zaproponowano pantoprazol bez recepty do czasu wizyty u lekarza. |
| Lepsza alternatywa dla cetyryzyny | Stosuje pani Zyrtec, który jest lekiem skutecznym ale w pewnym wieku może częściej wywołać senność i zawroty głowy. Znosi też działanie leku Betanil. Leków na receptę proszę nie odstawiać bez wiedzy lekarza, ale warto porozmawiać o nowszych lekach przeciwalergicznych na najbliższej wizycie lekarskiej. | Możliwe, że znajdzie się bezpieczniejsza w tym wieku alternatywa dla cetyryzyny |
Ponadto na specjalnym formularzu KSOF poproszono o okazanie wypełnionego raportu z przeglądu lekowego lekarzowi prowadzącemu na najbliższej wizycie.
Komentarz
Betahistyna jest lekiem coraz częściej przepisywanym osobom starszym, którzy cierpią na szumy w uszach i zawroty głowy. Głównym wskazaniem w leczeniu betahistyną jest wodniak błędnika (choroba Meniere’a), jednak lek zapisywany jest często pacjentom bez szczegółowej diagnostyki, po stwierdzeniu zawrotów głowy lub dzwonienia w uszach w wywiadzie. Choć lek ma dobry profil bezpieczeństwa, może być gorzej tolerowany u astmatyków. Betahistyna może nasilać skurcz oskrzeli, antagonizować działanie antyhistaminików, a także wywoływać bóle brzucha na skutek zwiększania produkcji kwasu poprzez receptory histaminowe. Po pierwszych miesiącach leczenia należy ocenić, czy stosowanie leku przyniosło jakikolwiek efekt. Profilaktyczne stosowanie betahistyny nie ma większego sensu.
Należy podkreślić tu rolę wywiadu i konsultacji z Pacjentem – na podstawie samej listy leków czy danych zakupowych nie można wychwycić najistotniejszych problemów – braku efektu leczenia, problematycznych działań niepożądanych, czy braku compliance. Cetyryzyna będąc antyhistaminikiem II generacji nie jest lekiem p/wskazanym u osób starszych. Jednak jeśli z wywiadu wyniknie, że pacjent jest po leku senny lub odczuwa inne działania niepożądane, można zaproponować zamianę na inny lek z tej grupy. Z kolei nadkwaśność nie musi wynikać ze stosowania betahistyny – ale jest to bardzo prawdopodobne, jeśli zgaga pojawiła się po włączeniu leku, o co również należy zapytać po przeanalizowaniu rozpiski leków Pacjenta.
Kolejnym krokiem może być optymalizacja stosowania leków pod kątem doboru pory dnia, postaci leku czy interakcji z pożywieniem. Pamiętajmy, że farmaceuta w aptece otwartej nie zajmuje się optymalizacją farmakoterapii, lecz sposobem, w jaki leki są przyjmowane. Nie wchodzi więc w kompetencje lekarza, który stawia diagnozę i dobiera odpowiedni zestaw leków, lecz upewnia się, czy pacjent stosuje leki według zaleceń lekarskich.
Pacjentem zaopiekowała się farmaceutka zaledwie 3 dni po wdrożeniu w usługę Przeglądu Lekowego. Gratulujemy:)
Czytaj też:Pierwsze w Polsce wdrożenie Opieki Farmaceutycznej![tez]
Załączam badanie, z którego wynika, że zastosowanie terapii skojarzonej betahistyny z cynaryzyną zapewnia lepszą skuteczność i tolerancję w leczeniu zawrotów głowy w porównaniu do monoterapii tymi lekami.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31420703/
Super, bardzo ciekawe badanie. Natomiast w przypadku pacjentki w wieku 80 lat, włączenie cynaryzyny, jako leku potencjalnie niewłaściwego u u osób starszych, może zwiększyć ryzyko sedacji i działania antycholinergicznego, zwłaszcza, że lek przeciwhistaminowy w zestawieniu przyjmowanych leków również się znalazł.