Synonimy: bilberry
Borówka czarna, znana również jako borówka czernica, jest wieloletnim kwitnącym krzewem. Jej owoce są składnikiem preparatów dedykowanych głównie w celu poprawy funkcjonowania narządu wzroku.
Działanie i zastosowanie borówki czarnej
Owoce borówki są źródłem antocyjanów, flawonoidów, garbników i resweratrolu. Są składnikiem preparatów głównie ze względu na zawartość flawonoidów zmniejszających przepuszczalność naczyń krwionośnych i działających antyoksydacyjnie oraz antocyjanów, które korzystnie wpływają na ostrość wzroku i łagodzą objawy zaburzeń widzenia. Liczne wstępne badania kliniczne potwierdziły skuteczność borówki czarnej w przewlekłej niewydolności żylnej. Preparaty z borówką mogą być również potencjalnie skuteczne w redukcji zmęczenia wzroku, u pacjentów z retinopatią cukrzycową/nadciśnieniową, jaskrą i bolesnym miesiączkowaniem. Borówka przyczyniała się również do zmniejszenia poziomu glukozy i insuliny, spadku masy ciała i redukcji objawów zespołu jelita drażliwego.
Skuteczność borówki czarnej potwierdzona badaniami klinicznymi
Przeprowadzone badania kliniczne wskazują na skuteczność borówki czarnej w leczeniu:
- Przewlekłej niewydolności żylnej – według wstępnych badań klinicznych przyjmowanie standaryzowanego na zawartość antocyjanów wyciągu z borówki czarnej pozwala na zmniejszenie objawów schorzenia, m.in. obrzęku, bólu i siniaków kończyn dolnych.[1]
Niewystarczające dowody na skuteczność borówki czarnej
12–tygodniowe podwójnie zaślepione badanie kliniczne z randomizacją wykazało, że stosowanie 240 mg standaryzowanego ekstraktu borówki czarnej poprawia wskaźniki zmęczenia wzroku na skutek długotrwałego korzystania z komputera podczas pracy.[2] Inne badanie z zastosowaniem preparatu złożonego (borówka czarna + olej rybny + luteina) wykazało, że codzienna suplementacja przez 4 tygodnie również przyczynia się do zmniejszenia objawów zmęczenia wzroku.[3]
Wstępne badania kliniczne wskazują, że stosowanie 160 mg ekstraktu przez 6 miesięcy w połączeniu ze standardową terapią wpływa na poprawę krążenia w obrębie siatkówki u pacjentów z retinopatią cukrzycową oraz retinopatią nadciśnieniową.[4] Ponadto jednokrotne przyjęcie ekstraktu w ilości 470 mg przed wykonaniem doustnego testu tolerancji glukozy przyczyniało się do obniżenia jej stężenia oraz poziomu insuliny we krwi względem placebo.[5] Metaanaliza wstępnych badań wykazała, że stosowanie preparatu zawierającego antocyjany borówki przez minimum rok pozwala na poprawę widzenia u pacjentów z jaskrą normalnego napięcia.[6] Ekstrakt z borówki wykazał również pewną skuteczność w redukcji objawów towarzyszących miesiączce, m.in. bólu lędźwiowo-krzyżowego, piersi, głowy oraz nudności.
Według wstępnych badań klinicznych spożywanie owoców borówki czarnej może w pewnym stopniu przyczyniać się do spadku masy ciała i zmniejszenia obwodu talii u kobiet z nadwagą lub otyłością. Stosowanie preparatów złożonych zmniejszało z kolei objawy zespołu jelita drażliwego takie jak ból brzucha i wzdęcia.
Brak dowodów na skuteczność borówki czarnej
Dowody na skuteczność borówki czarnej w zakresie poprawy widzenia nocnego są sprzeczne, jednak biorąc pod uwagę badania wysokiej jakości, borówka prawdopodobnie nie jest skuteczna w tym wskazaniu. Pozytywny efekt wykazały badania bez randomizacji (oraz jedno z randomizacją), a także testy na zwierzętach, co może sugerować potencjalny efekt korzystny, ale konieczne są dalsze badania.[7]
Badania kliniczne wskazują również, że spożywanie owoców borówki czarnej nie wpływa na masę ciała ani metabolizm lipidów i glukozy u pacjentów z zespołem metabolicznym.
Bezpieczeństwo stosowania borówki czarnej
Borówka czarna jest określana jako GRAS (ang. Generally Recognized As Safe), gdy jest stosowana w żywności. Ekstrakty stosowano w badaniach klinicznych bezpiecznie w ilości 160 mg na dobę do 6 miesięcy.[1] Stosowanie liści borówki w dużych ilościach lub długotrwale może być potencjalnie niebezpieczne.
Interakcje borówki czarnej
Składniki borówki czarnej mogą hamować agregację płytek, nasilając działanie leków przeciwzakrzepowych i/lub przeciwpłytkowych. Ekstrakty mogą przyczyniać się do obniżenia stężenia glukozy we krwi i zwiększać ryzyko hipoglikemii u pacjentów stosujących leki przeciwcukrzycowe. Badania na zwierzętach wskazują, że borówka może potencjalnie wpływać na zmianę stężenia we krwi niektórych leków, m.in. paracetamolu i teofiliny.
Preparaty dostępne na rynku zawierające borówkę czarną
Borówka czarna wchodzi w skład preparatów o różnych kategoriach dostępności. Przykładowe preparaty zostały przedstawione w tabelach poniżej.
Wybrane suplementy diety zawierające borówkę czarną.
| Nazwa preparatu | Zawartość borówki czarnej w sugerowanej dawce dobowej | Opis producenta |
| Doppelherz aktiv Luteina PREMIUM | 50 mg
Pozostałe składniki: Wyciąg z kwiatów aksamitki, luteina, zeaksantyna, cynk, miedź, wit. A, wit. C, wit. E, wit. B6, kwas foliowy, wit. B12 |
Suplement diety wpływający na prawidłowe widzenie oraz wspomagający narząd wzroku. |
| Bioretinof | 460 mg ekstraktu w tym 115 mg antocyjanów
Pozostałe składniki: Wit. C, wit. E, trokserutyna, rutyna, cynk, wit. B6, wit. B12 |
Suplement diety zawierający składniki wspomagające naczynia krwionośne w obrębie narządu wzroku. |
| Blue Berry Plus | 400 mg wyciągu
Pozostałe składniki: Wyciąg ze świetlika, wyciąg z aksamitki, luteina, wit. A, cynk, miedź |
Suplement diety pomagający utrzymać dobry wzrok i witalność oraz dbać o oczy. |
Wybrane produkty lecznicze zawierające borówkę czarną.
| Nazwa preparatu | Zawartość borówki czarnej w sugerowanej dawce dobowej | Opis producenta |
| Owoc borówki czernicy, zioło pojedyncze | 20–40 g | Produkt leczniczy w formie ziół do zaparzania, stosowany jako środek pomocniczy w postaci naparu podczas biegunek. |
Wybrane wyroby medyczne zawierające borówkę czarną.
| Borówkowe | nie określono
Pozostałe składniki: Kwas hialuronowy, HPMC |
Krople do oczu stosowane przy suchości i niewielkim podrażnieniu oczu spowodowanym zmęczeniem, czynnikami zewnętrznymi, długotrwałą pracą przy komputerze lub noszeniem soczewek kontaktowych. |
| Nazwa preparatu | Zawartość borówki czarnej w sugerowanej dawce dobowej | Opis producenta |
Piśmiennictwo
- Natural Medicines. (2020). Bilberry. Aktualizacja: 04.08.2020.⬏⬏
- Kosehira, M., Machida, N., Kitaichi, N. (2020). A 12-Week-Long Intake of Bilberry Extract (Vaccinium myrtillus L.) Improved Objective Findings of Ciliary Muscle Contraction of the Eye: A Randomized, Double-Blind, Placebo-Controlled, Parallel-Group Comparison Trial. Nutrients, 12(3), 600. https://doi.org/10.3390/nu12030600⬏
- Kawabata, F., Tsuji, T. (2011). Effects of dietary supplementation with a combination of fish oil, bilberry extract, and lutein on subjective symptoms of asthenopia in humans. Biomedical research (Tokyo, Japan), 32(6), 387–393. https://doi.org/10.2220/biomedres.32.387⬏
- Gizzi, C., Belcaro, G., Gizzi, G., Feragalli, B., Dugall, M., Luzzi, R., Cornelli, U. (2016). Bilberry extracts are not created equal: the role of non anthocyanin fraction. Discovering the “dark side of the force” in a preliminary study. European review for medical and pharmacological sciences, 20(11), 2418–2424.⬏
- Hoggard, N., Cruickshank, M., Moar, K. M., Bestwick, C., Holst, J. J., Russell, W., Horgan, G. (2013). A single supplement of a standardised bilberry (Vaccinium myrtillus L.) extract (36% wet weight anthocyanins) modifies glycaemic response in individuals with type 2 diabetes controlled by diet and lifestyle. Journal of nutritional science, 2, e22. https://doi.org/10.1017/jns.2013.16⬏
- Shim, S. H., Kim, J. M., Choi, C. Y., Kim, C. Y., Park, K. H. (2012). Ginkgo biloba extract and bilberry anthocyanins improve visual function in patients with normal tension glaucoma. Journal of medicinal food, 15(9), 818–823. https://doi.org/10.1089/jmf.2012.2241⬏
- Canter, P. H., Ernst, E. (2004). Anthocyanosides of Vaccinium myrtillus (bilberry) for night vision–a systematic review of placebo-controlled trials. Survey of ophthalmology, 49(1), 38–50. https://doi.org/10.1016/j.survophthal.2003.10.006⬏
