Transkrypcja

Cześć, tu Mariola Zemła. Witam w programie Pogadanki Farmaceutyczne. W tym odcinku opowiem o budezonidzie. Jakich informacji udzielić pacjentowi i na co uważać? Zapraszam.

Odkrycie glikokortykosteroidów było źródłem jednego z największych przełomów w historii medycyny. Odpowiadają za to trzej badacze: Edward Kendall, Otto Wintersteiner oraz Tadeusz Reichstein, którzy w latach czterdziestych dwudziestego wieku wyizolowali z nadnerczy kortyzon. Niedługo później został użyty jako lek w terapii reumatoidalnego zapalenia stawów. Spektakularna poprawa zaobserwowana u chorej, co nazwano „cudem kortyzonowym”, skłoniła badaczy do leczenia kolejnych pacjentów, co w efekcie pozwoliło otworzyć nowy rozdział w farmakoterapii, którego rozwój obserwujemy do dzisiaj. Za to odkrycie w pięćdziesiątym roku naukowcy zostali laureatami Nagrody Nobla.

Budezonid, jako syntetyczny kortykosteroid został opatentowany dwadzieścia lat później[2], a już w latach osiemdziesiątych rozpoczęto komercyjnie stosować go jako lek na astmę.

Budezonid jest lekiem stosowanym w leczeniu chorób zapalnych, głównie dróg oddechowych, takich jak astma i  przewlekła obturacyjna choroba płuc oraz schorzeń ze strony przewodu pokarmowego – na przykład choroba Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego.

Budezonid wykazuje działanie przeciwalergiczne i miejscowo przeciwzapalne poprzez oddziaływanie na wewnątrzkomórkowe receptory glikokortykosteroidowe. W obrocie aptecznym dostępny jest w postaci zawiesiny do nebulizacji, proszku do inhalacji, preparatów doustnych, aerozolu wziewnego i aerozolu do nosa. Wybór postaci zależy od wskazania do zastosowania.

Przejdźmy teraz do sedna – jakie informacje warto przekazać pacjentowi przy każdym wydaniu preparatu z apteki, o czym poinformować w razie dodatkowych pytań, a o czym lepiej nie wspominać?

Pacjentowi stosującemu budezonid wziewny warto przypomnieć, że lek nie przerywa napadów astmy i nie należy stosować go w trakcie ostrego napadu duszności – chyba że łączony jest z formoterolem w jednym inhalatorze. Wytłumacz, że budezonid ma za zadanie kontrolować przebieg choroby.

Pacjenci, którzy stosują budezonid wziewnie są bardziej podatni na miejscowe zakażenia grzybicze w obrębie jamy ustnej i gardła. W celu zapobiegania występowaniu niekorzystnych objawów po każdej inhalacji doradź pacjentowi, by przepłukał usta i gardło na przykład wodą. Przypomnij o konieczności umycia skóry twarzy wodą po zastosowaniu nebulizatora z maską twarzową, aby zapobiec podrażnieniu skóry.

Wydając budezonid w postaci aerozolu do nosa poradź pacjentowi, aby podając aerozol nie odchylał głowy do tyłu i lek podawał na zewnętrzną część małżowiny nosa, a nie na przegrodę nosową. Możesz również zasugerować, aby przed aplikacją sterydu wykonał irygację nosa. Budezonid w tej postaci jest wskazany do stosowania u dzieci powyżej szóstego roku życia.

Wśród najważniejszych zastosowań off-label warto pamiętać o przewlekłym zapaleniu błony śluzowej nosa i zatok z polipowatością lub bez. W tym przypadku, irygacje zatok przynosowych budezonidem w dużych objętościach łagodzą stany zapalne błony śluzowej i przyspieszają jej regenerację. Ponadto budezonid donosowy stosowany jest w polekowych nieżytach nosa wywołanych zbyt długim stosowaniem aerozoli z ksylo i oksymetazoliną.

Wytłumacz pacjentowi stosującemu budezonid doustnie, że przy pojawieniu się działań niepożądanych nie można odstawić gwałtownie leku. Dawka powinna być redukowana stopniowo, żeby uniknąć niewydolności kory nadnerczy.

Częste działania niepożądane, które mogą wystąpić po zastosowaniu budezonidu dotyczą nosa, gardła i jamy ustnej, takiej jak przekrwienie błony śluzowej nosa, zapalenie gardła, kaszel, wirusowe zakażenie górnych dróg oddechowych, chrypka czy bezgłos.

W przypadku długiego stosowania budezonidu przez dzieci zaleca się regularne kontrolowanie ich wzrostu. Jego spowolnienie sugeruje ogólnoustrojowe działanie budezonidu poprzez zahamowanie czynności kory nadnerczy i  może oznaczać konieczność obniżenia dawki leku.

Budezonid w postaci wziewnej jest bezpieczny w okresie laktacji, o czym mówią spójnie wszystkie dostępne źródła. Jest najlepiej przebadanym kortykosteroidem pod kątem bezpieczeństwa w okresie laktacji, co czyni go lekiem z wyboru u karmiących piersią. Budezonid w postaci doustnej również można uznać za bezpieczny w okresie karmienia piersią.

Przy wydawaniu budezonidu wziewnego warto się upewnić, czy pacjent poprawnie używa dany typ inhalatora. W trakcie zakupu nebulizatora dla dziecka zwróć uwagę rodzicowi, by używał w tym celu dobrze dopasowanej maski twarzowej, aby dostarczyć jak największą ilość budezonidu. Pamiętaj, że nebulizatory ultradźwiękowe klasyczne nie są odpowiednie do podawania budezonidu, ponieważ nie dostarczają pacjentowi wystarczającej dawki leku.

W ulotce pacjent może przeczytać, że inhibitory enzymu CYP3A4, takie jak ketokonazol, itrakonazol, klarytromycyna czy ryfampicyna mogą kilkukrotnie zwiększyć działanie ogólnoustrojowe budezonidu, a tym samym nasilić działania niepożądane. Brakuje jednak danych na temat dostosowania dawek leków, by tak łączona terapia była bezpieczna. W przypadku wydawania budezonidu pacjentowi, który stosuje któryś z wymienionych przeze mnie leków możesz zasugerować ułożenie harmonogramu zażywania ich tak, by przerwa między przyjmowaniem poszczególnych preparatów a budezonidu była możliwe najdłuższa.

Wspominałam już, że budezonid nie przerywa napadów astmy i nie należy stosować go w trakcie ostrego napadu duszności. Sprawa wygląda inaczej, gdy mówimy o preparacie, w którym budezonid jest kojarzony z  formoterolem, czyli beta-dwa-mimetykiem. Formoterol rozszerza oskrzela na długo i jednocześnie działa szybko – po pięciu minutach. W takim połączeniu budezonid może być stosowany w celu ułatwienia oddychania w razie wystąpienia objawów astmy.

Warto wspomnieć, że według wyników badania klinicznego z dwudziestego drugiego roku stosowanie kombinacji salbutamolu i budezonidu zamiast stosowania samego salbutamolu w przerywaniu napadów astmy zmniejsza ryzyko ciężkiego zaostrzenia astmy aż o dwadzieścia sześć procent.

W dwa tysiące dwudziestym pierwszym roku budezonid w postaci wziewnej został uznany przez badaczy Uniwersytetu Oksfordzkiego za lek przynoszący znaczne korzyści w leczeniu COVID-19. Według przeprowadzonego w tym samym roku badania z randomizacją budezonid wziewny skraca czas powrotu do zdrowia i poprawia samopoczucie pacjentów podczas zdrowienia. W kwietniu National Health Service w Wielkiej Brytanii zalecił stosowanie budezonidu w przebiegu COVID-19, jednak powołując się na potrzebę dalszych badań, zalecenie to zostało wycofane.

Opracowanie merytoryczne: mgr farm. Dorota Będkowska