Synonimy: beet, burak ćwikłowy

Burak zwyczajny jest kwitnącą rośliną wieloletnią, która w Polsce stanowi roślinę uprawną. Korzeń i liście buraka są stosowane jako żywność, a składnikiem suplementów diety jest sok z buraków.

Działanie i zastosowanie buraka zwyczajnego

Burak jest źródłem betacyjanin i betaksantyn, w tym betainy. Ponadto liście są źródłem flawonoidów. Potencjalnie betalainy mogą hamować aktywność cyklooksygenazy-2, a zawartość błonnika pomaga obniżyć poziom cholesterolu. Buraki są również źródłem azotanów (min. 250 mg na 100 g), które przez konwersję do tlenku azotu mogą rozszerzać naczynia i działać hipotensyjnie, ochronnie na śródbłonek naczyniowy i zwiększać wydolność w trakcie wysiłku fizycznego. Przeprowadzone badania kliniczne potwierdziły skuteczność buraka w poprawie wyników sportowych i łagodzeniu bólu mięśni po wysiłku. Brakuje wystarczających dowodów na skuteczność buraka u pacjentów z nadciśnieniem i ryzykiem chorób serca. Burak prawdopodobnie nie wpływa na obniżenie poziomu TG, redukcję masy ciała, obniżenie ciśnienia u kobiet ciężarnych z nadciśnieniem wywołanym ciążą i nie jest skuteczny u pacjentów z nadciśnieniem płucnym.

Skuteczność buraka zwyczajnego potwierdzona w badaniach klinicznych

Sok z buraków wykazał skuteczność kliniczną w:

• Poprawie wyników sportowych – wiele pojedynczych badań klinicznych i niektóre metaanalizy wykazały, że przyjmowanie soku z buraków 70–500 ml na trzy godziny przed wysiłkiem fizycznym wpływa na zwiększenie ilości azotanów we krwi, które w wyniku przekształcenia do tlenku azotu poprawiają wydolność. W większości przeprowadzonych badań sok z buraków był skuteczny u osób trenujących jedynie rekreacyjnie, otyłych nastolatków i dorosłych prowadzących siedzący tryb życia, lecz raczej nie poprawiał wyników u zawodowych sportowców. Niektóre badania wykazały poprawę wyników u sportowców, lecz była ona raczej niewielka – mniejsza niż 1%.^[1]
• Bolesności mięśni wywołanej wysiłkiem fizycznym – według niektórych badań klinicznych spożywanie soku z buraków po wysiłku fizycznym przyczynia się do redukcji bólu mięśni.^[2][3]

Niewystarczające dowody na skuteczność buraka zwyczajnego

Mimo że metaanalizy badań klinicznych wskazują na niewielkie obniżenie ciśnienia tętniczego krwi u zdrowych dorosłych osób spożywających sok z buraków, nie potwierdzają tego badania z udziałem pacjentów z nadciśnieniem.^[4][5] Według wstępnych badań klinicznych stosowanie produktu złożonego z buraków i głogu może przyczyniać się do niewielkiej redukcji poziomu trójglicerydów u pacjentów z ryzykiem chorób serca.^[6]

Brak dowodów na skuteczność buraka zwyczajnego

Przyjmowanie liofilizowanych liści buraka nie wpływało na obniżenie poziomu trójglicerydów u pacjentów z nadwagą, zmniejszenie masy ciała i wskaźnika BMI. Ponadto spożywanie soku z buraków nie przyczyniało się do obniżenia ciśnienia tętniczego u kobiet ciężarnych z nadciśnieniem wywołanym ciążą oraz nie powodowało zamierzonych skutków u pacjentów z nadciśnieniem płucnym.

Bezpieczeństwo stosowania buraka zwyczajnego

Spożywanie buraka zwyczajnego jest uważane za bezpieczne w ilościach występujących w żywności. Sok z buraków był bezpiecznie stosowany w badaniach klinicznych w ilości do 500 ml na dobę przez 7 dni.^[1] U niektórych pacjentów podczas przyjmowania soku z buraków występowało czerwone zabarwienie moczu i stolca, nudności, biegunka lub zaparcie. Teoretycznie spożywanie dużej liczby buraków może uszkadzać czynność nerek ze względu na zawartość kwasu szczawiowego. Preparaty z buraka zwyczajnego nie wchodzą w klinicznie istotne interakcje z lekami ani żywnością.

Preparaty dostępne na rynku zawierające buraka zwyczajnego

Burak zwyczajny stanowi składnik preparatów o statusie suplementów diety, które zaprezentowano w tabeli poniżej.

Wybrane suplementy diety zawierające buraka zwyczajnego.

Piśmiennictwo

1. Natural Medicines. (2020). Beet. Aktualizacja: 11.11.2020.⬏⬏
2. Clifford, T., Berntzen, B., Davison, G. W., West, D. J., Howatson, G., Stevenson, E. J. (2016). Effects of Beetroot Juice on Recovery of Muscle Function and Performance between Bouts of Repeated Sprint Exercise. Nutrients, 8(8), 506. https://doi.org/10.3390/nu8080506⬏
3. Clifford, T., Howatson, G., West, D. J., Stevenson, E. J. (2017). Beetroot juice is more beneficial than sodium nitrate for attenuating muscle pain after strenuous eccentric-bias exercise. Applied physiology, nutrition, and metabolism = Physiologie appliquee, nutrition et metabolisme, 42(11), 1185–1191. https://doi.org/10.1139/apnm-2017-0238⬏
4. Siervo, M., Lara, J., Ogbonmwan, I., Mathers, J. C. (2013). Inorganic nitrate and beetroot juice supplementation reduces blood pressure in adults: a systematic review and meta-analysis. The Journal of nutrition, 143(6), 818–826. https://doi.org/10.3945/jn.112.170233⬏
5. Bondonno, C. P., Liu, A. H., Croft, K. D., Ward, N. C., Shinde, S., Moodley, Y., Lundberg, J. O., Puddey, I. B., Woodman, R. J., Hodgson, J. M. (2015). Absence of an effect of high nitrate intake from beetroot juice on blood pressure in treated hypertensive individuals: a randomized controlled trial. The American journal of clinical nutrition, 102(2), 368–375. https://doi.org/10.3945/ajcn.114.101188⬏
6. Zand, J., Lanza, F., Garg, H. K., Bryan, N. S. (2011). All-natural nitrite and nitrate containing dietary supplement promotes nitric oxide production and reduces triglycerides in humans. Nutrition research (New York, N.Y.), 31(4), 262–269. https://doi.org/10.1016/j.nutres.2011.03.008⬏