Synonimy: chromium, pikolinian chromu, nikotynian chromu

Chrom jest mikroelementem, pierwiastkiem śladowym, którego nazwa wywodzi się z greki (chroma), oznaczając barwę. Związki chromu zmieniają swój kolor w zależności od stopnia utlenienia pierwiastka. Aktywność biologiczną posiada chrom na plus trzecim stopniu utlenienia. W takiej też postaci jest on dostępny w suplementach diety. Natomiast chrom na plus szóstym stopniu utlenienia jest trucizną. Chrom w suplementach diety jest najczęściej dostępny w postaci organicznej – pikolinianu i nikotynianu oraz łącznie z drożdżami piwnymi lub drożdżami chromowymi.

Działanie i zastosowanie chromu

Chrom (III) występuje w wielu metaloenzymach i koenzymach, uczestniczy w reakcjach metabolicznych. Chrom zwiększa wrażliwość na insulinę przez aktywację szlaków sygnałowych związanych z transporterem glukozy. Chrom może również nasilać syntezę mRNA receptora insuliny, a także receptorów insulinopodobnego czynnika wzrostu. Przypisuje mu się również działanie antyoksydacyjne oraz zmniejszające poziom cholesterolu. Chrom wykazał skuteczność kliniczną w cukrzycy, hiperlipidemii i zespole policystycznych jajników. Może być również potencjalnie skuteczny w redukcji masy ciała. Badania nie potwierdziły skuteczności chromu w zmniejszaniu napadów głodu i objadania się, w leczeniu schizofrenii, w poprawie funkcji poznawczych i zespole metabolicznym.

Skuteczność chromu potwierdzona w badaniach klinicznych

Badania kliniczne potwierdziły skuteczność chromu w leczeniu schorzeń takich jak:

• Cukrzyca – metaanaliza 7 badań klinicznych wykazała zmniejszenie stężenia glukozy we krwi na czczo na skutek suplementacji 250 µg chromu przez minimum trzy miesiące, lecz bez wpływu na poziom HbA_1c, lipidów i wartość BMI.^[1] Metaanaliza obejmująca 25 badań klinicznych z randomizacją wykazała, że zarówno przyjmowanie samego chromu, jak i w połączeniu z innymi składnikami (m.in. witaminą C i E), skutkowało statystycznie istotną poprawą w stężeniu glukozy na czczo, HbA_1c. Ponadto monoterapia chromem wpływała na redukcję stężenia trójglicerydów i zwiększenie poziomu HDL.^[2]
• Hiperlipidemia – badanie kliniczne z udziałem 76 pacjentów z miażdżycą wykazało, że przyjmowanie 250 µg chlorku chromu przez 7–16 miesięcy skutkowało obniżeniem stężenia trójglicerydów i wzrostem poziomu HDL względem grupy otrzymującej placebo.^[3] W innym badaniu przyjmowanie 9 g drożdży piwnych (zawierających 42 µg) chromu dziennie powodowało znaczące obniżenie poziomu trójglicerydów, LDL, stężenia glukozy na czczo i HbA_1c.^[4]
• Zespół policystycznych jajników (PCOS) – w podwójnie zaślepionym badaniu klinicznym z randomizacją z udziałem 64 irańskich kobiet z PCOS po 8 tygodniach stosowania pikolinianu chromu w dawce 200 µg na dobę, zaobserwowano znaczną poprawę w zakresie średniego poziomu insuliny, a także oceny insulinooporności, funkcji komórek beta i wrażliwość na insulinę. Drugorzędowe punkty końcowe, m.in. zmiany w zawartości trójglicerydów, VLDL i cholesterolu całkowitego, również uległy poprawie.^[5] Podwójnie zaślepione badanie kliniczne z randomizacją wykazało, że przyjmowanie 1000 µg chromu przez 6 miesięcy skutkowało obniżeniem BMI, poziomu insuliny na czczo i regulowało cykle miesiączkowe oraz zwiększało szansę na owulację u kobiet z PCOS.^[6]

Ograniczone dowody lub brak dowodów na skuteczność chromu

Badania kliniczne nie uzasadniają stosowania suplementów chromu w leczeniu otyłości. W przeglądzie systematycznym obejmującym 11 randomizowanych, podwójnie zaślepionych, kontrolowanych za pomocą placebo badań, stwierdzono, że stosowanie chromu przyczynia się do redukcji masy ciała o 0,5 kg, lecz badacze podkreślają konieczność przeprowadzenia dalszych badań w tym kierunku.^[7] W kolejnym przeglądzie systematycznym wraz z metaanalizą stwierdzono istotny, choć wątpliwy klinicznie wpływ pikolinianu chromu (w dawce 200–1000 µg) na masę ciała – średnia różnica wyniosła −1,1 kg.^[8]

Nie stwierdzono skuteczności chromu u pacjentów z problemem napadów głodu i objadania się, w poprawie w przebiegu schizofrenii, upośledzenia funkcji poznawczych i w poprawie wyników badań u pacjentów z zespołem metabolicznym.

Bezpieczeństwo stosowania chromu

W badaniach klinicznych chrom był stosowany w ilościach 150–600 µg, a amerykański Institute of Medicine określa, że suplementacja jest bezpieczna w ilości 200 µg na dobę przez 6 miesięcy.^[9] U niektórych pacjentów podczas badań klinicznych odnotowano zaburzenia funkcji poznawczych, bóle głowy, bezsenność czy zaburzenia żołądkowo-jelitowe. Istnieją przypadki uszkodzeń wątroby, rabdomiolizy i zaburzeń cyklu miesiączkowego.

Chrom w ciąży i podczas laktacji

Stosowanie chromu w ciąży jest prawdopodobnie bezpieczne w dawce 29–30 µg dziennie, a w okresie laktacji chrom może być przyjmowany w dawce 44–45 µg.^[10] Dawki są zależne od wieku pacjentki.

Interakcje chromu

Ze względu na fakt, że chrom wpływa na poziom glukozy we krwi, może on wchodzić w interakcję z lekami przeciwcukrzycowymi, zwiększając ryzyko hipoglikemii. Przyjmowanie chromu wraz z lewotyroksyną może zmniejszać jej stężenie, a NLPZ mogą wpływać na zwiększenie stężenia chromu i zahamowanie jego wydalania.

Preparaty dostępne na rynku zawierające chrom

Wybrane suplementy diety dostępne na rynku zawierające chrom zostały przedstawione w Tabeli 171.

Tabela 171 Wybrane preparaty zawierające chrom.

Piśmiennictwo

1. Abdollahi, M., Farshchi, A., Nikfar, S., Seyedifar, M. (2013). Effect of chromium on glucose and lipid profiles in patients with type 2 diabetes; a meta-analysis review of randomized trials. Journal of pharmacy & pharmaceutical sciences : a publication of the Canadian Society for Pharmaceutical Sciences, Societe canadienne des sciences pharmaceutiques, 16(1), 99–114. https://doi.org/10.18433/j3g022 ⬏
2. Suksomboon, N., Poolsup, N., Yuwanakorn, A. (2014). Systematic review and meta-analysis of the efficacy and safety of chromium supplementation in diabetes. Journal of clinical pharmacy and therapeutics, 39(3), 292–306. https://doi.org/10.1111/jcpt.12147 ⬏
3. Abraham, A. S., Brooks, B. A., Eylath, U. (1992). The effects of chromium supplementation on serum glucose and lipids in patients with and without non-insulin-dependent diabetes. Metabolism: clinical and experimental, 41(7), 768–771. https://doi.org/10.1016/0026-0495(92)90318-5 ⬏
4. Sharma, S., Agrawal, R. P., Choudhary, M., Jain, S., Goyal, S., Agarwal, V. (2011). Beneficial effect of chromium supplementation on glucose, HbA1C and lipid variables in individuals with newly onset type-2 diabetes. Journal of trace elements in medicine and biology : organ of the Society for Minerals and Trace Elements (GMS), 25(3), 149–153. https://doi.org/10.1016/j.jtemb.2011.03.003 ⬏
5. Jamilian, M., Asemi, Z. (2015). Chromium Supplementation and the Effects on Metabolic Status in Women with Polycystic Ovary Syndrome: A Randomized, Double-Blind, Placebo-Controlled Trial. Annals of nutrition & metabolism, 67(1), 42–48. https://doi.org/10.1159/000438465 ⬏
6. Ashoush, S., Abou-Gamrah, A., Bayoumy, H., Othman, N. (2016). Chromium picolinate reduces insulin resistance in polycystic ovary syndrome: Randomized controlled trial. The journal of obstetrics and gynaecology research, 42(3), 279–285. https://doi.org/10.1111/jog.12907 ⬏
7. Onakpoya, I., Posadzki, P., Ernst, E. (2013). Chromium supplementation in overweight and obesity: a systematic review and meta-analysis of randomized clinical trials. Obesity reviews : an official journal of the International Association for the Study of Obesity, 14(6), 496–507. https://doi.org/10.1111/obr.12026 ⬏
8. Tian, H., Guo, X., Wang, X., He, Z., Sun, R., Ge, S., Zhang, Z. (2013). Chromium picolinate supplementation for overweight or obese adults. The Cochrane database of systematic reviews, 2013(11), CD010063. https://doi.org/10.1002/14651858.CD010063.pub2⬏
9. Food and Nutrition Board, Institute of Medicine. (2005). Prototype monograph on chromium picolinate. Washington, DC: National Academy Press, 2005. Dostęp: http://www.iom.edu/CMS/3788/19554.aspx.⬏
10. Natural Medicines. (2020). Chromium. Akualizacja: 09.10.2020.⬏