Paulina Iwanowska: Czym właściwie jest chronobiologia i czym się różni od chronofarmakologii?
Małgorzata Tyszka-Czochara: Chronobiologia jest, krótko mówiąc, nauką zajmująca się analizą rytmiki procesów biologicznych zachodzących w organizmach. Natomiast chronofarmakologia, to dziedzina chronobiologii zajmująca się zależnością między porą podania leku a jego działaniem. Zresztą w ostatnich latach nauki medyczne chętnie sięgają do wiedzy z zakresu chronobiologii. Badania nad przebiegiem i regulacją rytmów biologicznych organizmu człowieka dostarczają ciągle nowych faktów istotnych dla zrozumienia funkcjonowania naszych organizmów. Za odkrycie mechanizmu regulującego nasz zegar biologiczny, badacze Jeffrey C. Hall, Michael Rosbash and Michael W. Young zostali w roku 2017 uhonorowani nagrodą Nobla w dziedzinie fizjologii i medycyny. Ostatnie odkrycia w tej dziedzinie szybko przenikają do nauk farmaceutycznych i inspirują nowe terapie.

I: W jaki sposób dochodzi do rozregulowania zegara biologicznego?

C: U człowieka jądra nadskrzyżowaniowe są bezpośrednio połączone z receptorami wzrokowymi siatkówki i szyszynką. Impulsy nerwowe, które docierają do mózgu informują o tym, czy mamy noc, czy dzień. Wraz z zapadaniem zmroku szyszynka wydziela hormon, melatoninę. Natomiast ekspozycja na światło o nietypowej porze powoduje hamowanie wydzielania tego hormonu i przestawienie rytmu okołodobowego. Tak dzieje się u osób pracujących w trybie zmianowym lub podróżujących na duże odległości samolotem, powodując zaburzenia przebiegu rytmów okołodobowych. Zmiany dotyczące fizjologicznych rytmów w naszych ciałach odgrywają ogromną rolę w patologii wielu chorób i mogą prowadzić zarówno do chorób somatycznych i psychicznych człowieka.

I: Czy rozregulowanie zegara biologicznego może prowadzić do rozwinięcia się chorób?

C: Już niewielka zmiana fotoperiodu (przesunięcie cyklu światło – ciemność) może wywołać odczucie dyskomfortu u ludzi. Jesienią wiele osób często odczuwa rozkojarzenie, a czasami, obniżenie nastroju. Związane jest to ze zmianą intensywności oświetlenia zewnętrznego. Wykazano, że nie tylko wahania nastroju, ale zaburzenia psychiczne mogą być uwarunkowane zaburzeniem długotrwałych cykli okołorocznych. Wykazano też istnienie niepokojącego związku pomiędzy przebiegiem chorób neurologicznych i neurodegeneracyjnych a zaburzeniami snu. Wiadomo, że brak snu może nasilać napady niektórych chorób.

Prawidłowy sen odgrywa ogromną rolę w utrzymaniu zdrowia – odkrywamy coraz więcej procesów fizjologicznych, które uwarunkowane są przebiegiem cykli snu i czuwania. Odpoczynek w ciągu dnia nie jest tak regeneracyjny dla organizmu człowieka, jak sen w nocy, obniżeniu ulegają funkcje kognitywne, następuje brak czujności psychomotorycznej, a z czasem ograniczenie snu prowadzi do przewlekłego zmęczenia. W czasie snu dziennego mniejsze jest wydzielanie melatoniny. Interesujący jest związek pomiędzy snem a układem odpornościowym człowieka. Cytokiny prozapalne, takie jak IL-1β, TNF-α i IL-6 uczestniczą w regulacji snu i czuwania, przede wszystkim wpływają na długość snu wolnofalowego.

Zaciekawiła Cię ta rozmowa? Już teraz możesz przeczytać całość w 75. numerze Gońca Aptecznego.