Antykoncepcja awaryjna (EC, ang. emergency contraception) polega na użyciu leku bądź urządzenia medycznego po niezabezpieczonym stosunku, aby zapobiec zajściu w ciążę. Nie jest przeznaczona do rutynowego stosowania, lecz do użycia w wyjątkowych sytuacjach, kiedy inne metody antykoncepcji okazały się nieskuteczne.

Należy podkreślić, że żadna z metod antykoncepcji nie daje 100% skuteczności. Na to, czy EC zadziała, ma wpływ wiele czynników:

• dzień cyklu miesiączkowego, w którym nastąpił niezabezpieczony stosunek,
• czas, jaki upłynął od stosunku,
• dalsze akty współżycia podczas tego samego cyklu, w którym została zastosowana EC.

Fundacja Cochrane postanowiła przygotować przegląd systematyczny, którego celem było sprawdzenie, która z EC jest najskuteczniejsza, najbezpieczniejsza i najbardziej wygodna do zapobiegania zajściu w ciążę po niezabezpieczonym stosunku. Do przeglądu włączono badania, w których zastosowano interwencje:

• mifepriston w dawkach od 5 mg do 300 mg (lek służący do przeprowadzania aborcji farmakologicznej, w Polsce nie jest dopuszczony do obrotu, mógłby także być stosowany jako EC, jednak brak optymalnej dawki uniemożliwia zarejestrowanie w tym wskazaniu),^[1]
• lewonorgestrel,
• metodę Yuzpe (polegającą na podaniu kombinacji etynyloestradiolu + lewonorgestrelu/norgestrelu, jest to jedna z najstarszych metod antykoncepcji postkoitalnej, obecnie już rzadko stosowana),
• octan uliprystalu,
• danazol (będący syntetycznym steroidem o właściwościach przeciwgonadotropowych, użycie jako EC ograniczone tylko do badań w latach 80.,^[2] dziś stosowany w leczeniu objawów endometriozy)
• gestrinon (o działaniu podobnym do danazolu),
• wysokie dawki estrogenów,
• miedziane wkładki domaciczne,
• anordrin (selektywny modulator receptora estrogenowego, używany jako EC od lat 70. tylko w Chinach).^[3]

Czytaj też:

Antykoncepcja awaryjna bez recepty – od kiedy?

EllaOne znów bez recepty? Rząd zapowiada zmiany w prawie

Rozporządzenie dotyczące tabletki “dzień po” weszło w życie – co z niego wynika?

Na podstawie przeglądu i analizy ponad stu RCT, uzyskano następujące wnioski:

1. Lewonorgestrel jest bardziej efektywny niż metoda Yuzpe. Metoda Yuzpe jest skuteczną i udowodnioną EC, a w krajach, gdzie jest jedyną zatwierdzoną EC, powinna być dalej stosowana.
2. Średnie dawki mifepristonu były najprawdopodobniej bardziej skuteczne niż lewonorgestrel, do zapobiegania ciąży. Co więcej, mniejsze dawki mifepristonu (< 25 mg) także okazały się bardziej skuteczne od lewonorgestrelu.
3. Średnie dawki mifepristonu są bardziej skuteczne niż mniejsze dawki.
4. Skuteczność użycia lewonorgestrolu w tej samej dawce (0,75 mg), ale z różnicą w czasie zażycia, wynoszącą 12 h, była podobna.
5. Odnotowano mniej ciąż po zastosowaniu octanu uliprystalu w porównaniu z lewonorgestrelem.
6. Sugeruje się, że miedziane wkładki domaciczne mogą być bardziej skuteczne niż mifepriston, jednak dowody nie są wystarczające.
7. Po zastosowaniu lewonorgestrolu, w porównaniu do metody Yezupe, odnotowano mniej skutków ubocznych, a także istniało większe prawdopodobieństwo wystąpienia ponownej miesiączki przed spodziewanym dniem.
8. Po zastosowaniu octanu uliprystalu prawdopodobieństwo wystąpienia miesiączki jest większe po spodziewanym dniu.
9. Opóźnienie miesiączki było prawdopodobnie głównym działaniem niepożądanym mifepristonu i wydaje się być zależne od dawki.
10. Domaciczna wkładka miedziana była związana z większym ryzykiem bólu brzucha niż w przypadku zażycia mifepristonu.^[4]

Więcej w temacie antykoncepcji awaryjnej przeczytacie w naszych poprzednich artykułach:

• (Patrz: “Antykoncepcja postkoitalna czyli “pigułka po””.)
• (Patrz: “EllaOne – jakie działania niepożądane najczęściej zgłaszano w minionych latach?”.)

Piśmiennictwo

1. Piaggio G., von Hertzen H., Heng Z., Bilian X., Cheng L. Meta-analyses of randomized trials comparing different doses of mifepristone in emergency contraception. Contraception, 2003. abstrakt⬏
2. Stika C. Emergency Postcoital Contraception. Global Library of Women’s Medicine, 2008. pełny tekst⬏
3. Chatterton R.T., Kowalski W., Lu Y., Peters A.J. Pharmacokinetics and pharmacodynamics of anordrin. Steroids, 1994. abstrakt⬏
4. Shen J., Che Y., Showell E., Chen K., Cheng L. Interventions for emergency contraception. Cochrane Systematic Review, 2019. pełny tekst⬏