Synonimy: garlic

Czosnek pospolity to roślina używana powszechnie jako przyprawa. Surowcem farmaceutycznym jest cebula czosnku, która występuje w postaci sproszkowanej lub jako wyciąg w preparatach o statusie suplementu diety lub leku bez recepty (OTC).

Działanie i zastosowanie czosnku

Głównymi składnikami czynnymi cebuli czosnku są związki siarki, takie jak allicyna, ajoen i alliina. Podczas rozgniatania czosnku alliina ulega przekształceniu do allicyny przez uaktywnienie enzymu – alliinazy. Ilość powstającej allicyny w preparatach zależy od sposobu produkcji. Przykładowo maceracja jest procesem zwiększającym aktywność alliinazy, co skutkuje wytworzeniem większej ilości allicyny. W niektórych preparatach można spotkać się z metodą powlekania tabletek otoczką dojelitową, co pozwala na ochronę składników czynnych przed rozkładem w środowisku soku żołądkowego. Czosnek wykazał skuteczność kliniczną w miażdżycy tętnic, cukrzycy, hiperlipidemii, nadciśnieniu, raku prostaty i grzybicy. Ponadto badany był w wielu wskazaniach m.in.profilaktyce przeziębienia i w zespole metabolicznym, jednak dowody nie są wystarczające.

Skuteczność czosnku potwierdzona w badaniach klinicznych

Badania potwierdziły skuteczność czosnku pospolitego w leczeniu schorzeń takich jak:

• Miażdżyca tętnic – skuteczność suplementacji czosnku lub zawierających go preparatów złożonych w spowalnianiu progresji miażdżycy tętnic potwierdziło wiele badań klinicznych. Badanie z udziałem 101 zdrowych dorosłych w wieku 50–80 lat wykazało, że stosowanie preparatów z czosnkiem w ilości 300 mg na dobę poprawia elastyczność aorty, której stan ulega pogorszeniu wraz z wiekiem.^[1] Ponadto suplementacja czosnkiem w ilości 150 mg 2 razy na dobę przez dwa lata zmniejszała progresję choroby w porównaniu z placebo w grupie mężczyzn ze zdiagnozowaną miażdżycą tętnic szyjnych.^[2] W innym badaniu stosowanie czosnku 900 mg na dobę przez 4 lata zmniejszyło szybkość rozwoju zmian miażdżycowych w obrębie aorty oraz tętnic udowych w grupie kobiet, jednak nie obserwowano takiego efektu u mężczyzn.^[3][4] Podwójnie zaślepione badanie kliniczne z randomizacją wykazało, że przyjmowanie ekstraktu z czosnku w ilości 1200 mg 2 razy na dobę przez rok u pacjentów z objawami zwapnienia tętnicy wieńcowej i wskaźnikiem Framingham powyżej 10%, zmniejszało objawy zwapnienia o 29% w porównaniu z placebo.^[5]
• Cukrzyca – metaanaliza z 2015 roku obejmująca 7 badań klinicznych wykazała, że stosowanie przez diabetyków preparatów zawierających sproszkowany czosnek 600–1500 mg na dobę, olej czosnkowy 8,2 mg na dobę lub wyciąg 1000 mg na dobę obniża stężenie glukozy na czczo o ok. 1,7 mg/dl w porównaniu z kontrolą. Największa skuteczność występowała podczas stosowania preparatów min. 12 tygodni oraz w grupie osób przyjmujących preparaty ze sproszkowanym czosnkiem.^[6] Starsze metaanalizy nie wykazały skuteczności czosnku w tym wskazaniu, jednak obejmowały one badania słabszej jakości. Ponadto czosnek przyjmowany wraz z metforminą w ilości 300 mg 3 razy na dobę przez 24 tygodnie powodował obniżenie stężenia glukozy na czczo ok. 70% mocniej niż sama metformina.^[7] Brakuje jednak wiarygodnych dowodów na to, by czosnek poprawiał glikemię poposiłkową lub stężenie HbA_1c.^[6]
• Hiperlipidemia – istnieją sprzeczne dowody na temat skuteczności preparatów czosnku w obniżaniu stężenia lipidów, jednak według metaanalizy z 2013 roku suplementacja powoduje obniżenie poziomu cholesterolu całkowitego o 15 mg/dl, a cholesterolu LDL o 6 mg/dl w porównaniu z placebo u pacjentów z hiperlipidemią, jednak nie wpływa na redukcję stężenia trójglicerydów. Skuteczność jest większa, gdy suplementacja trwa ponad 8 tygodni. Stężenie HDL uległo niewielkiemu wzrostowi o 1,5 mg/dl w porównaniu z placebo. Obniżenie stężenia lipidów może zależeć również od typu preparatu – produkty zawierające wyciąg prawdopodobnie są bardziej korzystne w obniżaniu stężenia całkowitego cholesterolu niż produkty zawierające sproszkowany surowiec, jednak korzyść w redukcji poziomu cholesterolu LDL jest odwrotna. Ponadto stosowanie tabletek ze sproszkowanym czosnkiem z otoczką dojelitową wydaje się skuteczniejsze w porównaniu z tabletkami bez otoczki.^[8]
• Nadciśnienie – według analizy badań klinicznych preparaty z czosnkiem zmniejszają wartość skurczowego ciśnienia tętniczego o ok. 8%, a rozkurczowego o ok. 7% u pacjentów z nadciśnieniem lub bez zdiagnozowanej choroby. W przypadku grupy składającej się jedynie z chorych z nadciśnieniem obserwowano obniżenie ciśnienia skurczowego o ok. 7–9 mmHg, a rozkurczowego o ok. 4–6 mmHg.^[3]
• Rak prostaty – badania na temat wpływu spożycia czosnku na redukcję wystąpienia raka prostaty są sprzeczne. Analiza badań epidemiologicznych wykazała, że dieta bogata w czosnek może zmniejszać ryzyko zachorowania na raka prostaty o 23%.^[9] Wyciąg z czosnku według wstępnych badań klinicznych może poprawiać objawy związane z rakiem prostaty takie jak przepływ moczu i częstość oddawania moczu.
• Grzybica – stosowanie żelu zawierającego 0,6% ajoenu (składnika cebuli czosnku) 2 razy na dobę przez 7 dni jest prawdopodobnie tak samo skuteczne jak krem zawierający 1% terbinafiny w przypadku grzybicy ciała i podudzi.^[10] Z kolei żel zawierający 1% ajoenu był tak samo skuteczny jak 1% terbinafinyw terapii grzybicy stóp.^[11]

Czytaj też:

Escyna

Co polecić opiekunowi dziecka z bólami wzrostowymi? Wyjaśniamy!

Recepta farmaceutyczna na walsartan [Case #25]

Niewystarczające dowody lub brak dowodów na skuteczność czosnku

Preparaty z czosnkiem były także badane pod kątem potencjalnego zastosowania w rodzinnej hipercholesterolemii, przypadku raka żołądka, zakażenia Helicobacter pylori i w chorobie tętnic obwodowych, jednak nie wykazały w tym kierunku skuteczności.

Brakuje wystarczających dowodów z wiarygodnych badań klinicznych, aby ocenić skuteczność czosnku w anginie, łagodnym przeroście prostaty, zapaleniu błony śluzowej żołądka, zapaleniu wątroby, zespole metabolicznym, otyłości, reumatoidalnym zapaleniu stawów i gojeniu się ran. Niewielkie badanie kliniczne wykazało, że profilaktyczna suplementacja czosnkiem w miesiącach zimowych może zmniejszyć prawdopodobieństwo przeziębienia i czas jego trwania.^[12]

Bezpieczeństwo stosowania czosnku

Czosnek był bezpiecznie stosowany w różnych dawkach w badaniach klinicznych, a zgłaszane działania niepożądane obejmowały zaburzenia żołądkowo-jelitowe, takie jak bóle brzucha, nudności, wymioty i wzdęcia. Ponadto niektóre osoby zgłaszały nieprzyjemny zapach ciała i reakcje alergiczne. Czosnek może podrażniać przewód pokarmowy, więc osoby z chorobami w obrębie przewodu pokarmowego powinny go stosować z ostrożnością.

Czosnek pospolity w ciąży i podczas laktacji

Preparaty z czosnkiem były bezpiecznie stosowane w dawce 800 mg na dobę w III trymestrze ciąży. Według niektórych badań składniki czosnku przenikają do mleka matki, przez co smak mleka może ulegać zmianie.^[3]

Interakcje czosnku

Czosnek może wywoływać działanie przeciwpłytkowe i teoretycznie nasilać działanie leków przeciwzakrzepowych i/lub przeciwpłytkowych, m.in. warfaryny. Zgłaszano przypadki zwiększenia INR podczas jednoczesnego stosowania preparatów z czosnkiem z warfaryną, co zwiększało ryzyko krwawienia. Ponadto suplementacja czosnkiem wpływa na stężenie glukozy we krwi i może nasilać hipoglikemiczne działanie leków przeciwcukrzycowych.

Preparaty dostępne na rynku zawierające czosnek pospolity

Wybrane suplementy diety oraz leki OTC dostępne na rynku zawierające czosnek pospolity zostały przedstawione w tabelach poniżej.

Wybrane suplementy zawierające czosnek pospolity:

Wybrane leki zawierające czosnek pospolity:

Czytaj też: Czy stosowanie preparatów czosnku na przeziębienie przynosi jakąkolwiek korzyść? – Wyjaśniamy!

Piśmiennictwo

1. Breithaupt-Grögler, K., Ling, M., Boudoulas, H., Belz, G. G. (1997). Protective effect of chronic garlic intake on elastic properties of aorta in the elderly. Circulation, 96(8), 2649–2655. https://doi.org/10.1161/01.cir.96.8.2649⬏
2. Orekhov, A. N., Sobenin, I. A., Korneev, N. V., Kirichenko, T. V., Myasoedova, V. A., Melnichenko, A. A., Balcells, M., Edelman, E. R., Bobryshev, Y. V. (2013). Anti-atherosclerotic therapy based on botanicals. Recent patents on cardiovascular drug discovery, 8(1), 56–66. https://doi.org/10.2174/18722083113079990008⬏
3. Natural Medicines. (2020). Garlic. Aktualizacja: 21.12.2020.⬏⬏⬏
4. Koscielny, J., Klüssendorf, D., Latza, R., Schmitt, R., Radtke, H., Siegel, G., Kiesewetter, H. (1999). The antiatherosclerotic effect of Allium sativum. Atherosclerosis, 144(1), 237–249. https://doi.org/10.1016/s0021-9150(99)00060-x⬏
5. Wlosinska, M., Nilsson, A. C., Hlebowicz, J., Hauggaard, A., Kjellin, M., Fakhro, M., Lindstedt, S. (2020). The effect of aged garlic extract on the atherosclerotic process – a randomized double-blind placebo-controlled trial. BMC complementary medicine and therapies, 20(1), 132. https://doi.org/10.1186/s12906-020-02932-5⬏
6. Hou, L. Q., Liu, Y. H., Zhang, Y. Y. (2015). Garlic intake lowers fasting blood glucose: meta-analysis of randomized controlled trials. Asia Pacific journal of clinical nutrition, 24(4), 575–582. https://doi.org/10.6133/apjcn.2015.24.4.15⬏⬏
7. Ashraf, R., Khan, R. A., Ashraf, I. (2011). Garlic (Allium sativum) supplementation with standard antidiabetic agent provides better diabetic control in type 2 diabetes patients. Pakistan journal of pharmaceutical sciences, 24(4), 565–570.⬏
8. Ried, K., Toben, C., Fakler, P. (2013). Effect of garlic on serum lipids: an updated meta-analysis. Nutrition reviews, 71(5), 282–299. https://doi.org/10.1111/nure.12012⬏
9. Zhou, X. F., Ding, Z. S., Liu, N. B. (2013). Allium vegetables and risk of prostate cancer: evidence from 132,192 subjects. Asian Pacific journal of cancer prevention : APJCP, 14(7), 4131–4134. https://doi.org/10.7314/apjcp.2013.14.7.4131⬏
10. Ledezma, E., López, J. C., Marin, P., Romero, H., Ferrara, G., De Sousa, L., Jorquera, A., Apitz Castro, R. (1999). Ajoene in the topical short-term treatment of tinea cruris and tinea corporis in humans. Randomized comparative study with terbinafine. Arzneimittel-Forschung, 49(6), 544–547. https://doi.org/10.1055/s-0031-1300459⬏
11. Ledezma, E., Marcano, K., Jorquera, A., De Sousa L, Padilla, M., Pulgar, M., Apitz-Castro, R. (2000). Efficacy of ajoene in the treatment of tinea pedis: a double-blind and comparative study with terbinafine. Journal of the American Academy of Dermatology, 43(5 Pt 1), 829–832. https://doi.org/10.1067/mjd.2000.107243⬏
12. Josling P. (2001). Preventing the common cold with a garlic supplement: a double-blind, placebo-controlled survey. Advances in therapy, 18(4), 189–193. https://doi.org/10.1007/BF02850113⬏