Pytanie

Od niedawna na rynku dostępny jest preparat zawierający wodorobursztynian doksylaminy w dawce 12,5 mg (Dorminox) w postaci tabletek powlekanych zarejestrowany w kategorii OTC. Czy możemy zatem rekomendować go jako lek pierwszego wyboru w leczeniu bezsenności u osób dorosłych?

Krótka odpowiedź

Stosowanie doksylaminy w nie jest wymieniane jako sposób leczenia bezsenności zarówno w polskich jak i zagranicznych rekomendacjach. Dlatego doksylamina nie powinien być pierwszym wyborem w łagodzeniu objawów bezsenności u osób dorosłych. Dodatkowo u pacjentów powyżej 65. r.ż. niekorzystny stosunek korzyści do ryzyka stosowania doksylaminy w leczeniu bezsenności sprawia, że lepszym wyborem wśród preparatów OTC jest melatonina lub leki zawierające wyciąg z kozłka lekarskiego ze względu na lepiej udokumentowane dane dotyczące bezpieczeństwa ich stosowania.

Wyjaśnienie

Doksylamina, a także inne leki przeciwhistaminowe (hydroksyzyna, difenhydramina) nie znalazły się w rekomendacjach leczenia chronicznej bezsenności Amerykańskiej Akademii Medycyny Snu (American Academy of Sleep Medicine) ze względu na względny brak danych dotyczących skuteczności i bezpieczeństwa.^[1] Wytyczne leczenia bezsenności dla lekarzy rodzinnych z 2019 nie uwzględniają stosowania leków przeciwhistaminowych jako sposobu leczenia bezsenności.^[2]

Skuteczność stosowania doksylaminy w leczeniu bezsenności według badań klinicznych

Ostatnie badanie dotyczące skuteczności stosowania doksylaminy w leczeniu bezsenności, jakie znaleźliśmy w dostępnej literaturze, pochodzi z 1967 roku. W przeprowadzonym badaniu  z podwójnie ślepą próbą faktycznie wykazano większą skuteczność stosowania doksylaminy w porównaniu z placebo w poprawie jakości snu.^[3] Ze względu na odległą datę przeprowadzenia badania i niewielką grupę pacjentów biorących w nim udział, nie powinno być ono uwzględniane jako podstawa do włączenia doksylaminy do aktualnych rekomendacji leczenia bezsenności.

Bezpieczeństwo stosowania doksylaminy

Doksylamina jest wysoce selektywnym antagonistą receptora H₁, ale także antagonistą receptorów muskarynowych, dlatego jej stosowanie może prowadzić do ogólnoustrojowego działania antycholinergicznego i powodować takie działania niepożądane jak:^[4]

• suchość oczu,
• suchość  w jamie ustnej,
• zaparcia,
• rozszerzenie źrenic i wzrost ciśnienia śródgałkowego (dlatego wydając lek zawierający doksylaminę upewnij się, że pacjent nie choruje na jaskrę),
• zatrzymania moczu (z tego względu doksylamina nie powinna być rekomendowana u pacjentów z rozrostem prostaty),
• dezorientację, szczególnie u osób starszych z początkami zaburzeń funkcji poznawczych.

Kryteria Beers’a z 2019 roku zalecają unikanie stosowania doksylaminy u pacjentów w wieku powyżej 65. r.ż., ponieważ ryzyko związane z wystąpieniem objawów niepożądanych przewyższa potencjalne korzyści związane z jej stosowaniem.^[5]

Kiedy możesz zarekomendować zastosowanie doksylaminy

Chociaż brakuje dowodów z badań klinicznych, krótkoterminowe (tj. 1 tydzień) łagodzenie objawów bezsenności za pomocą doksylaminy jest związane z niewielkim ryzykiem i może się wiązać z potencjalnymi korzyściami jej stosowania u młodszych dorosłych.^[4] Warto pamiętać, że tolerancja na inne leki przeciwhistaminowe stosowane w leczeniu bezsenności (hydroksyzyna, difenhydramina) rozwija się szybko (w ciągu 3-4 dni), na tej podstawie można podejrzewać, że w przypadku doksylaminy jest podobnie i dlatego powinna być stosowana okazjonalnie.^[6]

Wydając lek zawierający doksylaminę poinformuj pacjenta, żeby zażył lek na pół godziny przed pójściem spać i wygospodarował minimum 8 godzin na sen. Poinformuj też, że rano może mieć uczucie dezorientacji, dlatego nie powinien planować prowadzenia pojazdów mechanicznych lub zadań wymagających szczególnej uwagi zaraz po przebudzeniu.

Czytaj też: Doksylamina w pierwszym trymestrze ciąży – Case study

Piśmiennictwo

1. Sateia, M. J., Buysse, D. J., Krystal, A. D., Neubauer, D. N., & Heald, J. L. (2017). Clinical Practice Guideline for the Pharmacologic Treatment of Chronic Insomnia in Adults: An American Academy of Sleep Medicine Clinical Practice Guideline. Journal of clinical sleep medicine : JCSM : official publication of the American Academy of Sleep Medicine, 13(2), 307–349. https://doi.org/10.5664/jcsm.6470⬏
2. Skalski, M., Szczęsna, M. (2019). Współczesne standardy farmakologicznego leczenia bezsenności. Pediatria i Medycyna Rodzinna. 15. 366-369. 10.15557/PiMR.2019.0062.⬏
3. Sjöqvist, F., & Lasagna, L. (1967). The hypnotic efficacy of doxylamine. Clinical pharmacology and therapeutics, 8(1), 48–54. https://doi.org/10.1002/cpt196781part148⬏
4. Vande Griend, J. P., & Anderson, S. L. (2012). Histamine-1 receptor antagonism for treatment of insomnia. Journal of the American Pharmacists Association : JAPhA, 52(6), e210–e219. https://doi.org/10.1331/JAPhA.2012.12051⬏⬏
5. American Geriatrics Society Beers Criteria® Update Expert Panel (2019). American Geriatrics Society 2019 Updated AGS Beers Criteria® for Potentially Inappropriate Medication Use in Older Adults. Journal of the American Geriatrics Society, 67(4), 674–694. https://doi.org/10.1111/jgs.1576⬏
6. Richardson, G. S., Roehrs, T. A., Rosenthal, L., Koshorek, G., & Roth, T. (2002). Tolerance to daytime sedative effects of H1 antihistamines. Journal of clinical psychopharmacology, 22(5), 511–515. https://doi.org/10.1097/00004714-200210000-00012⬏