Pytanie czytelnika
W profilu Driptane w przeciwwskazaniach jest: Z powodu ryzyka wywołania hipertermii, nie należy stosować produktu u pacjentów z gorączką lub gdy temperatura otoczenia jest wysoka”. Czy to oznacza , że na czas gorączki i/lub upałów zalecamy odstawienie takich leków ?
Nasza odpowiedź
Temperatura ciała człowieka jest kontrolowana przez jądro przedwzrokowe przedniego podwzgórza w mózgu, w oparciu o informacje o temperaturze skóry oraz temperaturze wewnętrznej. Sterowanie przepływem krwi w skórze odbywa się za pośrednictwem autonomicznego układu nerwowego. Układ współczulny zwęża skórne naczynia krwionośne, a układ przywspółczulny rozszerza je. Układ przywspółczulny odpowiada za 80 – 90% zakresu rozszerzenia naczyń skórnych w przypadku stresu cieplnego całego ciała. Rozszerzenie naczyń skórnych zwiększa transfer ciepła z wnętrza ciała na obwód za pomocą krążenia krwi. Przy ogrzewaniu ciała przepływ krwi w skórze może wzrosnąć z 250 ml/min do 6 – 8 l/min. Pocenie się z kolei powoduje zwiększone rozpraszanie ciepła poprzez chłodzenie skóry na drodze parowania. Kiedy nastawa podwzgórza jest normalna, ale ciepło jest nieprawidłowo wytwarzane lub nie może zostać rozproszone, występuje hipertermia. Jest to stan inny niż gorączka, która występuje przy nieprawidłowej nastawie podwzgórza. [1]
Driptane oraz inne leki o działaniu cholinolitycznym zmniejszają pocenie. Podobnie działają też fenotiazyny, które łączą działanie cholinolityczne i ośrodkowe działanie termoregulacyjne wynikające z komponenty antydopaminergicznej. Rozpraszanie ciepła przez pocenie może być nawet trzy razy bardziej wydajne niż przez konwekcję i radiację czy rozpraszanie i wentylację.[2] Zatem zmniejszanie pocenia istotnie upośledza zdolność do rozpraszania ciepła i naraża pacjentów na znaczne ryzyko wystąpienia choroby spowodowanej przegrzaniem. Jest to jednak tylko jeden z elementów biorących udział w termoregulacji. Inne czynniki mogące prowadzić do udaru termicznego to niewydolność serca, zmniejszenie objętości płynów w wyniku wysiłku lub leczenia moczopędnego, choroby związane z upośledzonym rozszerzaniem naczyń np. cukrzyca. Wszystkie te elementy przyczyniają się do zwiększonego ryzyka choroby z powodu przegrzania podczas narażenia na podwyższoną temperaturę otoczenia.
W mojej opinii nie ma potrzeby odstawiania leków takich jak Driptane, ale bardzo istotne jest poinformowanie pacjenta o ryzyku przegrzania związanym z lekiem. Warto też przekazać informacje jak rozpoznać pierwsze objawy przegrzania, a także jak mu zapobiegać. Najważniejsze jest uzupełnianie płynów, ale należy unikać przewodnienia. Najlepsze do nawodnienia są roztwory elektrolitów z dodatkiem węglowodanów. Jasna odzież odbija znacznie więcej energii promieniowania. Jest to ważne nawet w pochmurny dzień, gdy temperatura otoczenia jest wysoka. Do stresu cieplnego oprócz wysokiej temperatury przyczyniają się również bezpośrednie światło słoneczne, wilgotność względna i prędkość wiatru. Przy wysokiej temperaturze otoczenia konwekcyjne oddawanie ciepła jest mniej wydajne z powodu mniejszej różnicy temperatur. W stanach dużej wilgotności lub słabego wiatru parowanie potu jest mniej wydajne, co też zmniejsza odprowadzanie ciepła. Zamiast rezygnować z leczenia należy lepiej planować aktywność przy wysokiej temperaturze otoczenia i dużym nasłonecznieniu.
O udarze cieplnym pisaliśmy też tu: Udar cieplny – co powinieneś o nim wiedzieć? [Ulotka dla pacjenta] – Portal opieka.farm
Piśmiennictwo
- Charkoudian N. (2003). Skin blood flow in adult human thermoregulation: how it works, when it does not, and why. Mayo Clinic proceedings, 78(5), 603–612. Abstrakt⬏
- Leyk, D., Hoitz, J., Becker, C., Glitz, K. J., Nestler, K., & Piekarski, C. (2019). Health Risks and Interventions in Exertional Heat Stress. Deutsches Arzteblatt international, 116(31-32), 537–544. Pełny tekst⬏