Czy pianka z pantenolem, która jest popularnym wyborem pacjentów, powinna być rekomendowana na oparzenia?

Krótka odpowiedź

Pianka z pantenolem nie jest dobrym wyborem przy świeżych oparzeniach termicznych. Po schłodzeniu rany należy zastosować opatrunek hydrożelowy, np. Aqua-Gel lub HydroTac Transparent. Opatrunki hydrożelowe sprawdzą się w oparzeniach I i II stopnia, łagodzą ból i stwarzają optymalne środowisko gojenia się rany oraz zabezpieczają przed rozwojem bakterii w ranie. W przypadkach oparzeń stopnia IIa można zastosować opatrunki z jonami srebra, np. AquaCel Ag+.^[1]

Pantenol możesz polecić przy oparzeniach słonecznych lub łagodnych oparzeniach z rumieniem, jako preparat wspomagający w fazie gojenia i przyspieszający regenerację skóry. Podwójnie zaślepione badania kliniczne z 1995 i 2001 roku wykazały skuteczność pantenolu w leczeniu ran i regeneracji naskórka. Weź jednak pod uwagę, że większość dostępnych w obrocie pianek z pantenolem to kosmetyki. Różnią się między sobą stężeniem pantenolu i zawartością dodatkowych substancji, które mogą działać drażniąco na oparzoną skórę. Poleć raczej wyrób medyczny, np. Pantenol pianka 5% Biovena albo lek zawierający pantenol w postaci kremu lub maści, np. Alantan plus.

Pantenol wspomaga regenerację naskórka i gojenie ran. Jednak pianka z pantenolem nie jest najlepszym wyborem w przypadku świeżych oparzeń termicznych.

Wyjaśnienie

Oparzenie jest to uszkodzenie skóry i głębiej położonych tkanek, na skutek kontaktu ze źródłem energii, takim jak wysoka temperatura czy prąd elektryczny. W zależności od czynnika działającego oraz czasu ekspozycji może dojść do oparzeń o różnej głębokości, które kwalifikuje się według 4-stopniowej skali:

• stopień I – oparzenie powierzchowne, uszkodzeniu naskórka towarzyszy ból, rumień, czasem obrzęk,
• stopień IIa – oparzenie obejmuje część skóry właściwej, pojawiają się surowicze pęcherze,
• stopień IIb – uszkodzenie sięga głębokiej warstwy skóry właściwej, skóra jest blada,
• stopień III – uszkodzenie obejmuje skórę właściwą oraz naczynia, nerwy skórne i tkankę podskórną. Skóra jest twarda, blada, „woskowa” lub brunatna, niewrażliwa na ból,
• stopień IV – uszkodzenie pełnej głębokości skóry oraz głębiej położonych tkanek lub narządów.

Oparzenia od stopnia IIb do IV powinny być leczone w szpitalu. Koniecznie odeślij pacjenta do lekarza, jeśli poparzenie dotyczy twarzy, rąk, stóp, dużych stawów lub krocza, a także, gdy poparzeniu uległo dziecko poniżej 10 roku życia. Natychmiastowej opieki medycznej powinien szukać pacjent z rozległymi oparzeniami II stopnia, poparzeniami chemicznymi lub elektrycznymi i narażony na zatrucie dymem.^[2]

Pierwsza pomoc w oparzeniach to przede wszystkim odcięcie źródła ciepła i chłodzenie. Ranę oparzeniową należy chłodzić przez 15–20 minut zimną bieżącą wodą. Jeśli skóra jest nieprzerwana, po schłodzeniu można zaaplikować preparat z substancjami łagodzącymi, takimi jak pantenol lub żel aloesowy. Przy oparzeniach II stopnia ranę należy zabezpieczyć jałowym, nieprzywierającym opatrunkiem. Dobrze sprawdzają się chłodzące opatrunki hydrożelowe, które łagodzą ból w pierwszych godzinach po oparzeniu i zapewniają środowisko sprzyjające gojeniu się rany.^[3]

Pantenol, inaczej dekspantenol albo prowitamina B5, jest stabilnym alkoholowym analogiem kwasu pantotenowego. Dobrze przenika przez skórę i w organizmie ulega przemianie do kwasu pantotenowego, który jest głównym składnika koenzymu A. Pantenol ma właściwości nawilżające i odbudowujące barierę naskórkową, stymuluje regenerację skóry i wspomaga gojenie ran.^[4] Skuteczność pantenolu w leczeniu ran została potwierdzona w podwójnie zaślepionym badaniu klinicznym z 1995 roku.^[5] Badanie z 2001 wykazało korzystne działanie pantenolu w regeneracji naskórka.^[6] Pantenol jest uważany za nietoksyczny, rzadko powoduje reakcje alergiczne lub podrażnienie skóry.^[7]

Pianki z pantenolem różnią się jego stężeniem, zawierają najczęściej od 5 do 15% pantenolu. Sprawdź, czy stężenie jest podane przez producenta. Większość zarejestrowana jest jako kosmetyk, niektóre są wyrobami medycznymi (np. Pantenol pianka 5% Biovena). Rekomendując preparat z pantenolem zwróć uwagę na skład. Dodatek substancji zapachowych, olejów mineralnych lub dużej ilości konserwantów może spowodować podrażnienie i utrudnić gojenie. Korzystny będzie dodatek innych substancji o działaniu łagodzącym i regenerującym jak alantoina lub żel aloesowy.

Biorąc pod uwagę potwierdzoną skuteczność pantenolu w łagodzeniu podrażnień i wspomaganiu regeneracji skóry oraz jego bezpieczeństwo, można zalecać piankę z pantenolem jako produkt wspomagający w fazie gojenia łagodnych oparzeń i na oparzenia słoneczne.

Piśmiennictwo

1. European Burns Association. European Practice Guidelines for Burn Care: Minimum Level of Burn Care Provision in Europe. (2017). Version 4. Pobrano z: https://www.euroburn.org/wp-content/uploads/EBA-Guidelines-Version-4-2017.pdf⬏
2. National Health Service. (2022). Burns and scalds. Pobrano z: https://www.nhs.uk/conditions/burns-and-scalds/⬏
3. Wiktor, A., Richards, D. (2021). Treatment of minor Thermal burns. UpToDate. Aktualizacja: 03.11.2021.⬏
4. Proksch, E., de Bony, R., Trapp, S., & Boudon, S. (2017). Topical use of dexpanthenol: a 70th anniversary article. The Journal of dermatological treatment, 28(8), 766–773. https://doi.org/10.1080/09546634.2017.1325310⬏
5. Pugliese, P., Farina, J., Chautems, Y. (1995). Efficacy of dexpanthenol in wound healing: double-blind assessment of excised wound tissue by ultrasound and histologic examination [French]. Nouvelles Dermatologiques, 14: 130-8⬏
6. Presto, S., Wehmeyer, A., Filbry, A., et al. (2001). Stimulation of epidermal regeneration by 5% dexpanthenol: results of a placebo-controlled double-blind study [German]. H& G Zeitschrift fur Hautkrankheiten, 2: 86-90⬏
7. Ebner, F., Heller, A., Rippke, F., & Tausch, I. (2002). Topical use of dexpanthenol in skin disorders. American journal of clinical dermatology, 3(6), 427–433. https://doi.org/10.2165/00128071-200203060-00005⬏