Kurcze mięśni to mimowolne, często bolesne skurcze mięśni, trwające od kilku sekund do kilku minut. Choć objawiają się u osób w różnym wieku, częściej występują u starszych pacjentów. Mogą pojawiać się w nocy, wywołując dyskomfort i wpływając negatywnie na jakość snu.^[1] Choć bywają związane z chorobami podstawowymi, takimi jak niewydolność żylna czy neuropatia obwodowa, stanem odwodnienia i zaburzeniami elektrolitowymi, ciążą oraz stosowaniem leków (na przykład: pregabaliny, cetyryzyny, citalopramu, telmisartanu),^[2] bardzo często mają charakter idiopatyczny. W Polsce dostępne są suplementy diety (Zdrovit Skurcz, Neomag Skurcz, Doppelherz aktiv Na skurcze) i leki (Magne B6 Forte, Magnezin) zawierające sole magnezu lub potasu, dedykowane osobom z problemem uporczywych skurczów mięśni. Niektórzy pacjenci są przekonani o ich skuteczności – być może ze względu na działania marketingowe różnych firm. Czy stosowanie magnezu i potasu na kurcze mięśni jest zasadne?

Krótka odpowiedź

Przegląd Cochrane z 2020 roku oceniający stosowanie różnych postaci magnezu na kurcze mięśni nie potwierdził, aby takie postępowanie było skuteczne.^[3] Z kolei stosowanie soli potasu – jako składnika płynów elektrolitowych – ma pewne podstawy fizjologiczne, jednak dostępne badania nie wskazują jednoznacznie na pozytywne efekty takiego postępowania.^[4][2]

Wyjaśnienie

Dokładna etiologia kurczów mięśni nie jest dobrze poznana.^[2] Właściwe rozpoznanie i wdrożenie leczenia choroby podstawowej powiązanej ze skurczami jest kluczowe dla zmniejszenia częstości ich występowania. W przypadku kurczów mięśni o charakterze idiopatycznym brakuje jednoznacznych zaleceń, a stosowanie chininy – leku o udowodnionej skuteczności w leczeniu kurczu – obarczone jest wieloma działaniami niepożądanymi.^[5] Ze względu na fizjologiczną rolę magnezu i potasu oraz teorie łączące kurcze mięśni z zaburzeniami elektrolitowymi, jednym z sugerowanych postępowań jest podaż różnych postaci soli magnezu i (lub) potasu. Przegląd Cochrane z 2020 roku obejmujący 11 badań klinicznych z randomizacją nie wykazał jednak skuteczności stosowania magnezu w kurczach mięśni związanych z ciążą, kurczach idiopatycznych i doświadczanych przez pacjentów z marskością wątroby.^[6][2] Badanie porównujące częstość występowania kurczów mięśni w dwóch grupach ćwiczących osób, z których tylko jedna otrzymywała płyn z elektrolitami i węglowodanami, nie wykazało skuteczności tej interwencji. Jak wskazują autorzy, może to sugerować, że przyczyna kurczów mięśni nie jest jednoznacznie związana z zaburzeniami elektrolitowymi.^[7]

W świetle przytoczonej literatury, stosowanie różnych postaci magnezu i potasu w kurczach mięśni nie jest zasadne, choć takie postępowanie uznawane jest za stosunkowo bezpieczne (z wyjątkiem pacjentów stosujących leki zatrzymujące potas). Skuteczność alternatyw w postaci łagodnych ćwiczeń, masaży czy ciepłych okładów jest jednak również ograniczona.^[8] Pacjenta borykającego się z problemem uporczywych kurczów mięśni warto skierować do lekarza celem wykluczenia choroby podstawowej powiązanej z kurczami.

Piśmiennictwo

1. Blyton, F., Chuter, V., Walter, K. E., & Burns, J. (2012). Non-drug therapies for lower limb muscle cramps. The Cochrane database of systematic reviews, 1(1), CD008496. https://doi.org/10.1002/14651858.CD008496.pub2⬏
2. Allen, R. E., & Kirby, K. A. (2012). Nocturnal leg cramps. American family physician, 86(4), 350–355. ⬏⬏⬏⬏
3. Garrison, S. R., Korownyk, C. S., Kolber, M. R., G, M. A., Musini, V. M., Sekhon, R. K. & Dugré, N. (2020). Magnesium for skeletal muscle cramps. Cochrane Database of Systematic Reviews, 2020(9). https://doi.org/10.1002/14651858.CD009402.pub3 ⬏
4. Jung, A. P., Bishop, P. A., Al-Nawwas, A., & Dale, R. B. (2005). Influence of Hydration and Electrolyte Supplementation on Incidence and Time to Onset of Exercise-Associated Muscle Cramps. Journal of athletic training, 40(2), 71–75 ⬏
5. Young G. (2015). Leg cramps. BMJ clinical evidence, 2015, 1113. ⬏
6. Garrison, S. R., Korownyk, C. S., Kolber, M. R., G, M. A., Musini, V. M., Sekhon, R. K. & Dugré, N. (2020). Magnesium for skeletal muscle cramps. Database of Systematic Reviews, 2020(9). https://doi.org/10.1002/14651858.CD009402.pub3 ⬏
7. Jung, A. P., Bishop, P. A., Al-Nawwas, A., & Dale, R. B. (2005). Influence of Hydration and Electrolyte Supplementation on Incidence and Time to Onset of Exercise-Associated Muscle Cramps. Journal of athletic training, 40(2), 71–75 ⬏
8. Blyton, F., Chuter, V., Walter, K. E., & Burns, J. (2012). Non-drug therapies for lower limb muscle cramps. The Cochrane database of systematic reviews, 1(1), CD008496. https://doi.org/10.1002/14651858.CD008496.pub2 ⬏