Rodzaj czystek (Cistus spp.) obejmuje kilka gatunków, które stosowane są w lecznictwie. W Polsce głównie mówi się o czystku siwym, któremu niesłusznie przypisano właściwości lecznicze innych gatunków: czystka ladanowego (Cistus ladanifer L.), czystka laurolistnego (Cistus laurifolius L.) i czystka kreteńskiego (Cistus creticus L.).

Surowce

Liść czystka – Folium cisti

Żywica – Labdanum

Skład chemiczny

Żywica jest bogata w diterpeny, takie jak: sklareol. Głównym źródłem żywicy jest czystek ladanowy – Cistus ladanifer L. Żywica czystkowa występuje w postaci brunatnej lub czarnej masy o silnym specyficznym, balsamicznym zapachu.

Głównymi substancjami aktywnymi, które można znaleźć w liściu czystka są żywice, olejek eteryczny (zawierający diterpeny labdanowe, monoterpeny), kwasy fenolowe (na przykład galusowy, elagowy, katecholowy), flawonoidy (rutyna), garbniki, proantocyjany i fitosterole.^[1][2][3]

Czytaj też:

Szczeć pospolita – Dipsacus fullonum L.

Goryczka żółta – Gentiana lutea L.

Karczoch zwyczajny (Cynara scolymus)

Działanie

Liść czystka wykazuje działanie:

• przeciwzapalne,
• przeciwutleniające,
• przeciwdrobnoustrojowe (wykazano w badaniach in vitro aktywność przeciw Borrelia burgdorferi, przy czym olejek eteryczny wywierał najsilniejszy efekt hamujący rozwój bakterii).

Zastosowanie poparte wynikami badań klinicznych

Brakuje badań klinicznych potwierdzających celowość stosowania liścia czystka.

Zastosowanie jako tradycyjny produkt leczniczy roślinny

Ziele czystka nie może być rejestrowane jako tradycyjny lek roślinny.

Zastosowanie w medycynie ludowej

Konieczne są szersze badania potwierdzające działanie poszczególnych gatunków czystka, tak aby móc go bezpiecznie stosować. Wszystkie działania wymienione powyżej zostały udowodnione jedynie w testach na zwierzętach, hodowlach komórkowych lub modelach tkankowych. Nie ma zatem gwarancji, że stosowanie czystka przez ludzi jest równie skuteczne.

Liść czystka jest używany w medycynie ludowej na takie schorzenia jak: nieżyty przewodu pokarmowego, schorzenia wątroby, stany zapalne układu moczowego, skóry oraz układu oddechowego, stany zapalne stawów (duże dawki wodnych ekstraktów z ziela czystka wykazują działanie przeciwzapalne, którego mechanizm oparty jest na inhibicji cyklooksygenaz, odpowiedzialnych m.in. za syntezę mediatorów stanu zapalnego).

Interakcje

Nie są znane interakcje liścia czystka z lekami.

Bezpieczeństwo stosowania

Według monografii EMA, ze względu na brak badań dotyczących bezpieczeństwa stosowania liścia czystka w czasie ciąży i laktacji, nie zaleca się stosowania surowca kobietom w tym okresie.

Praktyczne wskazówki dla pacjentów

Czystek jest zielem, które nie ma monografii wspólnotowej. Ponadto jest bardzo mało badań in vitro i całkowity brak z udziałem ludzi na jego temat. Istnieje wiele odmian gatunku czystka, a zatem jest możliwość, że właściwości jednego gatunku przypisuje się innym.

W Polsce najpopularniejszy jest czystek siwy (Cistus incanus L.).

Przykładowe preparaty

Brak jest leków zawierających czystek siwy na polskim rynku. Dostępne są natomiast suplementy w postaci do połykania lub zaparzania.

Piśmiennictwo

1. Santagati NA, Salerno L, Attaguile G, Savoca F, Ronsisvalle G: Simultaneous determination of catechins, rutin, and gallic acid in Cistus species extracts by HPLC with diode array detection. J Chromatogr Sci, 2008.⬏
2. Pomponio R, Gotti R, Santagati NA, Cavrini V: Analysis of catechins in extracts of Cistus species by microemulsion electrokinetic chromatography. J. Chromatogr A, 2003.⬏
3. Kreimeyer J, Petereit F, Nahrstedt A: Separations of flavan-3-ols and dimeric proanthocyanidins by capillary electrophoresis. Planta Med, 1998.⬏