Dekstrometorfan (DXM) jest pochodną morfiny o działaniu przeciwkaszlowym, dostępną w postaci syropów i tabletek, zarówno jednoskładnikowych, jak i złożonych. Dekstrometorfan jest jednym z najlepiej przebadanych związków działających przeciwkaszlowo.[1]
Dekstrometorfan – Komu można polecać?
Preparaty z dekstrometorfanem możemy polecić rodzicowi, który u dziecka powyżej 6 r.ż. skarży się na:
- kaszel bez odkrztuszania wydzieliny,
- kaszel suchy i duszący,
- ból podczas kaszlu,
- brak snu ze względu na męczący kaszel.
Dekstrometorfan jest przeciwwskazany u pacjentów chorujących na astmę, ale można go stosować u pacjentów z POChP.
Nie rekomenduj dekstrometorfanu kobietom w ciąży – jego stosowanie wydaje się być zbędnym ryzykiem. O lekach przeciwkaszlowych, które można stosować w ciąży pisaliśmy w innym opracowaniu. (Patrz: “Leki przeciwkaszlowe i wykrztuśne w ciąży”.)
Ze względu na powszechność użycia DXM i jednocześnie brak doniesień o groźnych działaniach niepożądanych u dzieci karmionych piersią, których matki stosowały dekstrometorfan, można uznać go za zgodny z karmieniem piersią.[2]
Dekstrometorfan – Jak stosować?
W tabeli poniżej przedstawiono dawkowanie dekstrometorfanu w zależności od wieku chorego. Informując pacjenta o dawkowaniu, zwróć uwagę na sposób zapisu dawki dekstrometorfanu w danym preparacie. W przypadku syropów zawartość DXM może być podana na 1 ml lub na 5 ml.
Dawkowanie dekstrometorfanu w zależności od wieku chorego przedstawiliśmy w tabeli.
| pacjent | dawka jednorazowa | maksymalna dawka dobowa | |
|---|---|---|---|
| co 4 godziny | co 6-8 godzin | ||
| dzieci 4-6 lat | 2,5-5 mg | 7,5 mg | 30 mg |
| dzieci 6-12 lat | 5-10 mg | 15 mg | 60 mg |
| dorośli | 10-20 mg | 30 mg | 120 mg |
Dekstrometorfan – Jak działa?
Dekstrometorfan wykazuje działanie ośrodkowe poprzez hamowanie ośrodka kaszlu oraz ośrodka oddechowego w rdzeniu przedłużonym. Powoduje zahamowanie odruchu kaszlowego oraz spłycenie i spowolnienie oddechu. (Patrz: “Leki przeciwkaszlowe”.)
Początek działania przeciwkaszlowego dekstrometorfanu po podaniu doustnym występuje po 15-30 minutach i utrzymuje się przez 5-6 godzin.
W tabeli przedstawiono skuteczność działania przeciwkaszlowego dekstrometorfanu w dawkach dostępnych w preparatach bez recepty.[3]
| Zakażenie | Dorośli | Dzieci |
|---|---|---|
| Dolnych dróg oddechowych | wykazano efekt przeciwkaszlowy | efekt przeciwkaszlowy nieznacznie lepszy od placebo |
| Górnych dróg oddechowych | nie wykazano skuteczności | nie wykazano skuteczności |
Dekstrometorfan – Na co uważać?
Działania niepożądane są łagodne i występują rzadko. Dekstrometorfan może powodować:
- senność,
- zawroty głowy,
- zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego.[4]
Do objawów przedawkowania można zaliczyć:
- halucynacje,
- euforię,
- niekontrolowany śmiech,
- pobudzenie,
- tachykardię,
- rozszerzenie źrenic,
- oczopląs,
- w skrajnych przypadkach nawet śpiączkę.
Objawy te są często obserwowane u osób stosujących dekstrometorfan w celach rekreacyjnych. (Patrz: “Dlaczego dekstrometorfan (Acodin, Robitussin) bywa nadużywany przez nastolatków? [Q&A]”.)
Dekstrometorfan – Na jakie interakcje zwracać uwagę?
Ze względu na ryzyko wystąpienia zespołu serotoninowego zalecamy, aby odradzić stosowanie dekstrometorfanu pacjentom przyjmującym:
- inhibitory monoaminooksyazy (IMAO) – selegilinę, rasagilinę, moklobemid,
- selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI) – paroksetynę, fluoksetynę, fluwoksaminę, sertralinę i citalopram.[5][6]
Leki hamujące metabolizm DXM zwiększają stężenie dekstrometorfanu we krwi, co powoduje nasilenie działań niepożądanych. Interakcje te są nieistotne klinicznie, jednakże mogą okazać się groźne dla osób będących tzw. szybkimi metabolizerami. Dotyczy to jednak rzadko stosowanych leków, takich jak: bupropion (Wellbutrin XR), cynakalcet (Cinacalcet Accord), linezolid (Linezolid Adamed) czy styrypentol (Diacomit).[6]
Podczas stosowania dekstrometorfanu pacjenci powinni unikać spożywania alkoholu. Alkohol zwiększa biodostępność DXM, co zwiększa działanie depresyjne leku na OUN i nasila działania niepożądane. Mogą wystąpić zawroty głowy, senność oraz osłabienie koncentracji.[4]
Dekstrometorfan może być łączony z gwajafenezyną, która jest lekiem wykrztuśnym również hamującym odruch kaszlu, lecz w innym mechanizmie działania.
Dekstrometorfan nie wchodzi w interakcje z pożywieniem.[4]
Dekstrometorfan – Dodatkowe informacje
Dostępne w Polsce preparaty dekstrometorfanu przedstawiono w tabeli poniżej:
| Kat. | Preparat | Postać | Dawka dekstrometorfanu | Dodatkowe substancje | Opakowania |
|---|---|---|---|---|---|
| OTC | Acodin | tabletki | 15 mg | brak | 20 tabletek |
| OTC | Acodin Duo | syrop | 15 mg/5ml 3 mg/ml | dekspantenol 50 mg/5ml | 100 ml |
| Rx | Acodin Junior | syrop | 7,5 mg/5ml 1,5 mg/ml | dekspantenol 50 mg/5ml | 100 ml |
| OTC | Actifed | syrop | 10 mg/5ml 2 mg/ml | pseudoefedryna 30 mg/5ml triprolidyna 1,25 mg/5ml | 100 ml |
| OTC | Acti-trin | syrop | 10 mg/5ml 2 mg/ml | pseudoefedryna 30 mg/5ml triprolidyna 1,25 mg/5ml | 100 ml |
| OTC | Cerugrip | tabletki | 10 mg | paracetamol 325 mg pseudoefedryna 30 mg | 20 tabletek |
| OTC | Dexacaps | kapsułki twarde | 20 mg | wyciąg suchy z kwiatostanu lipy 67 mg wyciąg suchy z ziela melisy 50 mg | 10 kapsułek |
| OTC | Dexapico | syrop | 6,5 mg | wyciąg wodny z kwiatostanu lipy 1,625 g | 115 ml |
| OTC | Dexapini | syrop | 6,5 mg | wyciąg sosnowy 430 mg nalewka z owoców kopru 65 mg | 115 ml |
| OTC | Gripblocker Express | kapsułki miękkie | 12 mg | paracetamol 300 mg pseudoefedryna 30 mg | 10 kapsułek 20 kapsułek |
| OTC | Gripex | tabletki | 10 mg | paracetamol 325 mg pseudoefedryna 30 mg | 10 tabletek 24 tabletki |
| OTC | Gripex Hot Zatoki | proszek do sporządzania roztworu | 20 mg | paracetamol 650 mg pseudoefedryna 60 mg chlorfeniramina 4 mg | 8 saszetek |
| OTC | Gripex Max | tabletki | 15 mg | paracetamol 500 mg pseudoefedryna 30 mg | 10 tabletek 20 tabletek |
| OTC | Gripex Noc | tabletki | 15 mg | paracetamol 500 mg pseudoefedryna 30 mg chlorfeniramina 2 mg | 12 tabletek |
| OTC | Grypolek | tabletki | 15 mg | paracetamol 325 mg gwajafenezyna 200 mg pseudoefedryna 30 mg | 24 tabletki |
| OTC | Grypostop | tabletki | 15 mg | paracetamol 325 mg pseudoefedryna 30 mg | 12 tabletek 24 tabletki |
| OTC | Robitussin Antitussicum | syrop | 7,5 mg/5ml 1,5 mg/ml | brak | 100 ml |
| OTC | Robitussin Junior | syrop | 3,75 mg/5 ml 0,75 mg/ml | brak | 100 ml |
| OTC | Tussal Antitussicum | tabletki | 15 mg | brak | 10 tabletek |
| OTC | Tussidex | kapsułki miękkie | 30 mg | brak | 10 kapsułek |
| OTC | Tussidex mite | kapsułki miękkie | 15 mg | brak | 15 kapsułek |
| OTC | TussiDrill | syrop | 5 mg/5 ml 1 mg/ml | brak | 150 ml |
| OTC | Vicks MedDex | tabletki | 7,33 mg | brak | 12 tabletek |
| OTC | Vicks MedDex o smaku miodu na kaszel suchy | syrop | 6,65 mg/5ml 1,33 mg/ml | brak | 120 ml |
Piśmiennictwo
- Morice A, Kardos P. Comprehensive evidence-based review on European antitussives. BMJ Open Resp Res 2016. pełny tekst⬏
- E-lactancia: Dextrometorphan. [dostęp: 15.08.219]⬏
- Hryniewicz W., Albrecht P., Radzikowski P.: Rekomendacje postępowania w pozaszpitalnych zakażeniach układu oddechowego. 2016. pełny tekst.pdf⬏
- ChPL Acodin⬏⬏⬏
- Shan Yin. Over-the-counter cough and cold preparations. Approach to pediatric poisoning. UpToDate. abstrakt [aktualizacja: 22.10.2019] ⬏
- Preston CL: Stockley’s Drug Interactions ed.11. 2016.⬏⬏
