Pytanie

Antykoncepcja postkoitalna jest dostępna w Polsce tylko na receptę, inaczej niż w wielu innych krajach europejskich. Dlaczego? EllaOne, czyli lek zawierający octan uliprystalu, był przez pewien czas dostępny w Polsce bez recepty. Dlaczego to się zmieniło?

Krótka odpowiedź

Decyzją posłów kierujących się swoją opinią i przekonaniami, przyjęto ustawę, zgodnie z którą lek EllaOne od 23 lipca 2017 roku znowu jest dostępny tylko na receptę. W tym czasie żadna z organizacji europejskich i światowych nie wydała oświadczenia sugerującego przywrócenie dostępu antykoncepcji postkoitalnej tylko na receptę, a więc można przyjąć, że tabletka EllaOne jest niedostępna bez recepty z przyczyn światopoglądowych.

Czytaj też: Tabletka “dzień po” jako pilotaż w aptekach

Wyjaśnienie

Od kwietnia 2015 roku do lipca 2017 roku lek stosowany jako antykoncepcja postkoitalna zawierający octan uliprystalu (EllaOne) był dostępny w Polsce bez recepty. Decyzja o zmianie rejestracji w kwietniu 2015 roku z leku o kategorii Rp na lek OTC była poparta stanowiskiem Komisji Europejskiej, co z kolei było podyktowane opinią Europejskiej Agencji Leków (EMA). Według opinii EMA lek EllaOne może być bezpiecznie i skutecznie stosowany bez recepty, wręcz zaleca się, aby lek ten był dostępny bez recepty na terenie Unii Europejskiej, jednak decyzja o jego dostępności zostaje pozostawiona władzom państw członkowskich.^[1] Zgodnie z ustawą z 22 maja 2017 roku, o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw, lek EllaOne od 23 lipca 2017 jest znowu dostępny tylko na receptę.^[2]

Niektóre środowiska mają wątpliwości co do działania antykoncepcji postkoitalnej uznając ją jako tabletkę „wczesnoporonną”, z uwagi na to, że sugeruje się jej dodatkowy mechanizm działania polegający na zapobieganiu implantacji. Swoją opinię popierają także raportem EMA z 2009 roku, w którym zawarta jest informacja o embriotoksyczności octanu uliprystalu. W rzeczywistości raport odnosi się do badań na szczurach i królikach, które wykazały działanie embriotoksyczne octanu uliprystalu w przypadku wielokrotnego podawania niskiej dawki w 6.-17. lub 6.-18. dniu ciąży.^[3]

Jak donosiły media, po „burzliwych obradach”, decyzją większości posłów, tabletka EllaOne została przywrócona jako lek na receptę. Na obradach padały różne argumenty: m.in. sugerowano działanie wczesnoporonne tabletki EllaOne oraz powoływano się na opinię URPL i EMA, że hormonalne środki antykoncepcyjne to “środki o działaniu silnym, potencjalnie niebezpieczne, wchodzące w wiele interakcji”, a więc wszystkie, bez wyjątku, powinny być dostępne tylko na receptę.^[4] Ówczesny minister zdrowia tłumaczył swoją opinię również „zdecydowanym wzrostem sprzedaży tabletki EllaOne w 2016 roku”, co według niego jest dowodem na to, że lek ten był stosowany przez kobiety zbyt często.^[5]

Co ciekawe, Polska jest jednym z nielicznych europejskich krajów, w których antykoncepcja postkoitalna jest dostępna na receptę. Dla przykładu, w Anglii można ją otrzymać w aptece za darmo, po konsultacji z farmaceutą. We Francji również jest bez recepty, jednak odpłatnie, a z receptą jest całkowicie refundowana w ramach ubezpieczenia. Poza Europą antykoncepcja postkoitalna dostępna jest bez recepty także m.in. w Kanadzie, Chinach, Dubaju oraz, co ciekawe, w krajach Afryki – w Maroku, Egipcie oraz RPA.

Podsumowując, lek EllaOne jest prawdopodobnie niedostępny w Polsce bez recepty z przyczyn światopoglądowych. Żadna światowa, ani europejska organizacja zdrowotna nie wydały oświadczenia sugerującego niebezpieczeństwo związane z dostępnością antykoncepcji postkoitalnej bez recepty, a ustawa z 22 maja 2017 roku została przyjęta większością głosów posłów, którzy kierowali się swoją opinią i przekonaniami. Do ówczesnego ministra zdrowia zostały wystosowane pisma polskich ginekologów i Rzecznika Praw Obywatelskich, którzy apelowali o pozostawienie leku EllaOne jako leku OTC, jednak bezskutecznie.

Piśmiennictwo

1. European Medicines Agency. (2014). EMA recommends availability of ellaOne emergency contraceptive without prescription.⬏
2. Dziennik Ustaw. Ustawa z dnia 25.05.2017 o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw. 22.06.2017⬏
3. European Medicines Agency. (2009). CHMP ASSESSMENT REPORT FOR Ellaone.⬏
4. PAP. (2017). Burzliwe obrady ws. pigułki “dzień po”. Medycyna Praktyczna.⬏
5. PAP/RED. (2017). EllaOne znów tylko na receptę. Puls Medycyny⬏