Okoliczności konsultacji
Do apteki zgłasza się kobieta. Jest bardzo poddenerwowana i dopytuje o preparaty bez recepty na robaki, ale inne niż Pyrantelum. Pacjentka dodaje, że poprzedniego dnia zauważyła po wieczornej kąpieli u swojej pięcioletniej córki w okolicy odbytu białe wijące się nitki. Tłumaczy, że stosowała już u dziecka lek Pyrantelum, bo już wcześniej zaobserwowała podobne objawy, ale najwyraźniej nie pomógł, skoro wszystko znowu wróciło.
| Metryczka | |
|---|---|
| Płeć i wiek | dziecko, 5 lat |
| Choroby przewlekłe | brak |
| Inne dolegliwości | owsica |
| Stosowane leki | brak |
Wywiad i obserwacje
Z uwagi na nieskuteczność leczenia owsicy lekiem zawierającym pyrantel należy upewnić się, czy leczenie zostało przeprowadzone w sposób prawidłowy.
Pytania farmaceuty
Pacjentowi zadano następujące pytania:
- Jakie objawy zaobserwowano u dziecka?
- Kiedy poprzednio stosowany był lek Pyrantelum?
- Czy poprzednio leczeniem zostali objęci pozostali członkowie rodziny?
- Czy dawka została u dziecka powtórzona?
- Ile osób mieszka razem z dzieckiem i jaka jest ich orientacyjna masa ciała?
Odpowiedzi pacjenta
Z wywiadu wynika, że:
- U dziecka zaobserwowano w okolicy odbytu pasożyty przypominające owsiki, od dwóch tygodni dziecko zgłaszało problemy z łaknieniem, ból w dole brzucha i było niespokojne przy wieczornych czynnościach pielęgnacyjnych i podczas zasypiania, zgłaszało świąd w okolicy odbytu.
- Lek na owsicę zastosowano ponad miesiąc temu.
- Tylko u dziecka zaobserwowano objawy, dlatego pozostali członkowie rodziny nie zostali objęci leczeniem.
- Nie, matka zrozumiała, że lek należy podać jednorazowo, więc nie powtórzono dawki.
- Dziecko mieszka ze starszym bratem i rodzicami, matka zapisała na kartce ich orientacyjne masy ciała.
Interwencja
Pacjentce wyjaśniono, że najprawdopodobniej dziecko nadal jest zarażone owsikiem ludzkim. Poinformowano, że zgłaszane objawy, zwłaszcza wieczorny niepokój i świąd w okolicy odbytu są związane z faktem, że w porze wieczornej samica owsika składa jaja w okolicy odbytu, co nasila opisywane objawy. Wyjaśniono, że z uwagi na fakt bezpośredniego zaobserwowania pasożytów u córki dalsza diagnostyka w postaci np. testu celofanowego nie będzie konieczna.
Wyjaśniono, że owsicę można skutecznie leczyć przy u użyciu poprzednio stosowanego leku, ale z uwzględnieniem określonych zasad. Poinformowano, że jest to lek bezpieczny, działający tylko w świetle jelita, a dawkę dobiera się do wagi dziecka. Poinformowano, że leczeniu należy poddać wszystkich członków rodziny i na podstawie podanych mas ciała zaproponowano schemat dawkowania przedstawiony w tabeli 1. U najmłodszej córki zalecono zastosowanie zawiesiny a u pozostałych członków rodziny tabletek, a lek polecono zastosować w trakcie lub bezpośrednio po posiłku. Poinformowano, że tabletki należy rozkruszyć lub pogryźć i popić szklanką wody. Zalecono, by zapisane jednorazowe dawki powtórzyć u każdego członka rodziny po dwóch tygodniach. Zwrócono uwagę, że powtórzenie dawki to kluczowy element leczenia, gdyż lek działa tylko na dorosłe osobniki, skutkiem czego dopiero powtórzenie dawki daje pełny schemat leczenia. Zalecono, by z uwagi na niepowodzenie pierwszej terapii, po dwóch tygodniach od drugiej dawki wykonać u dziecka badanie laboratoryjne potwierdzające skuteczność leczenia.
Tabela 1 Dawkowanie leku z pyrantelem u poszczególnych członków rodziny.
| Wiek i waga | Dawkowanie |
|---|---|
| Dziecko 5 lat (19 kg) | 5 ml zawiesiny |
| Dziecko 8 lat (31 kg) | 1,5 tabletki |
| Dorosły (63 kg) | 3 tabletki |
| Dorosły (82 kg) | 4 tabletki |
Pacjentce poradzono, by nie stosować innych naturalnych preparatów na owsicę, gdyż ich skuteczność nie została potwierdzona w badaniach, a zaproponowany lek jest bezpieczny i nie drażni żołądka ani nie wywołuje migracji pasożytów.
Pacjentce wydano ulotkę dotyczącą dodatkowego postępowania niefarmakologicznego równoczesnego z leczeniem farmakologicznym, która obejmuje:
- dokładne sprzątanie domu,
- zmianę bielizny osobistej i pościeli,
- częstą zmianę ręczników,
- przycinanie paznokci u dzieci,
- poranne podmywanie okolic odbytu wodą z mydłem.
Uzasadnienie interwencji
Owsik ludzki Enterobius vermicularis to pasożyt bytujący w jelicie grubym, wywołujący owsicę. Najczęściej chorują dzieci, a szacuje się, że problem może dotyczyć nawet kilkunastu procent populacji dziecięcej.[1] Do zarażeń dochodzi drogą fekalno−oralną, wziewną z aerozolem powietrznym lub przez samozarażenia za pośrednictwem rąk. Owsica może przebiegać bezobjawowo, lub z objawami takimi jak świąd odbytu nasilający się w nocy lub rano, który jest objawem wiodącym, drażliwość, nadpobudliwość nerwowa, niepokój, obgryzanie paznokci, zaburzenia snu i bezsenność, zaburzenia łaknienia czy bóle w dole brzucha. Podstawą rozpoznania owsicy jest wykrycie dorosłych osobników lub jaj w okolicy odbytu. Leczeniem pierwszego rzutu jest zastosowanie embonianu pyrantelu, który w Polsce dostępny jest w postaci tabletek (Pyrantelum Owix, 250 mg), stosowanych od 6 r.ż. oraz zawiesiny (Pyrantelum Owix, 250 mg/5ml), którą można stosować u dzieci od 2. r.ż. Dawka jednorazowa ustalana jest na podstawia masy ciała i wynosi 11 mg/kg m.c. Z uwagi na fakt, że pyrantel działa jedynie na dorosłe osobniki, a nie na larwy, dlatego konieczne jest powtórzenie dawki po około 2-3 tygodniach.
Ziołowe preparaty (Vernikabon, Na robaka, Para Farm), które mają wspomagać organizm w walce z pasożytami, zawierają najczęściej w swoim składzie:
- liść bądź łupinę orzecha włoskiego (Juglans regia),
- ziele piołunu (Artemisia absinthium),
- ziele lub olejek tymiankowy (Thymus vulgaris).
Brak jest wystarczających danych potwierdzających ich skuteczność i w tym przypadku mówić można jedynie o tradycyjnym zastosowaniu przeciwpasożytniczym surowców naturalnych.
Czytaj też: Preparaty na owsicę – Porównanie
Piśmiennictwo
- Jasonek, J., Szenborn, L., & Kuchar, E. (2008). Praktyczne aspekty rozpoznawania i leczenia najczęstszych chorób pasożytniczych. Family Medicine & Primary Care Review, 3, 887-892.⬏
