Synonimy: żeń-szeń syberyjski, eleuthero
Eleuterokok kolczasty, znany również jako żeń-szeń syberyjski, jest małym krzewem występującym w Chinach, Japonii, Korei i wschodniej Syberii, którego korzeń jest składnikiem licznych preparatów mających na celu redukcję stresu ze względu na potencjalne działanie adaptogenne.
Działanie i zastosowanie eleuterokoka kolczastego
Surowcem stanowiącym składnik suplementów diety jest korzeń eleuterokoka, który jest źródłem związków glikozydowych określanych jako eleuterozydy. Ponadto zawiera m.in. kwasy organiczne i aldehydy. Przeprowadzone badania kliniczne potwierdziły skuteczność eleuterokoka w cukrzycy, przeziębieniu i opryszczce narządów płciowych. Brakuje jednoznacznych dowodów na skuteczność surowca w poprawie wyników sportowych, funkcji poznawczych, redukcji zmęczenia, osteoporozie, chorobie zwyrodnieniowej stawów. Eleuterokok jest uważany za roślinę o dziaaniu adaptogennym, jednak badania nie potwierdziły jednoznacznie skuteczności w ułatwieniu radzenia sobie ze stresem.
Skuteczność eleuterokoka kolczastego potwierdzona w badaniach klinicznych
Badania kliniczne wykazały, że ekstrakty z eleuterokoka kolczastego są prawdopodobnie skuteczne w leczeniu takich wskazań jak:
- Cukrzyca – badanie kliniczne wykazało, że przyjmowanie standaryzowanego ekstraktu z eleuterokoka kolczastego w ilości 480 mg na dobę przez trzy miesiące obniża stężenie glukozy na czczo (o 36 mg/dl) i po posiłku (o 35 mg/dl), poziom HbA1c (o 0,8%), trójglicerydów (o 106 mg/dl) i cholesterolu całkowitego (o 21 mg/dl) względem placebo.[1]
- Przeziębienie – według niektórych badań przyjmowanie kapsułek zawierających eleuterokok kolczasty i brodziuszkę wiechowatą zmniejsza objawy towarzyszące przeziębieniu, jeśli stosowanie rozpocznie się w ciągu trzech dni od pierwszych objawów. Ponadto zastosowane połączenie może być bardziej skutecznie w łagodzeniu objawów choroby u dzieci niż jeżówka purpurowa. Ze względu na zastosowanie w badaniach produktu złożonego nie można jednak jednoznacznie przypisać korzyści żeń-szeniowi syberyjskiemu.[2][3]
- Opryszczka narządów płciowych – w badaniu z udziałem mężczyzn z nawracającą opryszczką narządów płciowych przyjmowanie standaryzowanego ekstraktu eleuterokoka kolczastego zmniejszało częstość nawrotów oraz czas i nasilenie infekcji.[4]
Niewystarczające dowody na skuteczność eleuterokoka kolczastego
Ekstrakty z żeń-szenia syberyjskiego były badane pod kątem potencjalnej klinicznej skuteczności w wielu wskazaniach, m.in. w kondycji sportowej, funkcjach poznawczych, chronicznym zmęczeniu, osteoporozie czy chorobie zwyrodnieniowej stawów, jednak uzyskane wyniki często są sprzeczne albo pochodzą z badań z udziałem małej liczby pacjentów, co ogranicza ich wiarygodność.
Eleuterokok kolczasty uważany jest za roślinę o właściwościach adaptogennych, jednak nie potwierdzają tego wyniki badań klinicznych. W jednym z badań z udziałem kobiet narażonych na długotrwały stres jednorazowe przyjęcie 270 mg preparatu zawierającego eleuterokok kolczasty, różeniec górski i cytryniec chiński poprawiało koncentrację i zdolności poznawcze, jednak nie wiadomo, czy efekt był związany z działaniem eleuterokoka, czy połączenia składników.[5] Z kolei inne badanie wykazało, że trakcie stosowania metod redukujących stres dodatenie ekstraktu eleuterokoka kolczastego w ilości 120 mg dziennie przez 8 tygodni nie przyczyniło się do zmniejszenia objawów zmęczenia ani poziomu stresu względem.[6]
Bezpieczeństwo stosowania eleuterokoka kolczastego
Ekstrakty z korzenia eleuterokoka były bezpiecznie stosowane przez pacjentów w badaniach trwających do trzech miesięcy. Krótkotrwała suplementacja nie wiązała się z wystąpieniem silnych działań niepożądanych. U niektórych pacjentów obserwowano zaburzenia żołądkowo-jelitowe, ból głowy i pokrzywkę.
Interakcje eleuterokoka kolczastego
Stosowanie suplementów z eleuterokokiem kolczastym potencjalnie może nasilać działanie leków przeciwzakrzepowych, przeciwpłytkowych oraz przeciwcukrzycowych. Ponadto ekstrakty mogą wykazywać działanie uspokajające i potęgować efekty związane ze stosowaniem leków uspokajających lub alkoholu. Ekstrakty żeń-szenia syberyjskiego mogą zmieniać stężenie we krwi niektórych leków, np. warfaryny, diazepamu, digoksyny czy leków przeciwgrzybiczych.
Preparaty dostępne na rynku zawierające eleuterokok kolczasty
Suplementy diety dostępne na rynku zawierające eleuterokok kolczasty zostały przedstawione w tabeli poniżej.
Wybrane suplementy diety zawierające eleuterokok kolczasty.
Nazwa preparatu | Zawartość eleuterokoka w sugerowanej dawce dobowej | Opis producenta |
Solgar Żeń-szeń Syberyjski | 150 mg korzenia, 150 mg wyciągu w tym 1,2 mg eleuterozydów E i B | Suplement diety wspomagający zdolności psychiczne i fizyczne w przypadku osłabienia, wyczerpania, zmęczenia oraz podczas rekonwalescencji. |
Swanson Eleuthero Root | 850 mg korzenia | Suplement diety wspomagający procesy uczenia się i zapamiętywania oraz ochraniający organizm przed czynnikami stresowymi i toksycznymi. |
Olimp Gold Żeń-szeń complex | 100 mg ekstraktu
Pozostałe składniki: Ekstrakt żeń-szenia koreańskiego (Korean Panax ginseng), ekstrakt żeń-szenia amerykańskiego (Panax quinquefolius), ekstrakt pieprzu czarnego Bioperine®, magnez |
Suplement diety przeznaczony dla osób dorosłych dążących do utrzymania należytej sprawności fizycznej i umysłowej oraz do zmniejszenia uczucia zmęczenia i znużenia. |
Promen | 100 mg wyciągu
Pozostałe składniki: Olej lniany, omega-3, wit. E, wit. B12, cynk, selen |
Suplement diety zawierający zestaw aktywnych substancji przygotowany dla dorosłych mężczyzn. |
Piśmiennictwo
- Natural Medicines. (2020). Eleuthero. Aktualizacja: 28.05.2020.⬏
- Melchior, J., Spasov, A. A., Ostrovskij, O. V., Bulanov, A. E., Wikman, G. (2000). Double-blind, placebo-controlled pilot and phase III study of activity of standardized Andrographis paniculata Herba Nees extract fixed combination (Kan jang) in the treatment of uncomplicated upper-respiratory tract infection. Phytomedicine : international journal of phytotherapy and phytopharmacology, 7(5), 341–350. https://doi.org/10.1016/S0944-7113(00)80053-7⬏
- Poolsup, N., Suthisisang, C., Prathanturarug, S., Asawamekin, A., Chanchareon, U. (2004). Andrographis paniculata in the symptomatic treatment of uncomplicated upper respiratory tract infection: systematic review of randomized controlled trials. Journal of clinical pharmacy and therapeutics, 29(1), 37–45. https://doi.org/10.1046/j.1365-2710.2003.00534.x⬏
- Williams, M. (1995). Immuno-protection against herpes simplex type II infection by eleutherococcus root extract. Int J Altern Complem Med 1995;13:9–12.⬏
- Aslanyan, G., Amroyan, E., Gabrielyan, E., Nylander, M., Wikman, G., Panossian, A. (2010). Double-blind, placebo-controlled, randomised study of single dose effects of ADAPT-232 on cognitive functions. Phytomedicine : international journal of phytotherapy and phytopharmacology, 17(7), 494–499. https://doi.org/10.1016/j.phymed.2010.02.005⬏
- Schaffler, K., Wolf, O. T., Burkart, M. (2013). No benefit adding eleutherococcus senticosus to stress management training in stress-related fatigue/weakness, impaired work or concentration, a randomized controlled study. Pharmacopsychiatry, 46(5), 181–190. https://doi.org/10.1055/s-0033-1347178⬏