fbpx

Jak pomóc pacjentkom z endometriozą? – Pytanie do redakcji

Autor:
mgr farm.
Publikacja: 05/08/2023
Doustne tabletki antykoncepcyjne.
Jak pomóc chorym na endometriozę? Czy antykoncepcja pomaga w chorobie? Jakie inne leki można stosować?

Spis treści

Treść tylko dla farmaceutów i techników farmaceutycznych.

Pytanie czytelnika

Coraz częściej spotykam kobiety z tą chorobą (nawet w moim zespole są to 2 kobiety na 6). Stąd moje pytanie.

Co doradzić im podczas ogromnych bóli z jakimi muszą się zmagać? Czy są jakieś zalecenia odnośnie suplementacji? Często endokobiety stosują antykoncepcję, czy w związku z tym powinny suplementować coś więcej?

Jakie hormony będą najlepsze? Czy są moze inne metody leczenia farmakologicznego? A moze są jakieś niefarmakologiczne metody, które mogą pomóc w walce z bólem ?

Nasza odpowiedź

Endometrioza to występowanie żywych, wrażliwych na estrogen gruczołów i podścieliska podobnego do endometrium poza macicą. Można wyróżnić trzy typy endometriozy:

  • otrzewnową,
  • jajnikową,
  • głęboko naciekającą.

Objawy bólowe związane z endometriozą to ból występujący okresowo przechodzącego w ból ciągły, bolesne miesiączki, bolesne współżycie, bolesne oddawanie moczu lub stolca. Odczuwanie bólu jest związane z ogólnoustrojowym i miejscowym zwiększeniem stężenia cytokin prozapalnych i czynników wzrostu, co jest charakterystyczne dla przewlekłego stanu zapalnego towarzyszącego endometriozie. Przewlekła ekspozycja na czynniki prozapalne może prowadzić do uwrażliwienia obwodowego skutkującego stanem hiperalgezji, sensytyzacją ośrodkową i bólem mięśniowo-powięziowym. Dlatego istotne jest szybkie leczenie bólu, aby nie dopuścić do uwrażliwienia.

Leczenie endometriozy może być farmakologiczne i chirurgiczne. Chirurgiczne może być oszczędzające lub radykalne. Rodzaj zastosowanego leczenia zależy od: wieku pacjentki i planów prokreacyjnych, występujących dolegliwości oraz postaci endometriozy. Celem leczenia farmakologicznego jest zmniejszenie lub wyeliminowanie dolegliwości bólowych, zahamowanie dalszego rozwoju i regresja ognisk endometrialnych oraz przywrócenie płodności. Leczenie farmakologiczne należy rozpocząć empirycznie, jeszcze przed laparoskopowym potwierdzeniem diagnozy. Lekami pierwszego wyboru, według Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego z roku 2012, są:[1]

  • niesteroidowe leki przeciwzapalne – NLPZ,
  • preparaty estrogenowo-progestagenowe,
  • preparaty progestagenowe.

NLPZ przez zmniejszanie syntezy prostaglandyn mają zmniejszać procesu zapalny i łagodzić dolegliwości bólowe, jednak przegląd Cochrane wykazał brak wysokiej jakości dowodów na skuteczność NLPZ w leczeniu bólu spowodowanego endometriozą.[2]

Leczenie hormonalne ma wywoływać miejscowy stanu hipoestrogenny poprzez zahamowanie jajeczkowania. Ponadto w skutek uzyskanego braku miesiączek lub skąpego miesiączkowania dochodzi do ograniczenia zachodzącej w czasie menstruacji produkcji prostaglandyn, i w efekcie zmniejsza się nasilenie bolesnego miesiączkowania i bólu miednicy mniejszej. Żadna droga podania nie zapewniała lepszego łagodzenia bólu. Ciągłe podawanie hormonów jest skuteczniejsze niż cykliczne w zmniejszaniu częstości nawrotów bolesnego miesiączkowania. Nie obserwuje się takiej zależności w przypadku bólu miednicy niezwiązanego z miesiączką oraz dyspareunii, czyli bólu przy stosunku.[3] Krwawieniom międzymiesiączkowym zazwyczaj zapobiega przerwanie leczenia na 7 dni.

Monoterapia progestagenem historycznie była stosowana przy nieskuteczności preparatów estrogenowo-progestagenowych oraz u pacjentek obciążonych czynnikami ryzyka zawału serca, udaru mózgu lub powikłań zakrzepowych. Niektórzy autorzy wskazują, że w endometriozie skuteczniejsze mogą być same doustne progestyny, ponieważ ​​wykazały korzyści w zmniejszaniu bólu i tłumieniu anatomicznych zmian endometrialnych. Same progestyny ​​mogą być stosowane w każdym wieku, nie zwiększają ryzyka zakrzepicy i są w stanie hamować owulację i wywoływać brak miesiączki z bardzo nielicznymi skutkami ubocznymi.[4]

W leczeniu endometriozy stosuje się również agonisty gonadotropiny – GnRH. Leki te ograniczają steroidogenezę w jajnikach poprzez ośrodkowe zahamowanie uwalniania gonadotropin. Jak wykazał przegląd Cochrane z 2010, skuteczność agonistów GnRH jest większa niż placebo i taka sama jak doustnej antykoncepcji hormonalnej czy preparatów zawierających tylko progestagen.[5] Długie stosowanie agonisty GnRH skutkuje utratą gęstości mineralnej kości, a także nasileniem uciążliwych uderzeń gorąca, suchości pochwy, bólów głowy i zmian nastroju. Monoterapia agonistą GnRH nie powinna trwać dłużej niż 6 miesięcy. Cykle terapii można wydłużyć stosując jednocześnie 5 mg octanu noretysteronu na dobę lub doustną antykoncepcję hormonalną.

Oprócz wymienionych grup leków, w endometriozie stosowane są również:

  • steroidy androgeniczne,
  • antyandrogeny,
  • antagonisty gonadoliberyny,
  • inhibitory aromatazy,
  • wybiórcze modulatory receptora progesteronowego.

Różne opcje leczenia farmakologicznego wykazują porównywalną skuteczność w zakresie zmniejszania nasilenia objawów. Wybór optymalnej terapii opiera się o wiele czynników, takich jak wiek pacjentki, jej preferencje, plany rozrodcze, stopień nasilenia bólu i choroby.

Trwają dalsze prace naukowe w poszukiwaniu innych szlaków molekularnych i sygnalizacyjnych w patofizjologii endometriozy, które można wykorzystać terapeutycznie. Wśród rozważanych substancji są m.in. melatonina, N-acetylocysteina, kurkumina i ginsenozyd, resweratrol i galusan epigallokatechiny.[6]

Piśmiennictwo

  1. Basta, A., Brucka, A., Górski, J., Kotarski, J., Kulig, B., Oszukowski, P., Poreba, R., Radowicki, S., Radwan, J., Sikora, J., Skret, A., Skrzypczak, J., Szyłło, K., & Polish Gynocologic Society Experts Group (2012). Stanowisko Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące diagnostyki i metod leczenia endometriozy. Ginekologia polska, 83(11), 871–876. Pełny tekst
  2. Brown, J., Crawford, T. J., Allen, C., Hopewell, S., & Prentice, A. (2017). Nonsteroidal anti-inflammatory drugs for pain in women with endometriosis. The Cochrane database of systematic reviews, 1(1), CD004753. Pełny tekst
  3. Muzii, L., Di Tucci, C., Achilli, C., Di Donato, V., Musella, A., Palaia, I., & Panici, P. B. (2016). Continuous versus cyclic oral contraceptives after laparoscopic excision of ovarian endometriomas: a systematic review and metaanalysis. American journal of obstetrics and gynecology, 214(2), 203–211. Abstrakt
  4. Casper R. F. (2017). Progestin-only pills may be a better first-line treatment for endometriosis than combined estrogen-progestin contraceptive pills. Fertility and sterility, 107(3), 533–536. Pełny tekst
  5. Brown, J., Pan, A., & Hart, R. J. (2010). Gonadotrophin-releasing hormone analogues for pain associated with endometriosis. The Cochrane database of systematic reviews, 2010(12), CD008475. Pełny tekst
  6. Hung, S. W., Zhang, R., Tan, Z., Chung, J., Zhang, T., & Wang, C. C. (2021). Pharmaceuticals targeting signaling pathways of endometriosis as potential new medical treatment: A review. Medicinal research reviews, 41(4), 2489–2564. Pełny tekst
Subskrybuj
Powiadom o
1 komentarz
Najwyżej oceniane
Nowsze Najstarsze
Inline Feedbacks
View all comments
Stefania Skorupa

Jeśli chodzi o niefarmakologiczne metody, które mogą się okazać skuteczne w walce z bólem przy endometriozie to warto wspomnieć o fizjoterapii. Zagadnieniem tym zajmują się przede wszystkim fizjoterapeuci uroginekologiczni. Poprzez terapię uroginekologiczną możliwa jest poprawa przepływów żylnych i limfatycznych, zmniejszenie napięcia tkankowego, praca nad prawidłowym funkcjonowaniem mięśni co w efekcie zmniejsza m. in. dolegliwości bólowe. 
W trakcie rozmów z moimi pacjentkami, gdy informuje ich o takiej możliwości to wiele z nich nie słyszało wcześniej o fizjoterapii uroginekologicznej. Dlatego naprawdę warto w codziennej praktyce farmaceutycznej zaproponować pacjentkom borykającym się z endometriozą udanie się do takiego specjalisty.

FB
Twitter/X
LinkedIn
WhatsApp
Email
Wydrukuj

Zobacz też

Inne o wskazaniach:

Redakcja portalu
Redakcja portalu
Redakcja portalu
1
0
Wyraź swoje zdanie i dodaj komentarz :)x

Zaloguj się