Farmaceuta może w konkretnych sytuacjach wystawić receptę lub wydać lek bez recepty. Wydanie leku bez recepty może nastąpić tylko w przypadku nagłego zagrożenia życia. Dodatkowo w przypadku bezpośredniego zagrożenia życia pacjenta aptekarz może również podać lek pacjentowi. Od kwietnia 2020 r. farmaceuta może wystawić receptę dla siebie lub rodziny. Taka recepta może być refundowana. Od 16.01.2022 r. farmaceuta będzie mógł, w ramach prowadzenia opieki farmaceutycznej, wystawić receptę elektroniczną na leki, ŚSSPŻ lub wyroby medyczne, które były przepisane przez lekarza na recepcie kontynuowanej. Ostatnią formą ordynacji farmaceutycznej jest wystawienie recepty farmaceutycznej dla pacjenta w aptece. Właśnie o recepcie farmaceutycznej będzie ten artykuł.
Wystawienie recepty farmaceutycznej
Receptę farmaceutyczną można wystawić w przypadku zagrożenia zdrowia pacjenta. Stan zagrożenia zdrowia nie musi być nagły, jak to było zapisane wcześniej. Na recepcie farmaceutycznej można przepisać tylko leki, bez wyrobów medycznych i ŚSSPŻ. Mogą to być leki o kategorii dostępności Rp, z wyłączeniem leków zawierających środki odurzające i substancje psychotropowe. Wystawiając receptę farmaceutyczną, zawsze musisz podać przyczynę wystawienia recepty. Recepta taka jest pełnopłatna. Recepty farmaceutyczne są elektroniczne, ale mogą być wystawiane w postaci papierowej, w przypadku:
- braku dostępu do systemu teleinformatycznego;
- wystawienia recepty dla osoby o nieustalonej tożsamości;
- wystawienia recepty przez farmaceutę, obywatela państwa członkowskiego, przenoszącego się po raz pierwszy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w celu tymczasowego i okazjonalnego wykonywania czynności zawodowych farmaceuty.
Wystawianie recept farmaceutycznych jest regulowane przez art. 96 ust. 4 ustawy Pf:
Art. 96. 4. Farmaceuta posiadający prawo wykonywania zawodu może wystawić receptę dla osoby, o której mowa w art. 95b ust. 3, albo receptę farmaceutyczną – w przypadku zagrożenia zdrowia pacjenta, do których stosuje się następujące zasady:
1) jest wystawiana w postaci elektronicznej, a w postaci papierowej w przypadku:
- braku dostępu farmaceuty do systemu teleinformatycznego, o którym mowa w art. 7 ustawy z dnia 28 kwietnia 2011 r. o systemie informacji w ochronie zdrowia,
- recepty dla osoby o nieustalonej tożsamości – w przypadku recepty farmaceutycznej,
- wystawienia przez farmaceutę, o którym mowa w art. 38 ust. 1 ustawy z dnia 10 grudnia 2020 r. o zawodzie farmaceuty;
2) może być wystawiona na produkty lecznicze o kategorii dostępności Rp, z zastrzeżeniem produktów leczniczych zawierających środki odurzające, substancje psychotropowe, o których mowa w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii;
3) zawiera dane, o których mowa w art. 96a ust. 1 z wyłączeniem pkt 5 lit. b, oraz przyczynę wydania – w przypadku recepty farmaceutycznej;
4) recepta jest realizowana z odpłatnością 100%, z wyjątkiem recept wystawionych dla osób określonych w art. 95b ust. 3;
5) recepta w postaci papierowej po zrealizowaniu w aptece podlega ewidencjonowaniu;
6) przepisy art. 96a ust. 4 i 4a stosuje się odpowiednio.
4a. Apteka prowadzi ewidencję recept farmaceutycznych i ewidencję zrealizowanych zapotrzebowań. Recepty farmaceutyczne i zapotrzebowania przechowuje się przez okres 5 lat, licząc od dnia 1 stycznia roku następującego po roku, w którym zostały zrealizowane.[1]
Ewidencjonowanie recept farmaceutycznych
Elektroniczne recepty farmaceutyczne są przechowywane i jednocześnie ewidencjonowane w Systemie Informacji Medycznej (SIM). Niezależnie od tego apteka musi prowadzić ewidencję recept farmaceutycznych. Ustawa Prawo farmaceutyczne w Art. 96 ust. 4 pkt. 5 mówi o ewidencjonowaniu tylko recept w postaci papierowej, jednak już w Art. 96 ust. 4a jest mowa o ewidencjonowaniu wszystkich recept farmaceutycznych. Jest to zgodne z celem prowadzenia tej ewidencji, jaki wskazuje rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie zapotrzebowań oraz wydawania z apteki …. Jest nim m.in. określenie liczby recept farmaceutycznych w okresie roku. Zapisy rozporządzenia znajdziesz tu:
6. 1. Ewidencja recept farmaceutycznych jest prowadzona na bieżąco w postaci elektronicznej albo papierowej, w sposób umożliwiający identyfikację osób dokonujących w niej wpisów oraz odzwierciedlający daty realizacji tych recept, a także pozwala na określenie liczby recept farmaceutycznych zrealizowanych w okresie roku kalendarzowego.
Wzór ewidencji recept farmaceutycznych jest określony w załączniku nr 2 do rozporządzenia.[2]
Wzór ewidencji, o której mówi to rozporządzenie, wygląda tak:
Wszystkie programy apteczne prowadzą ewidencję recept farmaceutycznych zgodnie z nim. Dzieje się to automatycznie, bo recepty farmaceutyczne, nawet te papierowe, są wystawiane w programie aptecznym (np. Kamsoft).
O wystawianiu recepty farmaceutycznej pisaliśmy w osobnym opracowaniu. (Patrz: “Wystawianie e-recepty farmaceutycznej krok po kroku”.)
Ewidencja recept farmaceutycznych, zgodne z paragrafem 6 ust. 1 rozporządzenia w sprawie zapotrzebowań oraz wydawania z apteki… może być prowadzona w formie elektronicznej lub papierowej. Forma elektroniczna jest najwygodniejsza. Nie ma dodatkowego wymogu wydruku tej ewidencji, jaki jest w przypadku elektronicznej książki kontroli środków odurzających grupy I-N i substancji psychotropowych grupy II-P. Warto jednak pamiętać o zapewnieniu dostępu do ewidencji przez okres, w którym jesteśmy zobowiązani przechowywać recepty farmaceutyczne. Sposób, w jaki zapewnimy dostęp, jest dowolny. Powinien być opisany w procedurach apteki. Może to być wydruk ewidencji np. co miesiąc, ale i tak musimy przechowywać recepty. Ponieważ zdecydowana większość recept farmaceutycznych jest elektroniczna, to lepiej przechowywać bazę danych. Trzeba tylko mieć procedurę dostępu do tej bazy.
Recepta farmaceutyczna, jak zapisano w przytoczonym na wstępie przepisie ustawy Pf, może być wystawiona tylko na produkty lecznicze. Pewną niekonsekwencją jest umieszczenie we wzorze tej ewidencji również środków spożywczych i wyrobów medycznych, szczególnie że te są dostępne również bez recepty.
W przypadku braku dostępu do systemu SIM, program apteczny (np. Kamsoft) umożliwi wystawienie recepty, którą potem wydrukujemy i podpiszemy. Dane w ewidencji w tym przypadku są takie same, a ewidencja też uzupełnia się automatycznie, przy wydaniu leku.
W postaci papierowej wystawisz też receptę dla osoby o nieustalonej tożsamości. Oczywiście w tym przypadku nie wpiszesz w ewidencji imienia, nazwiska i adresy pacjenta, tylko informację o braku możliwości ustalenia tożsamości.
Trzeci przypadek, kiedy recepta farmaceutyczna będzie papierowa, to sytuacja, gdy receptę wystawia farmaceuta, obywatel państwa członkowskiego, przenoszący się po raz pierwszy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w celu tymczasowego i okazjonalnego wykonywania czynności zawodowych farmaceuty. Ta sytuacja nie ma wpływu na ewidencję.
Ewidencja recept farmaceutycznych jest jedną z obowiązkowych w aptece ewidencji związanych z obrotem lekami. Pozostałe ewidencje omówiono w osobnym opracowaniu. (Patrz: “Ewidencje w aptece – Kompendium”.)
Przechowywanie recept farmaceutycznych
Papierowe recepty farmaceutyczne należy przechowywać przez okres 5 lat, licząc od dnia 1 stycznia roku następującego po roku, w którym zostały zrealizowane. Jest to określone w art. 96 ust. 4a ustawy Pf:
Art. 96. 4a. Apteka prowadzi ewidencję recept farmaceutycznych i ewidencję zrealizowanych zapotrzebowań. Recepty farmaceutyczne i zapotrzebowania przechowuje się przez okres 5 lat, licząc od dnia 1 stycznia roku następującego po roku, w którym zostały zrealizowane.[1]
Nadzorowanie ewidencjonowania recept farmaceutycznych
Kierownik apteki jest zobowiązany do prowadzenia nadzoru nad wystawianiem, realizowaniem, ewidencjonowaniem i przechowywaniem recept farmaceutycznych. Wszystkie te zagadnienia mieszczą się w obszarze dokumentowania obrotu detalicznego produktami leczniczymi, o czym mówi ustawa Pf:
Art. 88. 5. Do zadań kierownika apteki ogólnodostępnej należy osobiste kierowanie apteką, obejmujące:
6) nadzór nad prawidłowym dokumentowaniem obrotu detalicznego produktami leczniczymi;[1]
Zobacz też inne kompendia prawne:
- Nowe przepisy o zapisie dawkowania leków – Kompendium
- Realizacja recept na leki zawierające środki odurzające – Kompendium
- Recepta farmaceutyczna, pro auctore i pro familiae – Kompendium
Piśmiennictwo
- Ustawa z dn. 06.09.2001 r. Prawo farmaceutyczne. Dz.U.2021.974 pełny tekst⬏⬏⬏
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dn. 12.10.2018 r. w sprawie zapotrzebowań oraz wydawania z apteki produktów leczniczych, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego i wyrobów medycznych. Dz.U.2018.2008 pełny tekst⬏