Ogólnopolska Konferencja Naukowa „Farmaceuta na oddziale szpitalnym – korzyści i wyzwania” odbyła się 22.04.2017 r. w nowoczesnym budynku Wydziału Farmaceutycznego z O. Analityki Medycznej Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu.

Jak wcześniej na łamach portalu wspominała mgr farm. Kamila Urbańczyk (Czym właściwie jest farmacja kliniczna?) przewodnicząca Komitetu Organizacyjnego, celem konferencji było stworzenie platformy umożliwiającej nawiązanie współpracy między przedstawicielami zawodów medycznych, zwiększenie świadomości odnośnie farmacji klinicznej oraz wywołanie dyskusji na ten temat na forum ogólnopolskim.

Część 1 – wykładowcy z Polski i zagranicy

W pierwszej, wykładowej części konferencji uczestnicy mieli przyjemność wysłuchać wystąpień krajowych i zagranicznych autorytetów w dziedzinie farmacji klinicznej.

Definicję, rozwój, podstawy naukowe i perspektywy dla farmacji klinicznej w Polsce i na świecie przedstawili prof. Emund Grześkowiak i prof. Bogusław Okopień – Konsultanci Krajowi w dziedzinie farmacji i farmakologii klinicznej. Podczas wystąpienia prelegenci zwrócili również uwagę na ogromną rolę rozwoju opieki farmaceutycznej jako elementu składowego farmacji klinicznej.

Dzięki wykładom zagranicznych ekspertów, posiadających praktyczne doświadczenie z zakresu współpracy lekarzy i farmaceutów, przybliżony został obraz farmacji klinicznej w krajach Unii Europejskiej – Słowenii, Czechach i Niemczech.

Mgr farm. Janez Toni, Kierownik zespołu farmaceutów klinicznych Pulmunologiczno-Alergologicznego Szpitala Klinicznego Golnik w Słowenii przedstawił swoje doświadczenia w zakresie współpracy farmaceutów z lekarzami oraz obecny stan farmacji klinicznej w swoim miejscu pracy. Przekazał również cenne wskazówki na temat wprowadzania w życie tej dziedziny farmacji i wskazał na kluczową rolę wzajemnej komunikacji i kooperacji między członkami interdyscyplinarnego zespołu terapeutycznego.

Kierownik Centrum Edukacyjnego Farmacji Klinicznej na Wydziale Farmaceutycznym Uniwersytetu Karola w Pradze, dr n. farm. Daniela Fialová podczas swej prezentacji nie tylko podzieliła się doświadczeniami odnośnie stanu kształcenia przed- i podyplomowego w zakresie farmacji klinicznej w Czechach, ale także zwróciła uwagę na wzrost roli farmaceutów w monitorowaniu terapii pacjentów geriatrycznych, ze względu na starzenie się społeczeństwa oraz konieczność wprowadzenia zmian legislacyjnych umożliwiających bardziej efektywny rozwój współpracy farmaceutów klinicznych z lekarzami na oddziałach szpitalnych.

Mgr farm. Klaus Meier, Przewodniczący Europejskiego Stowarzyszenia Farmaceutów Onkologicznych podkreślił w swoim wystąpieniu rolę interdyscyplinarnej współpracy między przedstawicielami zawodów medycznych oraz farmakoekonomiki we wzroście bezpieczeństwa i efektywności terapii u pacjentów z chorobami nowotworowymi.

Aspekty ekonomiczne i realne korzyści wynikające z obecności farmaceuty na oddziale szpitalnym przedstawiła w swoim wykładzie prof. Elżbieta Nowakowska, Kierownik Katedry i Zakładu Farmakoekonomiki i Farmacji Społecznej Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu.

Ciekawy temat edukacji interprofesjonalnej oraz jej roli w kształceniu świadomości i chęci współpracy między przedstawicielami zawodów medycznych w zakresie farmacji klinicznej przedstawiła mgr farm. Magdalena Cerbin-Koczorowska, doktorantka Pracowni Farmacji Praktycznej Katedry i Zakładu Technologii Postaci Leku Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu.

Jako ostatnie w części wykładowej zagadnienie roli farmaceuty klinicznego i jego współpracy z lekarzami w opiece nad pacjentem geriatrycznym poruszyła prof. Katarzyna Wieczorowska-Tobis, Kierownik Katedry i Kliniki Medycyny Paliatywnej oraz Pracowni Geriatrii Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu.

Część 2 – panel dyskusyjny

W drugiej części konferencji, który stanowił panel dyskusyjny, udział wzięli:

• Wojciech Witkiewicz – Dyrektor Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego we Wrocławiu,
• Bogusław Okopień – Konsultant Krajowy w dziedzinie farmakologii klinicznej,
• Edmund Grześkowiak Konsultant Krajowy w dziedzinie farmacji klinicznej,
• Małgorzata Kozłowska-Wojciechowska – Kierownik Zakładu Farmacji Klinicznej i Opieki Farmaceutycznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego,
• Barbara Korzeniowska – Zastępca Dyrektora ds. Lecznictwa Otwartego Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego we Wrocławiu,
• Olga Fedorowicz – Kierownik Apteki Szpitalnej Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego we Wrocławiu
• Anna Giżycka – Kierownik Pracowni Cytostatyków Uniwersyteckiego Szpitala Dziecięcego w Krakowie.

Podczas panelu dyskusyjnego eksperci odpowiadali na pytania na temat sytuacji farmacji klinicznej w Polsce, możliwości zatrudnienia na oddziałach szpitalnych magistrów farmacji ze specjalizacją z farmacji klinicznej, obecnej podstawy programowej studiów farmaceutycznych oraz podyplomowych specjalizacji. Poruszono również kwestię prawa wglądu farmaceutów w dokumentację medyczną pacjentów, różnic między farmaceutą klinicznym a szpitalnym , możliwości utworzenia węższych specjalizacji dla farmaceutów klinicznych (np. w dziedzinie onkologii, pediatrii, geriatrii…) oraz istniejących przeszkód i problemów dla rozwoju farmacji klinicznej w Polsce oraz sposobów ich rozwiązania.

Wszyscy uczestnicy panelu dyskusyjnego byli zgodni, że w Polskim systemie opieki zdrowotnej istnieje potrzeba wprowadzenia farmaceutów klinicznych na oddziały szpitalne ze względu na wymierne korzyści w zakresie bezpieczeństwa i skuteczności terapii, a także aspekty ekonomiczne. Jednakże przyznali też, że w obecnej sytuacji istnieje szereg przeszkód hamujących rozwój w dziedzinie farmacji klinicznej. Przede wszystkim zwracano uwagę na brak regulacji prawnych umożliwiających wprowadzanie zmian w obecnej roli farmaceuty w klinice, zwłaszcza brak ustawy o zawodzie farmaceuty.

Ponadto zaznaczono konieczność zmian w programie studiów i specjalizacji na wydziałach farmaceutycznych, takich jak:

• wprowadzenie edukacji interprofesjonalnej,
• zwiększenie ilości zajęć praktycznych z opieki farmaceutycznej oraz
• wprowadzenie możliwości odbywania zajęć i praktyk na oddziałach szpitalnych już w czasie studiów.

Prof. Edmund Grześkowiak zwrócił jednak uwagę na trudności we wprowadzaniu zmian i opór środowisk akademickich, a także konieczność współpracy zarówno ze strony Ministerstwa Zdrowia jak i przedstawicieli uczelni medycznych w Polsce. Wyrażono również dezaprobatę dla płatnego systemu specjalizacji dla magistrów farmacji i w związku z tym okrojoną podstawą programową specjalizacji z farmacji klinicznej i niedostatecznym wymiarze zajęć praktycznych w klinikach.

Kwestią sprzeczną okazało się natomiast zagadnienie czy farmaceuta kliniczny w warunkach polskich powinien wywodzić się z apteki szpitalnej czy być niezależnym członkiem zespołu terapeutycznego jak ma to miejsce m.in. w modelach amerykańskich.

W podsumowaniu dyskusji podkreślono konieczność poprawy systemu kształcenia, tworzenia możliwości nabywania doświadczenia i specjalizacji przez magistrów farmacji na oddziałach szpitalnych, nawiązywania współpracy interdyscyplinarnej między lekarzami a farmaceutami a także zmian legislacyjnych umożliwiających rozwój farmacji klinicznej w naszym kraju. Podkreślono również jak ważna jest zmiana świadomości zarówno lekarzy jak i farmaceutów, która w przyszłości może zaowocować wzajemną współpracą między przedstawicielami zawodów medycznych.

Wczorajsza konferencja doskonale spełniła swoje założenia, a dzięki niezwykle wysokiemu poziomowi merytorycznemu zarówno w części wykładowej jak i podczas panelu dyskusyjnego uczestnicy konferencji mogli uzyskać cenne informacje na temat wielu aspektów farmacji klinicznej, zarówno od ekspertów krajowych jak i zagranicznych. Mam nadzieję, że dzięki takim wydarzeniom zapoczątkowana zostanie ogólnopolska dyskusja wśród pracowników ochrony zdrowia na temat możliwości wprowadzenia i rozwoju dziedziny jaką jest farmacja kliniczna.

Wnioski

Udałam się wczoraj do Wrocławia z nadzieją, że nie tylko poszerzę swoją wiedzę na temat farmacji klinicznej w Polsce i na świecie ale i dowiem się jakie konkretne kroki są obecnie podejmowane w celu wprowadzenia farmaceutów na oddziały szpitalne.

W pierwszym aspekcie zdecydowanie się nie zawiodłam, ponieważ dzięki wystąpieniom zagranicznych gości miałam okazję przekonać się osobiście jak wygląda rola farmaceutów w klinice i jak wiele dobrego mogą oni zdziałać dla pacjentów. Niezwykle pouczające i obfitujące w praktyczne wskazówki było wystąpienie mgr farm. Janeza Toni ze Słowenii, który opisał jak wyglądały początki opieki farmaceutycznej i farmacji klinicznej w jego szpitalu i porównał te doświadczenia z obecnym stanem rzeczy. Widząc jak wiele można zmienić w stosunkowo niewielkim czasie doszłam do wniosku, że może faktycznie, w Polsce wprowadzenie farmaceutów na oddziały też jest możliwe.

Z drugiej jednak strony słuchając podczas panelu dyskusyjnego wypowiedzi na temat aktualnej sytuacji w naszym kraju doszłam do wniosku, że jeszcze za wcześnie by mówić o jakichkolwiek zmianach w kierunku praktycznej realizacji farmacji klinicznej. Przyczyn jest wiele:

• niedostateczna wiedza i umiejętności praktyczne farmaceutów wynikające z konstrukcji obecnego programu studiów,
• brak podstaw prawnych do prowadzenia działalności farmaceutów na oddziałach,
• niejednokrotnie brak możliwości wglądu farmaceuty w dokumentację medyczną chorego oraz
• brak świadomości zarówno lekarzy jak i farmaceutów na temat korzyści z potencjalnej współpracy.

Owszem, organizacja takich konferencji może pomóc tę świadomość kształtować i dawać nadzieję na zmiany w przyszłości i może stanowić punkt wyjścia do dialogu pomiędzy przedstawicielami zawodów medycznych. Wiedząc, że istnieje grupa entuzjastów farmacji klinicznej, nie tylko wśród studentów i młodych farmaceutów ale i lekarzy (których niestety poza prelegentami i uczestnikami panelu dyskusyjnego było na wczorajszej konferencji niewielu…) można nie tracić tej nadziei. Również niezwykle obiecująco brzmią doniesienia o chęci przyjmowania studentów farmacji na praktyki i staże na oddziałach szpitalnych, co ma miejsce w niektórych Polskich szpitalach, choć często jedynie w formie wolontariatu. Znając również przykłady współpracy między farmaceutami z aptek szpitalnych a lekarzami klinicystami dostrzegam ważną rolę wzajemnej komunikacji i chęci podejmowania wyzwań dla dobra pacjentów.

Na zakończenie, mogę z pewnością stwierdzić, że w dziedzinie farmacji klinicznej w Polsce wiele jeszcze musi się zmienić, aby była możliwa jej praktyczna realizacja na oddziałach szpitalnych. Znając jednak determinację i entuzjazm młodych przedstawicieli mojego zawodu mam nadzieję, że w przyszłości wizja farmaceuty jako pełnoprawnego członka zespołu terapeutycznego przeniesie się ze sfery marzeń i oczekiwań do rzeczywistości.

Jeśli macie pytania o szczegóły poszczególnych wystąpień, zapraszam do ich zadawania w komentarzach poniżej 🙂