W tym artykule znajdziesz szybką powtórkę z farmakologii na temat substancji leczniczych wchodzących w skład saszetek i tabletek na łagodzenie objawów przeziębienia i grypy.
Paracetamol. Nieopioidowy lek p/bólowy i p/gorączkowy. Według niektórych źródeł może wykazywać bardzo słabe działanie przeciwzapalne.
U dorosłych, którzy zażywają ≥3 porcje alkoholu dziennie, może wystąpić poważne uszkodzenie wątroby, jeśli również zastosują paracetamol. Jednak okazjonalne wypicie alkoholu przy zażywaniu paracetamolu nie jest ryzykowne, podobnie jak zażycie paracetamolu “na kaca”. Więcej informacji na temat interakcji paracetamolu i innych leków z alkoholem znajdziesz w osobnym artykule. (Patrz: “Interakcje leków z alkoholem”.)
Kwas acetylosalicylowy (ang. ASA – acetylsalicylic acid). Lek z grupy NLPZ o działaniu przeciwbólowym, przeciwgorączkowym i przeciwzapalnym. Działa przez nieselektywne blokowanie enzymu cyklooksygenazy, prowadząc do spadku produkcji prozapalnych prostaglandyn. Kwas acetylosalicylowy nie powinien być stosowany przez kobiety w ciąży, osoby cierpiące na aktywną chorobę wrzodową, astmę oskrzelową oraz dzieci i młodzież poniżej 16 roku życia.[1]
Kofeina. Alkaloid purynowy o działaniu psychostymulującym. W preparatach na przeziębienie łączona jest z paracetamolem aby nasilać działanie przeciwbólowe. Wyniki badań wskazują jednak, że dawki kofeiny w preparatach dostępnych w Polsce są zbyt małe, aby wykazywać taki efekt. Więcej informacji na ten temat znajdziesz w artykule Migrena – dawkowanie preparatów OTC. Kofeina stymuluje metabolizm i redukuje uczucie zmęczenia. Preparaty z kofeiną stosowane na noc mogą natomiast utrudniać zasypianie.
Kwas askorbinowy. Witamina odpowiadająca za utrzymanie prawidłowego potencjału oksydoredukcyjnego w komórkach. Zażywanie witaminy C tylko w niewielkim stopniu zmniejsza ryzyko zachorowania na przeziębienie lub grypę i nie skraca czasu trwania objawów.[2]
Pseudoefedryna i fenylefryna. Aminy sympatykomimetyczne łagodzące objawy przeziębienia. Powodują rozszerzenie oskrzeli oraz skurcz naczyń krwionośnych zmniejszający przekrwienie błony śluzowej nosa. Dzięki temu redukują objawy kataru, zmniejszają obrzęk i delikatnie rozkurczają górne drogi oddechowe. Leki zawierające pseudoefedrynę należy stosować nie dłużej niż 3-5 dni. Ze względu na ryzyko podniesienia ciśnienia tętniczego należy zachować ostrożność w przypadku osób ze zdiagnozowanym nadciśnieniem tętniczym. U osób z prawidłowym ciśnieniem krwi nie obserwuje się jego wzrostu po podaniu omawianych leków.[3] Warto też pamiętać, że mogą prowadzić do pogorszenia przepływu moczu u osób cierpiących na przerost prostaty – działają antagonistycznie do leków takich jak tamsulozyna i doksazosyna.
Feniramina, chlorfeniramina i difenhydramina. Antyhistaminowe nieselektywne leki pierwszej generacji. Blokują receptory histaminowe H1. Wykazują też działanie cholinolityczne, domapinergiczne, serotoninergiczne i adrenergiczne. Rolą tych składników w preparatach na przeziębienie jest osuszanie błony śluzowej nosa, łagodzenie objawów kataru i kichania.
Z niespecyficzności receptorowej wynika dodatkowa aktywność nasenna i uspokajająca. Dzięki temu wieczorem będą ułatwiały zasypianie, natomiast w ciągu dnia mogą zmniejszać koncentrację i zdolność do prowadzenia pojazdów mechanicznych. Nie zaleca się leków o działaniu cholinolitycznym pacjentom starszym ze względu na osłabienie funkcji poznawczych. W przypadku zalegania gęstej wydzieliny w zatokach nie zaleca się stosowania antyhistaminików ze względu na możliwość zagęszczenia wydzieliny. Dlatego też np. preparat Theraflu Zatoki jest pozbawiony feniraminy.
Zobacz też: Czy starsza osoba może uzależnić się od difenhydraminy (zawartej np. w: APAP Noc)? – Wyjaśniamy!
Podobnie jak pseudoefedryna, leki działające cholinolitycznie również mogą pogarszać stan osoby z przerostem prostaty. Nie powinno to dziwić, bo właśnie większość leków na nietrzymanie moczu (inkontynencję) to właśnie cholinolityki.
Dekstrometorfan. Agonista receptorów opioidowych pozbawiony działania przeciwbólowego. Hamuje odruch suchego, uciążliwego kaszlu w przebiegu przeziębienia czy zapalenia gardła. Jest najlepiej przebadanym lekiem o działaniu przeciwkaszlowym. Może powodować senność, osłabiać koncentrację i zdolność do prowadzenia pojazdów mechanicznych.[4]
Zobacz też: Leki przeciwkaszlowe – przegląd preparatów
Gwajafenezyna. Według klasyfikacji jest sekretolitycznym lekiem wykrztuśnym – działa przez drażnienie błony śluzowej oskrzeli wzmagając wydzielanie bardziej wodnistego śluzu. Zmniejszenie lepkości wydzieliny ma ułatwiać jej usuwanie w trakcie odruchu kaszlu. Analizując wyniki badań można jednak zauważyć, że im nowsze badania kliniczne, tym mniej jest doniesień o działaniu wykrztuśnym gwajafenezyny, a więcej na temat jej skuteczności w hamowaniu odruchu kaszlu.[5][6] Z tego powodu często łączona jest z dekstrometorfanem.
Piśmiennictwo
- ChPL Polopiryna S⬏
- Vitamin C. Linus Pauling Institute. Oregon State University link⬏
- ChPL Sudafed⬏
- ChPL Acodin⬏
- Dicpinigaitis PV, Gayle YE, Solomon G, Gilbert RD. Inhibition of cough-reflex sensitivity by benzonatate and guaifenesin in acute viral cough. Respir Med. 2009 Jun;103(6):902-6 abstrakt⬏
- Helmut H. Albrecht, Peter V. Dicpinigaitis and Eric P. Guenin: Role of guaifenesin in the management of chronic bronchitis and upper respiratory tract infections Multidisciplinary Respiratory Medicine 2017 12:31 pełny tekst⬏
