Cześć, tu Magdalena Burat. Witam w programie Pogadanki Farmaceutyczne. W tym odcinku porozmawiamy o finsterydzie. Jakich informacji udzielić pacjentowi i na co uważać? Zapraszam.
Finasteryd jest lekiem zarejestrowanym do leczenia łagodnego rozrostu prostaty oraz łysienia androgenowego u mężczyzn. Po raz pierwszy został zastosowany w 1992 roku, w dawce 5 mg do leczenia rozrostu gruczołu krokowego. Od 1997 roku jest dopuszczony również do leczenia łysienia androgenowego, a w tym wskazaniu stosowany jest w dawce 1 mg. Zdarza się, że wykorzystuje się jego antyandrogenowe właściwości do leczenia hiperandrogenizmu u kobiet, objawiającego się m.in. hirsutyzmem. Warto jednak zaznaczyć, że nie zaleca się jego stosowania u kobiet które są lub mogą zajść w ciążę, gdyż z uwagi na wpływ na gospodarkę hormonalną może wywoływać nieprawidłowości zewnętrznych narządów płciowych męskiego płodu.
Finasteryd jest kompetycyjnym inhibitorem enzymu 5-alfa-reduktazy, który odpowiada za konwersję testosteronu do dihydrotestosteronu, czyli androgenu odpowiedzialnego za stymulację wzrostu gruczołu krokowego. Co istotne, oddziałuje on na enzym typu II i III, czyli obecny w zewnętrznych pochwach korzeni mieszków włosowych, najądrzach, nasieniowodzie, pęcherzykach nasiennych i prostacie, a nie wpływa na typ I enzymu obecny w gruczołach łojowych, gruczołach potowych, komórkach brodawek skórnych oraz keratynocytach naskórka i mieszków włosowych. Zmniejszenie rozmiarów gruczołu krokowego prowadzi do poprawy przepływu moczu i zmniejszenia objawów łagodnego rozrostu gruczołu krokowego i zmniejszenia ryzyka ostrego zatrzymania moczu oraz zmniejszenia ryzyka konieczności przeprowadzenia zabiegu operacyjnego (w tym przezcewkowej resekcji gruczołu krokowego i prostatektomii).
Jakich informacji udzielić pacjentowi kiedy pyta on o długość leczenia? Po doustnym podaniu dawki 1 mg biodostępność finasterydu wynosi około 65% i wykazano, że pokarm nie ma na nią wpływu. Po odstawieniu leku poziom dihydrotestosteronu wraca do poprzednich wartości po upływie 14 dni. Zwróć uwagę pacjenta, że terapia finasterydem to leczenie długoterminowe, a pierwszej oceny skuteczności można dokonać dopiero po upływie 6 miesięcy. U pacjentów leczonych z powodu łagodnego rozrostu gruczołu krokowego objętość prostaty po odstawieniu leku powraca do wartości wyjściowej w ciągu trzech miesięcy, a u pacjentów leczonych z powodu łysienia androgenowego następuje redukcja liczby włosów w ciągu 12 miesięcy od odstawienia leku.
Na jakie działania niepożądane zwrócić uwagę pacjenta wydając lek z apteki? Najczęstszymi działaniami niepożądanymi stosowania finasterydu są zaburzenia libido, zmniejszoną objętość ejakulatu oraz zaburzenia erekcji i ginekomastia. Warto wspomnieć, że uporczywe zaburzenia funkcji seksualnych mogą negatywnie oddziaływać na psychikę pacjenta, dlatego nie należy bagatelizować zgłaszanych objawów. Stosowanie finasterydu może również powodować niedociśnienie ortostatyczne. Na to działanie niepożądane szczególnie narażeni są pacjenci stosujący równocześnie leki blokujące receptory alfa1-adrenergiczne, na przykład doksazosynę, terazosynę czy alfuzosynę, z którymi finasteryd jest często łączony. Co istotne, ostatnio opisano zespół pofinasterydowy (ang. post-finasteride syndrome), odnoszący się do zjawiska utrzymywania się działań niepożądanych finasterydu pomimo przerwania kuracji tym lekiem. Trwają dalsze badania, które pozwolą na lepsze zrozumienie tego zjawiska. Ponadto, finasteryd w dawce 5 mg może negatywnie wpływać na płodność. Nie wszyscy pacjenci doświadczają tego problemu, a w przypadku niższych dawek, stosowanych w leczeniu łysienia, jest on mniej nasilony i odwracalny. Zwróć uwagę pacjenta, by zwrócił szczególną uwagę na zmiany w obrębie gruczołów sutkowych, takie jak guzki, bolesność, powiększenie gruczołów sutkowych czy wyciek z brodawki sutkowej. Każda zmiana powinna być zgłoszona lekarzowi prowadzącemu, gdyż w badaniach klinicznych pojawiły się doniesienia o możliwości wystąpienia raka gruczołu sutkowego u pacjentów stosujących finasteryd.
Jakich informacji udzielić pacjentowi który będzie wykonywał badanie poziomu PSA? Istotny dla pacjenta może być także wpływ finasterydu na oznaczenia stężenia swoistego antygenu gruczołu krokowego, czyli PSA. Przy ocenie wyników laboratoryjnych należy pamiętać, że jego poziomy u chorych leczonych finasterydem zwykle obniżają się. U większości chorych szybki spadek stężenia PSA widoczny jest w ciągu pierwszych miesięcy leczenia, po czym wyniki oznaczeń PSA stabilizują się na nowym poziomie. Dlatego u pacjenta leczonego finasterydem przez sześć lub więcej miesięcy, wartości PSA należy podwoić, porównując je z prawidłowymi u osób nieleczonych.
Finasteryd nie wchodzi w istotne klinicznie interakcje z innymi lekami. Chociaż metabolizowany jest przez izoenzym CYP3A4, to w badaniach nie odnotowano wpływu inhibitorów i induktorów tego izoenzymy, w tym propranololu, teofiliny, warfaryny czy digoksyny na metabolizm finasterydu.
Jakie informacje mogą być bardzo przydatne? Finasteryd jest przeciwwskazany u dzieci oraz u kobiet w ciąży a także u kobiet w wieku rozrodczym. Kobiety w ciąży powinny bezwzględnie unikać kontaktu z lekiem, zwłaszcza z uszkodzonymi lub pokruszonymi tabletkami. W przypadku stosowania leku u kobiet borykających się z hirsutyzmem, na przykład w przebiegu zespołu policystycznych jajników, zaleca się równoczesne stosowanie doustnej antykoncepcji. Co więcej, pacjenci w trakcie kuracji finasterydem oraz 6 miesięcy po jej zakończeniu nie powinni oddawać krwi. Warto zaznaczyć, że finasteryd wydalany jest również w nasieniu, dlatego w jeżeli partnerka seksualna pacjenta jest w ciąży konieczne jest używanie prezerwatyw gdyż finasteryd może powodować nieprawidłowy rozwój zewnętrznych narządów płciowych płodów męskich. Jeżeli partnerka jest w wieku rozrodczym, powinna zostać skierowana do lekarza, aby omówić odpowiednie metody antykoncepcji.
A co z pacjentami w podeszłym wieku? Z racji występowania rozrostu gruczołu krokowego zazwyczaj u mężczyzn po roku życia i starszych istotne jest bezpieczeństwo jego stosowania w populacji geriatrycznej. Lek ten jest dobrze tolerowany u pacjentów w tej grupie wiekowej i nie ma potrzeby dostosowywania dawki u pacjentów w podeszłym wieku.
To już wszystko, dziękuję za uwagę i do zobaczenia w kolejnym odcinku.
