Glikokortykosteroidy miejscowe to leki z wyboru stosowane w wielu jednostkach chorobowych skóry (atopowe zapalenie skóry, łuszczyca, wyprysk, liszaj płaski), stanach zapalnych skóry i błon śluzowych oraz odczynach alergicznych.

Glikokortykosteroidy miejscowe stosowane są również w stanach zapalnych w postaci kropli do oczu i uszu.

Mechanizm działania glikokortykosteroidów miejscowych

Glikokortykosteroidy działają przeciwzapalnie. Ich efekt przeciwzapalny wynika z wpływu na:

• zmianę przepuszczalności i skurcz naczyń krwionośnych,
• hamowanie syntezy licznych cytokin prozapalnych,
• hamowanie migracji makrofagów,
• hamowanie proliferacji limfocytów T i B,
• regulację funkcji eozynofilów,
• indukcję syntezy lipokortyny 1 oraz wazokortyny.

Podział glikokortykosteroidów miejscowych

Glikokortykosteroidy stosowane miejscowo zgodnie z europejską klasyfikacją dzielą się na 4 grupy. Podział ten jest orientacyjny i opracowany na podstawie siły, z jaką konkretne postacie leku zawierające różne substancje lecznicze (glikokortykosteroidy) obkurczają naczynia krwionośne.

Poniższy podział przedstawia glikokortykosteroidy dostępne w Polsce w oparciu o klasyfikację American Academy of Dermatology oraz klasyfikację WHO. Ze względu na różnice w preparatach dostępnych na rynkach poszczególnych krajów, niemożliwe jest jednoznaczne przypisanie każdego z preparatów do odpowiedniej klasy, więc podział ma charakter orientacyjny.

Glikortykosteroidy miejscowe o słabym działaniu (VI, VII) to:

• hydrokortyzon (w: Pimafucort, Zovirax Duo, Atecortin) – dostępny w postaci kremu, maści i zawiesiny do oczu,
• piwalan prednizolonu (Mecortolon, Mecortolon N) – dostępny w postaci kremu,
• piwalan flumetazonu (w: Lorinden A, w: Lorinden C, w: Dicortineff) – dostępny w postaci maści, kremu oraz kropli do oczu,
• dezonid (Locatop) – dostępny w postaci kremu,
• aklometazon (Afloderm) – dostępny w formie maści i kremu,
• octan hydrokortyzonu (Hydrokortyzonum Jelfa, Hydrocort Chema) – dostępny w postaci maści i kremu,
• deksametazon (w: Dexadent, w: Dexamytrex, w: Maxitrol) – dostępny w postaci maści oraz kropli do oczu,
• acetonid fluocynolonu (Flucinar) – dostępny w postaci żelu.

Glikokortykosteroidy miejscowe o średniej sile działania (III, IV, V) to:

• maślan hydrokortyzonu (Laticort, Locoid) – dostępny w formie kremu, maści, roztworu na skórę i emulsji,
• furoinian mometazonu (Edelan, Elocom, Elosone) – dostępny w postaci kremu oraz roztworu na skórę,
• propionian flutykazonu (Cutivate, Fanipos) – dostępny w postaci kremu i maści,
• walerianian betametazonu (w: Betnovace C, w: Dermisil, w: Betnovate N) – dostępny w postaci kremu oraz maści,
• acetonid fluocynolonu (Flucinar) – dostępny w postaci maści,
• acetonid triamcynolonu (w: Polcortolon TC, w: Pevisone) – dostępny w postaci kremu.

Glikokortykosteroidy miejscowe o silnym działaniu (II) to:

• dipropionian betametazonu (Beloderm) – dostępny w postaci kremu,
• furoinian mometazonu (Edelan, Elocom, Momecutan) – dostępny w postaci maści,
• aceponian metyloprednizolonu (Advantan) – dostępny w postaci emulsji oraz kremu.

Glikokortykosteroidy miejscowe o bardzo silnym działaniu (I) to:

• dipropionian betametazonu (Beloderm, Diprolene) – dostępny w postaci maści,
• dipropionian klobetazolu (Clobederm, Dermovate, Novate) – dostępny w postaci kremu, maści oraz roztworu na skórę.

Czytaj też:

Składniki preparatów na włosy i paznokcie

Brodawki, modzele i odciski – czym się różnią? [edukacja pacjenta]

Dzień Osób z Chorobą Parkinsona w Wydawnictwie Farmaceutycznym

Wskazówki dotyczące stosowania glikokortykosteroidów miejscowych

W trakcie wydawania glikokortykosteroidów miejscowych warto poinformować pacjenta, że:

• powinno stosować się najmniejszą skuteczną dawkę glikokortykosteroidów miejscowych nie dłużej niż 2 tygodnie, ze względu na możliwość wystąpienia objawów niepożądanych takich jak atrofia naskórka i skóry właściwej, zanik tkanki podskórnej, trądzik posteroidowy i przebarwienia,
• nie powinno się nagle przerywać leczenia silnie działającymi glikokortykosteroidami miejscowymi, tylko stopniowo obniżać dawkę w celu uniknięcia efektu „z odbicia”, który objawia się stanem zapalnym, a także zaczerwieniem i pieczeniem skóry),
• po użyciu preparatu powinno się dokładnie umyć ręce.

Tematykę glikokortykosteroidów miejscowych poruszyliśmy także w innych opracowaniach:

• (Patrz: “Zasady prawidłowej glikokortykoterapii miejscowej – rola farmaceuty”.)
• (Patrz: “Jednostka opuszki palca (FTU), czyli jak dawkować silne kremy i maści”.)
• (Patrz: “Które sterydy miejscowe na łuszczycę i AZS działają silniej, a które słabiej?”.)
• (Patrz: “Łuszczyca okiem farmaceutki: złuszczanie, leczenie i pielęgnacja”.)
• (Patrz: “Atopowe Zapalenie Skóry (AZS) okiem farmaceutki”.)