Głóg znany jest od czasów Paracelsusa. Już wtedy ceniono go za liczne właściwości lecznicze, a przede wszystkim za wzmacniające działanie na serce. Przez lata udokumentowano jego pozytywny wpływ na serce, co wykorzystywane jest powszechnie także dzisiaj.

Surowce

• Kwiatostan głogu – Crataegi folium cum flore
• Owoc głogu – Crataegi fructus

Źródłem surowców leczniczych są dwa gatunki głogu:

• Głóg jednoszyjkowy – Crataegus monogyna
• Głóg dwuszyjkowy – Crataegus oxyacantha

Skład chemiczny

Kwiatostan głogu zawiera głównie flawonoidy, glikozydy flawonowe (witeksyna, orientyna, wicenina-1, wicenina-2, szaftozyd), pochodne kwercetyny (hiperozyd, rutozyd spireozyd), pochodne flawanu (katechina, epikatechina), proantocyjanidyny, triterpeny (kwas ursolowy, oleanolowy, krategolowy), olejek eteryczny, kwasy fenolowe (chlorogenowy, kawowy), aminy (cholina, acetylocholina, tyramina), związki mineralne, głównie sole potasu.

Owoc głogu zawiera podobne związki aktywne co kwiatostan głogu. Oba surowce różnią się jednak zawartością poszczególnych składników. Owoce zawierają mniej flawonoidów, ale znacząco więcej proantocyjanidyn. Ponadto do związków czynnych surowca zaliczamy też triterpeny.

Czytaj też:

Malwa różowa (ogrodowa) – Alcea rosea L.

Len zwyczajny – Linum usitatissimum L.

Szałwia lekarska – Salvia officinalis L.

Działanie

Głóg wykazuje działanie:

• wzmacniające na serce,^[1]
• przeciwarytmiczne,^[1]
• usprawniające przepływ wieńcowy,^[2][3]
• kardioprotekcyjne,^[2][4]
• zmniejszające zapotrzebowanie na tlen,^[2]
• kardiosedatywne,
• przeciwutleniające,^[5]
• obniżające stężenie lipidów,^[6][7]
• obniżające ciśnienie krwi,
• uspokajające,
• hepatoprotekcyjne (działanie było potwierdzone w badaniach in vitro i in vivo),^[8]
• radiopretekcyjne (działanie ochronne wykazano tylko w badaniach in vitro).^[9]

Zastosowanie poparte wynikami badań klinicznych

Wykazano w badaniach klinicznych skuteczność stosowania preparatów z głogu w takich schorzeniach jak:

• niewydolność mięśnia sercowego,
• zastoinowa niewydolność krążenia.^[10]

Zobacz też: Niewydolne serce – co to dokładnie znaczy? [Ulotka dla pacjenta]

Zastosowanie jako tradycyjny produkt leczniczy roślinny

Głóg może być stosowany w leczeniu takich dolegliwości jak:

• Przemijające dolegliwości sercowe na tle nerwowym, na przykład kołatanie serca, przyspieszone bicie serca z powodu łagodnego niepokoju. Związki czynne głogu powodują obniżenie ciśnienia m.in. poprzez rozszerzenie naczyń krwionośnych obwodowych, a także zmniejszenie częstości skurczów mięśnia sercowego), rozszerzają naczynia wieńcowe oraz powodują hiperpolaryzację błony w naczyniach wieńcowych poprzez aktywacje kanałów potasowych. Ponadto surowce zwiększają siłę skurczu mięśnia sercowego.
• Przewlekły stres i stany lękowe.^[11] Owoce i kwiatostany głogu wykorzystywane są jako surowce uspokajające, często w połączeniu z innymi ziołami, w mieszankach ziołowych.
• Problemy z zasypianiem.^[12]

Zastosowanie w medycynie ludowej

Głóg jest używany także w medycynie ludowej w takich schorzeniach jak: zaburzenia rytmu serca, niedotlenienie serca (wyciągi z głogu zmniejszają tolerancję na niedobór tlenu oraz chronią mięsień sercowy przed uszkodzeniami spowodowanymi niedotlenieniem), zaburzenia krążenia obwodowego, nadciśnienie tętnicze, miażdżyca tętnic, hiperlipidemia (głóg wpływa na stężenie lipidów poprzez regulację receptorów LDL w wątrobie, zwiększoną degradację cholesterolu i hamowanie jego wchłaniania) oraz opryszczka wargowa.

Interakcje

Nie wykazano znaczących interakcji głogu z lekami.^[13][14] Wyciągi z głogu nasilają działanie glikozydów nasercowych, dlatego nie powinny być stosowane łącznie bez konsultacji z lekarzem.^[15]

Owoce i kwiatostany głogu mogą obniżać ciśnienie tętnicze, co może potęgować działanie leków przeciwnadciśnieniowych, jednak ryzyko silnych spadków ciśnienia jest znikome.^[16]

Bezpieczeństwo stosowania

Po zastosowaniu preparatów z głogu możliwe jest wystąpienie działań niepożądanych, takich jak: zawroty głowy, zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego, ból głowy, migrena, kołatanie serca.^[14]

Według monografii EMA, ze względu na brak danych dotyczących bezpieczeństwa stosowania, preparatów z głogu nie zaleca się kobietom w ciąży, karmiącym piersią i dzieciom do 18. roku życia. Uważa się, że głóg w porównaniu z innymi lekami, wpływającymi na pracę serca, jest stosunkowo bezpieczny i wykazuję małą toksyczność.^[17]

Efekty leczenia głogiem mogą być widoczne dopiero po upływie od 2 do 6 tygodni.

Przykładowe preparaty

Leki zawierające głóg to:

• Kwiat głogu fix (Herbapol) – zioła do zaparzania (do stosowania jako środek wzmacniający pracę serca w łagodnych dolegliwościach o podłożu nerwicowym).
• Kwiatostan głogu (FLOS) – zioła do zaparzania (do stosowania jako środek wzmacniający pracę serca w łagodnych dolegliwościach o podłożu nerwicowym).

Ponadto głóg i wyciągi wchodzą w skład leków złożonych:

• Cardiobonisol – płyn doustny (do stosowania w początkowej fazie niewydolności serca w stanach łatwego męczenia się).
• Cardiol C – krople doustne (do stosowania w początkowej fazie niewydolności serca w stanach łatwego męczenia się).
• Cravisol – płyn doustny (do stosowania w łagodnych zaburzeniach pracy serca na tle nerwowym, również w czasie menopauzy).
• Doppelherz Energovital Tonik K – płyn doustny (do stosowania wspomagająco na układ sercowo-naczyniowy).
• Intractum Crataegi – płyn doustny (do stosowania wspomagająco na układ sercowo-naczyniowy).
• Krople nasercowe (Aflofarm/Amara/Farmina/Hasco) – krople doustne (do stosowania w łagodnych objawach niewydolności serca).
• Melis-Tonic – płyn doustny (do stosowania stanach napięcia nerwowego).
• Melisal forte – syrop (do stosowania w łagodnych stanach napięcia nerwowego).
• Melissed – syrop (do stosowania w stanach napięcia nerwowego, zaburzeniach snu i trawienia na tle nerwowym).
• Neocardina – krople doustne (do stosowania wspomagająco w początkowym okresie niewydolności serca).
• Neospasmina – syrop (do stosowania w stanach nadpobudliwości nerwowej i zaburzeniach snu).
• Sedomix – płyn doustny (do stosowania w stanach nadpobudliwości nerwowej i zaburzeniach snu).
• Senospasmina – syrop (do stosowania w stanach nadpobudliwości nerwowej i zaburzeniach snu).
• Venoforton – płyn doustny (do stosowania w niewydolności żylnej oraz niewydolności krążenia obwodowego i mózgowego).

Piśmiennictwo

1. Muller A, Linke W, Klaus W: Crataegus extract blocks potassium currents in guinea pig ventricular cardiac myocytes. Planta Med, 1999.⬏⬏
2. Mills S, Bone K: Principles and practice of phytotherapy. London: Churchill Livingstone, 2000.⬏⬏⬏
3. Siegel G et al.: Molecular physiological effector mechanisms of hawthorn extract in cardiac papillary muscle and coronary vascular smooth muscle. Phytother Res, 1996.⬏
4. Al Makdessi S et al:. Myocardial protection by pretreatment with Crataegus oxyacantha: an assessment by means of the release of lactate dihydrogenase by the ischemic and reperfused Langendorff heart. Arzneimittelforschung, 1996.⬏
5. Zhang D-L et al.: Oral administration of Crataegus flavonoids protects against ischemia/reperfusion brain damage in gerbils. J Neurochem, 2004.⬏
6. Rajendran S, Deepalakshmi PD, Parasakthy K, Devaraj H, Devaraj SN: Effect of tincture of Crataegus on the LDL-receptor activity of hepatic plasma membrane ofrats fed an atherogenic diet. Atherosclerosis, 1996.⬏
7. Zhang Z et al.: Hawthorn fruit is hypolipidemic in rabbits fed a high cholesterol diet. J Nutr, 2002.⬏
8. Kao ES et al.: Anti-inflammatory potential of flavonoid contents from dried fruit of Crataegus pinnatifida in vitro and in vivo. J Agric Food Chem, 2005.⬏
9. Hosseinimehr SJ et al.: Radioprotective effects of awthorn fruit extract against gamma irradiation in mouse bone marrow cells. J Radiat Res, 2007.⬏
10. Pittler MH et al.: Hawthorn extract for treating chronic heart failure: meta-analysis of randomized trials. Am J Med, 2003.⬏
11. Hanus M et al.: Double-blind, randomised, placebo-controlled study to evaluate the efficacy and safety of a fixed combination containing two plant extracts (Crataegus oxyacantha and Eschscholtzia californica) and magnesium in mild-to-moderate anxiety disorders. Curr Med Res Opin, 2004.⬏
12. EMA: European Union herbal monograph on Crataegus spp., folium cum flore, 2016.⬏
13. Holubarsch CJ et al.: The efficacy and safety of Crataegus extract WS(R) 1442 in patients with heart failure: The SPICE trial. Eur J Heart Fail, 2008.⬏
14. Daniele C et al.: Adverse-event profile of Crataegus spp.: a systematic review. Drug Saf, 2006.⬏⬏
15. Tankanow R et al.: Interaction study between digoxin and a preparation of hawthorn (Crataegus oxyacantha). J Clin Pharmacol, 2003.⬏
16. Walker AF et al.: Promising hypotensive effect of hawthorn extract: a randomized double-blind pilot study of mild, essential hypertension. Phytotherapy Res, 2002.⬏
17. Tabach R, Rodrigues E, Carlini EA: Preclinical toxicological assessment of a phytotherapeutic product – CPV (based on dry extracts of Crataegus oxyacantha L., Passiflora incarnata L., and Valeriana officinalis L.). Phytother Res, 2009.⬏