Guzki krwawnicze, inaczej zwane hemoroidami, to prawidłowe struktury anatomiczne znajdujące się w błonie śluzowej w kanale odbytu. O żylakach odbytu bądź chorobie hemoroidalnej mówimy, gdy na skutek postępującej niewydolności naczyń splotów żylnych zaburzeniu ulega żylny odpływ krwi, co prowadzić może do rozwoju stanu zapalnego. Jednoznaczna przyczyna powstawania zaburzeń nie jest poznana.
Preparaty stosowane w chorobie hemoroidalnej mają na celu złagodzenie objawów. Preparaty miejscowe, w postaci czopków, maści, żeli czy też nasiadówek, działają poprzez:
- nawilżenie błony śluzowej odbytu – wyroby medyczne zawierające w swoim składzie:
- kwas hialuronowy (Proktis M, Anusir),
- hydroksyetylometakrylan (UniGel Apotex Procto, UniGel Apotex),
- łagodzenie świądu i pieczenia:
- standaryzowana zawiesina martwych baterii E. coli (OTC: Posterisan maść, Posterisan czopki, w: Posterisan H — na receptę),
- złożone wyciągi roślinne z kwiatostanu kocanki, korzenia ruszczyka i aloesu (NeoFitaroid),
- hydrokortyzon (w: Proktosedon)
- zmniejszanie stanu zapalnego:
- nasiadówki z kory dębu (Quercus cortex),
- tribenozyd (w: Procto-glyvenol),
- hydrokortyzon (w: Proktosedon),
- miejscowe znieczulanie:
- lidokaina (w: Aesculan, Procto-hemolan, Procto-glyvenol),
- tetrakaina (w: Ruscorex),
- cynchokaina (w: Proktosedon),
- uszczelnienie naczyń krwionośnych:
- tribenozyd (w: Procto-glyvenol),
- eskulina (w: Proktosedon).
Dodatkowo obecna w preparacie Proktosedon neomycyna — antybiotyk o szerokim spektrum działania — może być pomocna w przypadku nadkażeń bakteryjnych towarzyszących dolegliwościom hemoroidalnym. Skuteczność miejscowych preparatów na hemoroidy nie została jednak jednoznacznie potwierdzona.[1]
Doustnie stosowane są także leki flebotropowe mające na celu wzmocnienie ściany naczyń krwionośnych, zwiększenie ich napięcia oraz normalizację przepuszczalności naczyń włosowatych. Ich korzystny wpływ na łagodzenie objawów guzków krwawniczych został wykazany w przeglądzie Cochrane.[2] Wśród składników o działaniu flebotropowym wymienić można:
- diosminę (Diosminex, Diosminex Max, DIH, Procto-Hemolan control, Diohespan Max, Phlebodia),
- hesperydynę (w: Cyclo 3 fort),
- wyciąg z kłącza ruszczyka (w: Cyclo 3 fort, w: Ruscoven),
- wyciąg z kasztanowca (Aescin, w: Venescin forte),
- dobesylan wapnia (Rostil, Dobenox).
Na rynku dostępne są także krioterapeutyczne wyroby medyczne (Criorectum, Anurex) mające na celu łagodzenie dolegliwości, poprzez wykorzystanie schłodzonego preparatu.
Jakich informacji udzielić o dawkowaniu?
Maści i czopki należy stosować po wypróżnieniu, raz lub dwa razy na dobę do ustąpienia objawów stanu zapalnego.
Zalecane dawkowanie diosminy w przypadku zaostrzenia dolegliwości związanych z hemoroidami to 3000 mg na dobę przez pierwsze 4 dni, a następnie 2000 mg na dobę przez kolejne 3 dni. Preparaty z diosminą należy stosować podczas posiłków.[3]
Zobacz też: Żylaki odbytu: klasyfikacja, przyczyny, profilaktyka
Na czym się skupić edukując pacjenta o leku lub chorobie?
Bardzo istotne jest zwrócenie uwagi pacjenta na konieczność zachowywania odpowiedniej higieny okolic odbytu. Warto pamiętać, że w aptekach dostępne są produkty do higieny okolic odbytu dedykowane pacjentom z dolegliwościami hemoroidalnymi (Procto Hemolan Comfort, Aboca Neofitoroid płyn do mycia, Proktis M pianka oczyszczająca). W codziennej toalecie istotne są także nawyki pomagające zmniejszać podrażnienia, dlatego też warto używać miękkiego papieru, by nie podrażniać dodatkowo tkanek z toczącym się stanem zapalnym. Pomocne mogą być chusteczki nawilżające, gdy nie ma możliwości podmycia letnią wodą i miękką ściereczką bez użycia mydła.[4]
Warto także zaproponować wykonywanie ćwiczeń zapobiegających zastojowi krwi w guzkach krwawniczych. Polegają one na zaciskaniu i rozluźnianiu mięśni zwieraczy co 2 sekundy w ciągu 3 minut.[4]
Hemoroidy są częstą przypadłością u kobiet w ciąży (dotyczyć może nawet 30-40% ciężarnych). Przyszłym matkom możemy bezpiecznie zaproponować nasiadówki z kory dębu, nagietka lub kwiatu rumianku czy też krioterapeutyczne wyroby medyczne. Również zastosowanie preparatu Posterisan w czopkach wydaje się bezpieczne w przypadku ciąży i karmienia piersią.
Przygotowanie odwaru z kory dębu polega na podgrzewaniu surowca w proporcji 2 łyżki na 1 l wody przez 15 min. Po ochłodzeniu do temperatury pokojowej odwar można zastosować w formie kompresów lub nasiadówek.[5] Temperatura odwaru do nasiadówek nie powinna powodować dyskomfortu, gotowy odwar przelać należy do wanny lub naczynia umożliwiającego zanurzenie. Nasiadówki powinny trwać do kilkunastu minut.
Czy leczenie przynosi efekty?
Jeżeli ból, pieczenie i swędzenie w okolicy odbytu czy też obecność świeżej, żywoczerwonej krwi na papierze toaletowym utrzymują się dłużej niż tydzień mimo zastosowania preparatów łagodzących, warto skonsultować się z lekarzem. W sytuacji, gdy pacjent informuje o krwawieniach w ciemnym kolorze z towarzyszącym im bólem, zaleć wizytę lekarską, gdyż przyczyny takich dolegliwości mogą być poważniejsze (m.in. wrzody żołądka lub dwunastnicy, stany zapalne przewodu pokarmowego, żylaki przełyku i żołądka, nowotwory).[6]
Jakich działań niepożądanych można się spodziewać?
Działania niepożądane po zastosowaniu czopków lub maści na hemoroidy są rzadkie i ograniczają się do miejscowych reakcji alergicznych w postaci wysypki, pieczenia lub świądu.
Jak pomóc monitorować leczenie i ryzyko interakcji?
Większość preparatów stosowanych w chorobie hemoroidalnej można bezpiecznie stosować z innymi lekami. Warto jednak pamiętać, że Posterisan H (dostępny na receptę) ma w swoim składzie hydrokortyzon, stąd zastosowanie sterydów w innych postaciach (tabletki, krople, iniekcje) może powodować nasilenie działania i ewentualne niepożądane reakcje na lek.[7]
Zaproponuj zmiany w stylu życia
W przypadku choroby hemoroidalnej i zapobieganiu jej nawrotom istotna jest profilaktyka zaparć, biegunek oraz ogólne uregulowanie rytmu wypróżnień. Warto zalecić pacjentowi, aby unikał spożywania kawy, mocnej herbaty, ostrych przypraw, alkoholu, czynników zapierających jak np. czekolada, orzechy, tłuszcze zwierzęce.[8] Z drugiej strony do diety należałoby wprowadzić pokarmy bogate w błonnik[9] np. warzywa, owoce, ciemne pieczywo, otręby w ilości około 25-30 gram błonnika dziennie.[10] Istotne jest także odpowiednie spożycie płynów (2-2,5 l/ dziennie),[11] co zmiękczy zalegające masy kałowe.[10]
Zobacz też: Makrogole – ścieżka rekomendacji
Nawyki związane z korzystaniem z toalety również powinny ulec zmianie. W miarę możliwości należy skorzystać z toalety przy odczuwaniu parcia na stolec (nie odwlekać tego w czasie).[10] Niekorzystne jest długotrwałe przesiadywanie w toalecie, warto rozważyć zmianę pozycji wypróżniania na bardziej naturalną, zbliżoną do przykucania podczas wypróżniania (może w tym stopień łazienkowy podłożony pod toaletę).
Aktywność fizyczna jest również wskazana przy dolegliwościach związanych z hemoroidami, zwłaszcza dla osób mających siedzącą pracę.
Piśmiennictwo
- Lohsiriwat V.: Treatment of hemorrhoids: A coloproctologist’s view.World J Gastroenterol. 2015 Aug 21;21(31):9245-52 abstrakt⬏
- Perera N, Liolitsa D, Iype S, et al.: Phlebotonics for haemorrhoids. Cochrane Database of Systematic Reviews 2012, Issue 8. Art. No.: CD004322. abstrakt⬏
- ChPL Diosminex⬏
- ChPL Posterisan⬏⬏
- Nowak G. Surowce roślinne stosowane w chorobach układu krążenia i serca. Herba Polonica 101 Vol. 55 No 2 2009 pełny tekst⬏
- Durko Ł., Małecka-Panas E. Krwawienia z przewodu pokarmowego Pediatria i Medycyna Rodzinna, 2011, 7 (1) 17-29 abstrakt⬏
- ChPL Posterisan H⬏
- Bielecki K., Cabaj H.: Choroba hemoroidalna. Borgis – Postępy Nauk Medycznych 3/2000, s. 35-39 abstrakt⬏
- Alonso-Coello P, Mills E, Heels-Ansdell D, et al.: Fiber for the treatment of hemorrhoids complications: a systematic review and meta-analysis. Am J Gastroenterol. 2006 Jan;101(1):181-8. abstrakt⬏
- Sneider, E. B., & Maykel, J. A.: Diagnosis and Management of Symptomatic Hemorrhoids. Surgical Clinics of North America, 2010 90(1), 17–32. abstrakt⬏⬏⬏
- Jarosz M.:Normy żywienia dla populacji polskiej – nowelizacja. Instytut Żywności i Żywienia 2017⬏