Synonimy: hibiscus
Ketmia szczawiowa, znana szerzej jako hibiskus, jest kwitnącą rośliną jednoroczną, występującą przede wszystkim w Afryce i Azji. Surowcem występującym jako składnik suplementów diety i leków OTC jest przede wszystkim kwiat hibiskusa.
Działanie i zastosowanie hibiskusa
Wyciąg z płatków hibiskusa jest źródłem witaminy C, antocyjanów i związków fenolowych, a nasiona zawierają dużą ilość witaminy E oraz antyoksydantów. Ponadto nasiona hibiskusa w ok. 19% składają się z oleju, który jest mieszaniną m.in. kwasu linolowego, oleinowego i palmitynowego oraz zawierają związki należące do steroli – beta-sitosterol i kampesterol. Różne części hibiskusa są również źródłem żelaza, cynku i witamin z grupy B. Liczne badania kliniczne potwierdziły skuteczność hibiskusa w nadciśnieniu. Brakuje wystarczających dowód potwierdzających skuteczność w poprawie profilu lipidowego, redukcji masy ciała i zmniejszaniu objawów zakażeń dróg moczowych.
Skuteczność hibiskusa potwierdzona w badaniach klinicznych
Według wielu badań klinicznych preparaty zawierające hibiskus są prawdopodobnie skuteczne w takich wskazaniach jak:
- Nadciśnienie – liczne pojedyncze badania kliniczne wykazały, że codzienne picie herbaty z hibiskusa przez 2–6 tygodni przyczynia się do nieznacznego obniżenia wartości ciśnienia tętniczego krwi u pacjentów z łagodnym nadciśnieniem. Według niektórych badań picie herbaty z hibiskusem może być bardziej skuteczne niż terapia z zastosowaniem 25 mg na dobę hydrochlorotiazydu i równie skuteczne co 25 mg 2 razu dziennie kaptoprylu pod względem obniżania skurczowego i rozkurczowego ciśnienia krwi.[1][2] Metaanaliza z 2015 roku wykazała, że przyjmowanie preparatów z hibiskusem (w postaci herbaty lub ekstraktów) obniża ciśnienie skurczowe ok. 7,6 mmHg i rozkurczowe o 3,5 mmHg względem wartości początkowej u pacjentów z łagodną postacią nadciśnienia.[3]
Niewystarczające dowody na skuteczność hibiskusa
Niektóre pojedyncze badania kliniczne wskazują, że stosowanie preparatów zawierających hibiskus może przyczyniać się do obniżenia stężenia cholesterolu całkowitego, LDL i TG oraz zwiększenia stężenia HDL,[4][5] jednak wyniki innych badań temu zaprzeczają. Według metaanalizy uwzględniającej 6 badań z łączną liczbą 474 pacjentów stosowanie preparatów z hibiskusem nie przyczynia się do obniżenia poziomu lipidów.[6]
Stosowanie preparatu złożonego (hibiskus i werbena) codziennie przez dwa miesiące przyczyniało się do zmniejszenia masy ciała, zwiększenia uczucia sytości i regulacji poziomu LDL oraz ciśnienia tętniczego, jednak ze względu na zastosowanie produktu dwuskładnikowego nie można jednoznacznie przypisać działania hibiskusowi.[7] Niskiej jakości badania kliniczne wskazują, że przyjmowanie produktów wieloskładnikowych z hibiskusem może zmniejszać objawy zakażeń dróg moczowych.[8][9]
Bezpieczeństwo stosowania hibiskusa
Hibiskus jest określany jako GRAS (ang. Generally Recognized As Safe), gdy jest stosowany w żywności. W badaniach klinicznych herbata z hibiskusa była bezpiecznie stosowana do 6 tygodni, a ekstrakt do 90 dni. Przyjmowanie preparatów z hibiskusem może powodować bóle brzucha, wzdęcia, ból głowy i zaparcie.
Hibiskus w ciąży i podczas laktacji
Stosowanie preparatów z hibiskusem w okresie ciąży jest niebezpieczne ze względu na jego potencjalne działanie poronne. Ponadto badania na zwierzętach wykazały, że przyjmowanie dużych ilości surowca w czasie laktacji przyczynia się do zmniejszenia przyjmowania wody i pokarmu przez kobiety, co skutkuje opóźnieniem wzrostu u potomstwa.
Interakcje hibiskusa
Picie herbaty z hibiskusa przyczynia się do obniżenia ciśnienia tętniczego krwi, więc pacjenci przyjmujący leki hipotensyjne powinni zachować ostrożność ze względu na zwiększone ryzyko niedociśnienia. Ponadto składniki hibiskusa znacznie zmniejszają biodostępność chlorochiny, co może mieć znaczenie dla pacjentów przyjmujących ten lek przewlekle w związku z chorobami reumatycznymi. Wstępne badania kliniczne wskazują, że ekstrakty z hibiskusa mogą obniżać poziom glukozy we krwi i nasilać działanie leków przeciwcukrzycowych. Według badań in vitro hibiskus może wpływać na stężenie niektórych leków we krwi, m.in. amitryptyliny, propranololu, teofiliny, omeprazolu, diltiazemu, NLPZ i lowastatyny. Ponadto hibiskus może również hamować wydalanie diklofenaku i zmniejszać stężenie we krwi simwastatyny.
Preparaty dostępne na rynku zawierające hibiskus
Preparaty zawierające hibiskus w postaci kwiatu lub ekstraktu z kwiatów mają status suplementów diety lub leków OTC. Przykładowe preparaty zostały przedstawione w tabelach.
Wybrane suplementy diety zawierające hibiskus.
| Nazwa preparatu | Zawartość hibiskusa w sugerowanej dawce dobowej | Opis producenta |
| Herbatka fix Na krążenie | 0,9 g kwiatu hibiskusa
Pozostałe składniki: Owoc głogu, skórka jabłka, ziele owsa, ziele pokrzywy, owoc dzikiej róży, liść mięty pieprzowej, ziele karczocha |
Suplement diety zawierający mieszankę ziół pozytywnie wpływających na funkcjonowanie układu krążenia. |
| Herbatka dla Seniora, z zielem wierzbownicy | 0,85 g kwiatu hibiskusa
Pozostałe składniki: Owoc dzikiej róży, owoc tarniny, liść mięty pieprzowej, ziele wierzbownicy drobnolistnej |
Suplement diety pomagający ochronić organizm przed zmianami zachodzącymi u mężczyzn po 40. r.ż. i wspomagający utrzymanie prostaty w zdrowiu. |
| Linea fix | 1,2 g kwiatu hibiskusa
Pozostałe składniki: Herbata pu-erh, owoce dzikiej róży, ekstrakt z garcinia cambogia, ziele fiołka trójbarwnego, liście mate, l-karnityna |
Suplement diety zawierający składniki wspomagające utrzymanie prawidłowej masy ciała. |
| Gripovita | 200 mg ekstraktu z kwiatów
Pozostałe składniki: Wit. C, cynk, ekstrakt z owoców czarnego bzu, suszony koncentrat z czarnej porzeczki, suszony koncentrat malinowy |
Suplement diety zawierający składniki wspomagające prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego. |
Wybrane produkty lecznicze zawierające hibiskus.
| Nazwa preparatu | Zawartość hibiskusa w sugerowanej dawce dobowej | Opis producenta |
| Red Senes Tea (Red-Slim Tea) | 1,2 g kwiatu hibiskusa
Pozostałe składniki: Liść senesu |
Produkt leczniczy do stosowania doraźnego w krótkotrwałym leczeniu zaparć. |
| Figura 1, fix mieszanka ziołowa | nie określono (substancja pomocnicza)
Pozostałe składniki: Liść senesu, owoc bzu czarnego, wytłoki jabłkowe, owoc porzeczki czarnej, owoc róży |
Produkt leczniczy przeznaczony do krótkotrwałego stosowania w zaparciach występujących sporadycznie |
Piśmiennictwo
- Nwachukwu, D. C., Aneke, E., Nwachukwu, N. Z., Obika, L. F., Nwagha, U. I., Eze, A. A. (2015). Effect of Hibiscus sabdariffaon blood pressure and electrolyte profile of mild to moderate hypertensive Nigerians: A comparative study with hydrochlorothiazide. Nigerian journal of clinical practice, 18(6), 762–770. https://doi.org/10.4103/1119-3077.163278⬏
- Herrera-Arellano, A., Flores-Romero, S., Chávez-Soto, M. A., Tortoriello, J. (2004). Effectiveness and tolerability of a standardized extract from Hibiscus sabdariffa in patients with mild to moderate hypertension: a controlled and randomized clinical trial. Phytomedicine : international journal of phytotherapy and phytopharmacology, 11(5), 375–382. https://doi.org/10.1016/j.phymed.2004.04.001⬏
- Serban, C., Sahebkar, A., Ursoniu, S., Andrica, F., Banach, M. (2015). Effect of sour tea (Hibiscus sabdariffa L.) on arterial hypertension: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Journal of hypertension, 33(6), 1119–1127. https://doi.org/10.1097/HJH.0000000000000585⬏
- Gurrola-Díaz, C. M., García-López, P. M., Sánchez-Enríquez, S., Troyo-Sanromán, R., Andrade-González, I., Gómez-Leyva, J. F. (2010). Effects of Hibiscus sabdariffa extract powder and preventive treatment (diet) on the lipid profiles of patients with metabolic syndrome (MeSy). Phytomedicine : international journal of phytotherapy and phytopharmacology, 17(7), 500–505. https://doi.org/10.1016/j.phymed.2009.10.014⬏
- Mozaffari-Khosravi, H., Jalali-Khanabadi, B. A., Afkhami-Ardekani, M., Fatehi, F. (2009). Effects of sour tea (Hibiscus sabdariffa) on lipid profile and lipoproteins in patients with type II diabetes. Journal of alternative and complementary medicine (New York, N.Y.), 15(8), 899–903. https://doi.org/10.1089/acm.2008.0540⬏
- Aziz, Z., Wong, S. Y., Chong, N. J. (2013). Effects of Hibiscus sabdariffa L. on serum lipids: a systematic review and meta-analysis. Journal of ethnopharmacology, 150(2), 442–450. https://doi.org/10.1016/j.jep.2013.09.042⬏
- Natural Medicines. (2021). Hibiscus. Aktualizacja: 04.01.2021.⬏
- Cai, T., Tamanini, I., Cocci, A., Di Maida, F., Caciagli, P., Migno, S., Mereu, L., Tateo, S., Malossini, G., Palmieri, A., Verze, P., Mirone, V., Bjerklund Johansen, T. E. (2019). Xyloglucan, hibiscus and propolis to reduce symptoms and antibiotics use in recurrent UTIs: a prospective study. Future microbiology, 14, 1013–1021. https://doi.org/10.2217/fmb-2019-0145⬏
- Milandri, R., Maltagliati, M., Bocchialini, T., Del Prete, C., Bianchi, G., Rocco, B. M., Micali, S. (2019). Effectiveness of D-mannose, Hibiscus sabdariffa and Lactobacillus plantarum therapy in prevention of infectious events following urodynamic study. Urologia, 86(3), 122–125. https://doi.org/10.1177/0391560318798291⬏
