Synonimy: inositol, mio-inozytol, witamina B8
Inozytol pod względem chemicznym należy do alkoholi cukrowych i występuje w wielu produktach spożywczych, takich jak zboża, mięso, cytrusy czy rośliny strączkowe. Dawniej inozytol uważano za substancję należącą do witamin z grupy B, jednak obecnie ze względu na fakt, że istnieją dowody świadczące o jego endogennej syntezie, to określenie nie jest już aktualne.
Działanie i zastosowanie inozytolu
Inozytol wytwarzany w organizmie stanowi jednostkę budulcową fosfolipidów błony komórkowej, przy czym jego poszczególne stereoizomery różnią się aktywnością farmakologiczną. Najpowszechniejszą formą inozytolu jest mio-inozytol, który występuje głównie w ośrodkowym układzie nerwowym. Mio-inozytol służy do syntezy diacyloglicerolu, który należy do wtórnych przekaźników, przez co bierze udział w regulacji sygnalizacji międzykomórkowej. Badania kliniczne potwierdziły skuteczność inozytolu w zespole metabolicznym, PCOS, zapobieganiu porodu przedwczesnego i redukcji lęku napadowego. Brakuje wystarczających dowodów na skuteczność inozytolu m.in. w ADHD, zaburzeniach afektywnych dwubiegunowych, chorobie Alzheimera, czy cukrzycy.
Skuteczność inozytolu potwierdzona w badaniach klinicznych
Inozytol wykazuje prawdopodobną skuteczność potwierdzoną badaniami klinicznymi w takich stanach jak:
- Zespół metaboliczny – w badaniu z udziałem kobiet po menopauzie z zespołem metabolicznym, będących na diecie niskokalorycznej, suplementacja mio-inozytolem w ilości 2 g dwa razy dziennie przez rok wiązała się ze zmniejszeniem stężenia całkowitego cholesterolu, poziomu trójglicerydów, zwiększeniem poziomu cholesterolu HDL, obniżeniem ciśnienia skurczowego i rozkurczowego oraz poprawą insulinooporności w porównaniu z placebo.[1] Kombinacja inozytolu i kwasu alfa-liponowego przyjmowana przez 6 miesięcy wraz z dietą niskokaloryczną powodowała zmniejszenie wskaźnika insulinooporności w porównaniu z samą dietą u kobiet po menopauzie z zespołem metabolicznym. Ponadto wykazano zwiększenie stężenia cholesterolu HDL o ok. 6% i zmniejszenie poziomu trójglicerydów o 4,9% w porównaniu do wartości wyjściowej.[2]
- Zespół policystycznych jajników (PCOS) – metaanaliza z 2017 roku wykazała, że przyjmowanie inozytolu powoduje obniżenie poziomu glukozy i insuliny na czczo, stężenia cholesterolu całkowitego, trójglicerydów oraz testosteronu.[3] Metaanaliza 6 badań klinicznych z 2019 roku wykazała, że mio-inozytol w ilości 2–4 g na dobę wykazuje porównywalną skuteczność do metforminy w zakresie poprawy insulinooporności, stężenia insuliny na czczo, poziomu androgenów i BMI, z jednoczesnym mniejszym ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych. Również połączenie mio-inozytolu z kwasem foliowym miało podobną skuteczność co metformina.[4] Niektóre z badań wykazały, że inozytol zwiększa owulację u kobiet z PCOS, co przekłada się na poprawę wskaźnika zapłodnień.
- Poród przedwczesny – suplementacja mio-inozytolu z kwasem foliowym od I trymestru aż do zakończenia ciąży zmniejsza ryzyko porodu przedwczesnego o 64% u kobiet z ryzkiem cukrzycy ciążowej w porównaniu do samego kwasu foliowego, co wykazała metaanaliza 5 badań klinicznych.[5]
- Lęk napadowy – inozytol może łagodzić objawy lęku napadowego u pacjentów z agarofobią lub bez niej. W ciągu 4 tygodni leczenia zmniejszał nasilenie i częstość ataków paniki.[6] Skuteczność inozytolu może być równa fluwoksaminie, jednak konieczne są badania na większą skalę.[7]
Niewystarczające lub brak dowodów na skuteczność inozytolu
Nie ma wystarczających dowodów na skuteczność inozytolu w ADHD, zaburzeniach afektywnych dwubiegunowych, chorobie Alzheimera i zespole stresu pourazowego. Wstępne badania kliniczne wykazały, że u pacjentów z nadwagą lub otyłych, którzy chorują na cukrzycę typu 1 i są poddawani insulinoterapii, codziennie stosowanie inozytolu w połączeniu z kwasem foliowym przez 6 miesięcy zmniejszało stężenie HbA1c o ok. 0,5% w porównaniu z samym kwasem foliowym,[8] jednak wyniki te nie są wystarczające, aby udowodnić skuteczność inozytolu w tym wskazaniu.
Inozytol był również badany pod kątem zastosowania w innych stanach, takich jak zaburzenia ze spektrum autyzmu, depresja, schizofrenia czy neuropatia cukrzycowa, jednak prawdopodobnie jest w nich nieskuteczny.
Bezpieczeństwo stosowania inozytolu
W badaniach inozytol był bezpiecznie stosowany w ilości do 18 g na dobę przez 6 tygodni i 6 g na dobę przez 10 tygodni, natomiast mio-inozytol 4 g na dobę przez 6 miesięcy.[9] Ogólnie był dobrze tolerowany, jednak u niektórych pacjentów wystąpiły zaburzenia żołądkowo-jelitowe, takie jak nudności czy biegunka, oraz ból głowy, bezsenność i zmęczenie.
Inozytol w ciąży i podczas laktacji
Mio-inozytol był bezpiecznie stosowany podczas ciąży w badaniach w ilości do 4 g na dobę.[10] Nie są dostępne wiarygodne informacje na temat bezpieczeństwa inozytolu w okresie laktacji. Mleko matki jest bogate w inozytol, jednak nie ma dowodów na bezpieczeństwo egzogennej podaży inozytolu w czasie karmienia piersią.
Interakcje inozytolu
Badania wskazują, że inozytol powoduje zmniejszenie stężenia glukozy we krwi i poziomu HbA1c u diabetyków. Jednoczesne przyjmowanie inozytolu i leków przeciwcukrzycowych może nasilać ich działanie, a tym samym zwiększać ryzyko hipoglikemii. Niektóre leki, takie jak karbamazepina, lit czy kwas walproinowy mogą obniżać poziom inozytolu w mózgu przez hamowanie jego syntezy. Ma to jednak niewielkie znaczenie, ponieważ stężenie ogólnoustrojowe inozytolu zależy przede wszystkim od jego podaży wraz dietą, a nie endogennej syntezy. Ponadto jedna z form inozytolu – heksafosforan inozytolu, zwany kwasem fitynowym – może zmniejszać wchłanianie pierwiastków, takich jak wapń, cynk czy żelazo.
Preparaty dostępne na rynku zawierające inozytol
Inozytol dostępny jest jako składnik preparatów o statusie suplementów diety, które zostały przedstawione w tabeli poniżej.
Wybrane suplementy diety zawierające inozytol.
| Nazwa preparatu | Zawartość inozytolu w sugerowanej dawce dobowej | Opis producenta |
| Ovarin | 1100 mg
Pozostałe składniki: Kwas foliowy, wit. D, wit. B6, kwas pantotenowy, wit. B12 |
Suplement diety dla kobiet, zawierający starannie dobrany zestaw składników odżywczych, wspomagający utrzymanie prawidłowej gospodarki hormonalnej w ilościach dostosowanych do potrzeb kobiet w wieku rozrodczym. |
| Depresanum | 200 mg
Pozostałe składniki: L-tryptofan, ekstrakt z kwiatów szafranu, wit. B6, kwas foliowy |
Suplement diety wspomagający utrzymanie pozytywnego nastroju oraz przyczyniający się do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego. |
| Inofem | 2000 mg
Pozostałe składniki: Kwas foliowy |
Suplement diety wspomagający utrzymanie prawidłowej równowagi hormonalnej u kobiet. |
| Szafraceum | 100 mg
Pozostałe składniki: Ekstrakt z szafranu, L-tryptofan, ekstrakt z korzenia żeń-szenia, wit. B6, wit. B2, wit. B12, kwas foliowy |
Suplement diety zawierający składniki wspomagające utrzymać pozytywny nastrój. |
| Inofolic combi | 1127,6 mg
Pozostałe składniki: Kwas foliowy |
Suplement diety dla kobiet planujących powiększenie rodziny. |
Inozytol jest również składnikiem wielu preparatów mlekozastępczych dla niemowląt.
Piśmiennictwo
- Santamaria, A., Giordano, D., Corrado, F., Pintaudi, B., Interdonato, M. L., Vieste, G. D., Benedetto, A. D., D’Anna, R. (2012). One-year effects of myo-inositol supplementation in postmenopausal women with metabolic syndrome. Climacteric : the journal of the International Menopause Society, 15(5), 490–495. https://doi.org/10.3109/13697137.2011.631063⬏
- Capasso, I., Esposito, E., Maurea, N., Montella, M., Crispo, A., De Laurentiis, M., D’Aiuto, M., Frasci, G., Botti, G., Grimaldi, M., Cavalcanti, E., Esposito, G., Fucito, A., Brillante, G., D’Aiuto, G., Ciliberto, G. (2013). Combination of inositol and alpha lipoic acid in metabolic syndrome-affected women: a randomized placebo-controlled trial. Trials, 14, 273. https://doi.org/10.1186/1745-6215-14-273⬏
- ⬏
- Facchinetti, F., Orrù, B., Grandi, G., Unfer, V. (2019). Short-term effects of metformin and myo-inositol in women with polycystic ovarian syndrome (PCOS): a meta-analysis of randomized clinical trials. Gynecological endocrinology : the official journal of the International Society of Gynecological Endocrinology, 35(3), 198–206. https://doi.org/10.1080/09513590.2018.1540578⬏
- Zhang, H., Lv, Y., Li, Z., Sun, L., Guo, W. (2019). The efficacy of myo-inositol supplementation to prevent gestational diabetes onset: a meta-analysis of randomized controlled trials. The journal of maternal-fetal & neonatal medicine : the official journal of the European Association of Perinatal Medicine, the Federation of Asia and Oceania Perinatal Societies, the International Society of Perinatal Obstetricians, 32(13), 2249–2255. https://doi.org/10.1080/14767058.2018.1428303⬏
- Benjamin, J., Levine, J., Fux, M., Aviv, A., Levy, D., Belmaker, R. H. (1995). Double-blind, placebo-controlled, crossover trial of inositol treatment for panic disorder. The American journal of psychiatry, 152(7), 1084–1086. https://doi.org/10.1176/ajp.152.7.1084⬏
- Palatnik, A., Frolov, K., Fux, M., Benjamin, J. (2001). Double-blind, controlled, crossover trial of inositol versus fluvoxamine for the treatment of panic disorder. Journal of clinical psychopharmacology, 21(3), 335–339. https://doi.org/10.1097/00004714-200106000-00014⬏
- Maurizi, A. R., Menduni, M., Del Toro, R., Kyanvash, S., Maggi, D., Guglielmi, C., Pantano, A. L., Defeudis, G., Fioriti, E., Manfrini, S., Pozzilli, P. (2017). A pilot study of D-chiro-inositol plus folic acid in overweight patients with type 1 diabetes. Acta diabetologica, 54(4), 361–365. https://doi.org/10.1007/s00592-016-0954-x⬏
- Natural Medicines. (2020). Inositol. Aktualizacja: 09.10.2020.⬏
- Natural Medicines. (2020). Inositol. Aktualizacja: 09.10.2020.⬏
