Dostępne dowody naukowe wskazują na synergistyczną współzależność pomiędzy witaminami D i K₂, co ma pozytywny wpływ na funkcjonowanie układu kostnego oraz sercowo-naczyniowego. Z tego powodu uważa się, że łączne przyjmowanie tych witamin może przynieść większe korzyści dla zdrowia niż suplementacja samej witaminy D. Jednakże, obecnie suplementacja witaminy K nie jest zalecana w żadnych z oficjalnych wytycznych.

Mechanizm interakcji

Witamina K₂ po wchłonięciu z przewodu pokarmowego jest transportowana to różnych tkanek, m. in. kości i ścian naczyń krwionośnych, gdzie reguluje aktywność MPG – białka Gla macierzy kostnej (które wiąże wapń i uczestniczy w procesie mineralizacji kości) oraz osteokalcyny (białka, które uczestniczy w procesie przebudowy kości). Białko Gla macierzy kostnej oraz osteokalcyna są dwoma głównymi białkami zależnymi od witaminy K, która jest niezbędna do ich karboksylacji warunkującej prawidłową aktywność (niekarboksylowana osteokalcyna jest markerem osteoporozy, chorób sercowo-naczyniowych i cukrzycy typu 2). Witamina D nasila syntezę białek zależnych od witaminy K.^[1]

Wnioski z badań

Wyniki dostępnych badań są sprzeczne. Badania przeprowadzone na zwierzętach oraz te z udziałem ludzi sugerują, że łączne przyjmowanie witamin D i K₂ wywiera korzystny wpływ na funkcjonowanie układu kostnego oraz sercowo-naczyniowego:

• Metaanaliza 8 badań klinicznych z randomizacją wykazała, że łączne przyjmowanie witaminy D i K (korzystniejsze działanie odnotowano dla witaminy K₂) znacząco podnosi gęstość mineralną kości oraz obniża stężenie niekarboksylowanej osteokalcyny we krwi. Dzienne dawki witaminy K przyjmowane przez uczestników badań włączonych do metaanalizy nie przekraczały 500 µg.^[2]
• W badaniu klinicznym z randomizacją z 2002 r. 172 kobiety po menopauzie z osteoporozą podzielono na 4 grupy, w których uczestniczkom podawano odpowiednio witaminę K₂, witaminę D, połączenie witaminy K₂ i D lub odpowiednią dietę (grupa kontrolna). Gęstość mineralna kości zbadana po 2 latach wzrosła znacząco jedynie wśród kobiet otrzymujących połączenie witaminy K₂ i D w porównaniu do grupy kontrolnej.^[3]
• Sprawdzano wpływ łącznej suplementacji witaminy K₂MK-7 (90 µg dziennie) oraz D (10 µg dziennie) w porównaniu do suplementacji samej witaminy D na zwapnienie ścian naczyń krwionośnych i wskaźniki ryzyka sercowo-naczyniowego u 42 niedializowanych pacjentów z przewlekłą chorobą nerek. Wzrost grubości kompleksu błony środkowej i wewnętrznej tętnicy szyjnej po 9 miesiącach badania był znacząco niższy u osób przyjmujących połączenie witaminy D i K₂MK-7 w porównaniu do osób przyjmujących tylko witaminę D. Autorzy badania sugerują, że suplementacja witaminy K potencjalnie może hamować rozwój miażdżycy, ale nie wpływa znacząco na proces zwapnienia naczyń krwionośnych.^[4]

Znaleźliśmy także badania, które zaprzeczają takiej zależności:

• Przeprowadzono trwające 3 lata podwójnie zaślepione badanie kliniczne z udziałem 142 kobiet po menopauzie z osteopenią. Grupa badana otrzymywała witaminę K₂MK-7 w dawce 375 µg, a grupa kontrolna placebo. Wszystkie kobiety przyjmowały wapń i witaminę D. Odnotowano, że stężenie karboksylowanej osteokalcyny było większe u kobiet przyjmujących witaminę K. Jednakże zmiany w stężeniu markerów obrotu kostnego oraz gęstości mineralnej kości okazały się podobne w obu grupach.^[5]
• 381 kobiet po menopauzie wzięło udział w podwójnie zaślepionym badaniu klinicznym – przez 12 miesięcy przyjmowały witaminę D i wapń, a także witaminę K₁ (1 mg dziennie), witaminę K₂MK-4 (45 mg dziennie) lub placebo. Stężenie niekarboksylowanej osteokalcyny było mniejsze u kobiet suplementujących witaminę K₁ lub K₂MK-4 w porównaniu do kobiet otrzymujących placebo. Nie wykazano jednak przewagi suplementacji witaminy K₁ ani K₂MK-4 w połączeniu z witaminą D i wapniem nad suplementację tylko witaminy D i wapnia w poprawianiu gęstości mineralnej kości.^[6]

Dostępne badania potwierdzają interakcję pomiędzy witaminą D i K – witamina D faktycznie zwiększa syntezę białek zależnych od witaminy K i przyczynia się do wzrostu stężenia karboksylowanej osteokalcyny. Jednakże obecnie nie można jednoznacznie określić, czy wzajemne odziaływanie tych witamin przynosi konkretne korzyści zdrowotne (dotyczące głównie układu kostnego oraz sercowo-naczyniowego).

Proponowana interwencja

Suplementacja witaminy K₂ nie jest ujęta w żadnych wytycznych, jednakże ze względu na jej potencjalną korzyść dla układu kostnego oraz sercowo-naczyniowego, a także niewielkie ryzyko działań niepożądanych, możesz polecić jej przyjmowanie wraz z witaminą D. Nie rekomenduj jednak witaminy K₂ pacjentom, którzy stosują antagonisty witaminy K – acenokumarol (Acenocumarol WZF, Sintrom) lub warfarynę (Warfin), ponieważ może osłabiać działanie tych leków, co w konsekwencji spowoduje zwiększoną krzepliwość krwi (dostępna w suplementach diety witamina K₂-MK7 także wykazuje takie działanie, choć w mniejszym stopniu niż witamina K₁).

Piśmiennictwo

1. van Ballegooijen, A. J., Pilz, S., Tomaschitz, A., Grübler, M. R., Verheyen, N. (2017). The Synergistic Interplay between Vitamins D and K for Bone and Cardiovascular Health: A Narrative Review. International Journal of Endocrinology. 2017:7454376. doi: 10.1155/2017/7454376⬏
2. Kuang, X., Liu, C., Guo, X., Li, K., Denga, Q., Li, D. (2020). The combination effect of vitamin K and vitamin D on human bone quality: a meta-analysis of randomized controlled trials. 2020, Food & Function⬏
3. Ushiroyama, T., Ikeda, A., Ueki, M. (2002). Effect of continuous combined therapy with vitamin K(2) and vitamin D(3) on bone mineral density and coagulofibrinolysis function in postmenopausal women. Maturitas, 41(3), 211-221. doi: 10.1016/s0378-5122(01)00275-4⬏
4. Kurnatowska, I., Grzelak, P., Masajtis-Zagajewska, A., Kaczmarska, M., Stefańczyk, L., Vermeer, C., Maresz, K., Nowicki, M. (2015). Effect of vitamin K2 on progression of atherosclerosis and vascular calcification in nondialyzed patients with chronic kidney disease stages 3-5. Polish Archives of Internal Medicine, 125(9), 631-640. doi: 10.20452/pamw.3041⬏
5. Rønn, S., Harsløf, T., Oei, L., Pedersen, S. B., Langdahl, B. D. (2021). The Effect of vitamin MK-7 on bone mineral density and microarchitecture in postmenopausal women with osteopenia, a 3-year randomized, placebo-controlled clinical trial. Osteoporosis International 32, 185–191. https://doi.org/10.1007/s00198-020-05638-z⬏
6. Binkley, N., Harke, J., Krueger, D., Engelke, J., Vallarta-Ast, N., Gemar, D., Checovich, M., Chappell, R., Suttie, J. (2009). Vitamin K treatment reduces undercarboxylated osteocalcin but does not alter bone turnover, density, or geometry in healthy postmenopausal North American women. The Journal of Bone and Mineral Research, 24(6), 983-991. doi: 10.1359/jbmr.081254⬏