Pytanie czytelnika
Będę wdzięczna za informację jak potraktować taką substancję jak hydrokortyzon, dla której brak dawki maksymalnej w FP dla doodbytniczej drogi podania (dziecko 10lat)? Czy przyjmujemy dawkę doustną, przeliczamy dla pacjenta 10 lat i obniżamy w razie przekroczenia?
Nasza odpowiedź
Zgodnie z literaturą[1] dawkę czopków z hydrokortyzonem należy sprawdzić względem dawki stosowanej zewnętrznie. W FP XII zwykle podany jest zakres zalecanych stężeń substancji czynnej w danej postaci leku. Ze względu na specyfikę podania zewnętrznego zwykle nie zamieszczono wartości dawek maksymalnych, ograniczono obecnie zapis dawkowania do dawek zwykle stosowanych. Poniżej fragment wykazu dawek FP XII.
Z drugiej strony można też znaleźć informacje, że maksymalne dawki doodbytnicze mogą być takie same, mniejsze lub większe niż maksymalne dawki doustne. Jeżeli FP nie podaje maksymalnej dawki doodbytniczej, to należy przyjąć dawki doustne.[2]
Wchłanianie czopków jest zmienne międzyosobniczo. Z reguły szybkość wchłaniania jest zbliżona do podania doustnego, ale zależy od sposobu aplikacji czopka, możliwości defekacji, jak również właściwości substancji czynnej oraz masy czopkowej. Uważa się, że 50 do 70% leku wchłania się bezpośrednio do krążenia ogólnego z pominięciem wątroby, czyli nie podlega efektowi pierwszego przejścia. Wynika to z faktu, że krew z odbytnicy jest odprowadzana trzema żyłami. Żyłą odbytniczą górną do krążenia wrotnego oraz żyłami odbytniczą środkową i dolną do krążenia ogólnego.
Hydrokortyzon, w porównaniu do innych, jest dość polarnym steroidem. Jego wchłanianie przez błonę śluzową odbytnicy jest jednak znacząco większe niż przez zdrową skórę. Długotrwałe stosowanie czopków zawierających zbyt dużą ilość hydrokortyzonu może wywoływać działania niepożądane m.in. zahamowanie osi podwzgórze-przysadka-nadnercza, czy zespół Cushinga. Wykonując takie czopki należy skontrolować dawkę hydrokortyzonu. Górna granica zwykle stosowanego stężenia 2,5%, przy masie czopka 2,0 g, daje 50 mg. Dla czopków dziecięcych o masie 1,0 g maksymalną dawką będzie 25 mg.
W tym przypadku w mojej ocenie należy skontrolować dawkę, ale nie mamy podstaw do jej zmniejszenia. Przepisy przewidują zmniejszenie dawki tylko w przypadku przekroczenia dawki maksymalnej i tylko kiedy została ona określona. Kontrola pozwoli ocenić, czy na recepcie nie ma dużego błędu. Odpowiedni przepis poniżej:
§ 4. 2. Osoba sporządzająca lek recepturowy:
4) zmniejsza ilość surowca farmaceutycznego w składzie leku recepturowego do wielkości określonej przez dawkę maksymalną, jeżeli dawka maksymalna jest dla tego surowca ustalona oraz ze składu oraz sposobu użycia podanego w recepcie wynika, że nastąpiło przekroczenie dawki maksymalnej, a wystawiający receptę nie uczynił adnotacji o konieczności zastosowania dawki wskazanej w składzie leku;[3]
Piśmiennictwo
- Jachowicz, R. (red.). (2016). Farmacja praktyczna. PZWL, Warszawa⬏
- Sznitowska, M (red.). (2017). Farmacja stosowana. Technologia postaci leku. PZWL, Warszawa⬏
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 12 października 2018 r. w sprawie zapotrzebowań oraz wydawania z apteki produktów leczniczych, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego i wyrobów medycznych. Dz.U. 2022.1164. tekst jednolity⬏