Czy warto rekomendować pacjentom okłady z borowiny? W przypadku jakich schorzeń stosowanie okładów z borowiny może okazać się skuteczne?

Okłady z borowiny zaliczamy do jednych z metod terapii uzdrowiskowych. Ze względu na małą inwazyjność, możliwość przewlekłego stosowania używane są powszechnie w medycynie, jako alternatywna forma leczenia. Czy stosowanie terapii borowinowej jest więc skuteczne?

Krótka odpowiedź

Stosowanie okładów z borowiny jest alternatywną i skuteczną terapią w przypadku chorób reumatycznych. Terapia ta powoduje rozluźnienie mięśni, a także zwiększenie progu bólowego. Wykazuje również efekt przeciwzapalny oraz pozytywny wpływ na procesy kościotwórcze. Potrzebne są jednak badania o dokładniejszej metodologii. Wnioski z dotychczasowych badań są niewystarczające do jednoznacznej oceny częstotliwości oraz czasu trwania sesji, a także temperatury w przypadku której terapia będzie najefektywniejsza.^[1][2] Dzięki właściwościom przeciwbólowym borowina może być również stosowana w przypadku urazów czy stłuczeń.

Borowina w obrocie aptecznym występuje w postaci:

• plastrów (Pasta borowinowa lecznicza)
• żeli (Reumogel)
• maści (Maść borowinowa)

Wyjaśnienie

Borowiny to błota składające się ze składników organicznych i nieorganicznych. Terapia borowinowa należy do metod terapii uzdrowiskowych. Pomimo długiej historii stosowania, jest niewiele badań klinicznych potwierdzających jej skuteczność. Obecnie nadal jest stosowana, jako jedna z alternatywnych metod leczenia chorób reumatycznych ze względu na ich przewlekły charakter, problematyczne leczenie, które często niesie ze sobą wiele skutków ubocznych.^[3]

Przeprowadzone badania kliniczne z randomizacją oceniające działanie okładów z borowiny opierają się na kryteriach rekomendowanych przez EULAR (European Alliance of Associations for Rheumatology). Udowodniono, że terapia borowinowa zwiększa ruchomość stawów, zmniejsza ich sztywność, a także obniża odczuwanie bólu. Efekt ten wynika głównie z działania termicznego. Długie utrzymywanie się ciepła, zapewnione przez okłady z borowiny usprawnia krążenie, rozluźnia mięśnie i obniża próg bólowy. Terapia borowinowa stosowana jako dodatek do farmakoterapii ale również jako jedyna forma leczenia powoduje poprawę badanych parametrów. Stres termiczny wywołuje również działanie immunomodulujące, co w konsekwencji powoduje obniżenie poziomu mediatorów zapalnych w osoczu, które odgrywają kluczową rolę w chorobie zwyrodnieniowej stawów.^[4][5][6] Ciepło stymuluje również wydzielanie hormonu adrenokortykotropowego i kortyzolu. Wpływ na oś podwzgórze-przysadka-nadnercza, wydaje się mieć istotne znaczenie w przypadku działania przeciwbólowego oraz przeciwzapalnego.^[2] Dzięki właściwościom przeciwbólowym okłady z borowiny sprawdzą się również w przypadku urazów i stłuczeń.

W obrocie aptecznym występują plastry (pod nazwą Pasta Borowinowa Lecznicza) zawierające pastę z borowiny. W warunkach domowych mogą być stosowane w przypadku choroby reumatycznej, a także stłuczeń czy urazów. Przed użyciem plaster należy zanurzyć w gorącej wodzie, tak aby ogrzał się do temperatury około 40 stopni Celsjusza. Następnie rozciąć opakowanie w środku i przyłożyć do bolącej części ciała, pozostawiając folię od strony zewnętrznej. Tak zaaplikowany plaster należy przykryć ręcznikiem lub kocem. Według producenta okład pozostawiamy na skórze na około 30 minut, chociaż według randomizowanych badań klinicznych czas aplikacji przynoszący największe korzyści nie jest jeszcze jednak dokładnie znany. Producent zaleca aby czas pojedynczej terapii nie przekraczał 15 dni, w dotychczas przeprowadzonych metaanalizach stosowanie okładów z borowiny trwało około dwóch tygodni i było dobrze tolerowane. Badania wykazały, że im dłuższa terapia tym lepsze efekty terapeutyczne. Terapia 12 dniowa wykazała większą poprawę badanych parametrów w porównaniu do terapii 6 dniowej.^[7] Natomiast nie ma danych dotyczących sesji z okładów z borowiny trwającej dłużej niż dwa tygodnie, więc nie oceniono czy terapia ta byłaby również bezpieczna.

Konieczne są dalsze badania, które pozwolą określić częstotliwość, czas trwania zabiegów z użyciem okładów z borowiny, a także temperaturę w jakiej terapia ta będzie najskuteczniejsza, gdyż dotychczasowe dane nie dostarczają dokładnych wytycznych. Nieznane są również konkretne składniki niezbędne do uzyskania optymalnej odpowiedzi terapeutycznej oraz ich stężenie.

Piśmiennictwo:

1. KasapoğluAksoy, M., Altan, L., Eröksüz, R., &MetinÖkmen, B. (2017). The efficacy of peloid therapy in management of hand osteoarthritis: a pilot study. International journal of biometeorology, 61(12), 2145–2152. https://doi.org/10.1007/s00484-017-1419-9 abstrakt⬏
2. Fioravanti, A., Cantarini, L., Guidelli, G. M., & Galeazzi, M. (2011). Mechanisms of action of spa therapies in rheumatic diseases: what scientific evidence is there?. Rheumatologyinternational, 31(1), 1–8. https://doi.org/10.1007/s00296-010-1628-6 abstrakt⬏⬏
3. Fioravanti, A., Cantarini, L., Guidelli, G. M., & Galeazzi, M. (2011). Mechanisms of action of spa therapies in rheumatic diseases: what scientific evidence is there?. Rheumatology international, 31(1), 1–8. https://doi.org/10.1007/s00296-010-1628-6 abstrakt⬏
4. Espejo-Antúnez, L., Cardero-Durán, M. A., Garrido-Ardila, E. M., Torres-Piles, S., &Caro-Puértolas, B. (2013). Clinical effectiveness of mud pack therapy in knee osteoarthritis. Rheumatology (Oxford, England), 52(4), 659–668. https://doi.org/10.1093/rheumatology/kes322 abstrakt⬏
5. Benedetti, S., Canino, C., Tonti, G., Medda, V., Calcaterra, P., Nappi, G., Salaffi, F., & Canestrari, F. (2010). Biomarkers of oxidation, inflammation and cartilage degradation in osteoarthritis patients undergoing sulfur-based spa therapies. Clinical biochemistry, 43(12), 973–978. https://doi.org/10.1016/j.clinbiochem.2010.05.004 abstrakt⬏
6. Ortega, E., Gálvez, I., Hinchado, M. D., Guerrero, J., Martín-Cordero, L., & Torres-Piles, S. (2017). Anti-inflammatory effect as a mechanism of effectiveness underlying the clinical benefits of pelotherapy in osteoarthritis patients: regulation of the altered inflammatory and stress feedback response. International journal of biometeorology, 61(10), 1777–1785. https://doi.org/10.1007/s00484-017-1361-x abstrakt⬏
7. Espejo-Antúnez, L., Cardero-Durán, M. A., Garrido-Ardila, E. M., Torres-Piles, S., & Caro-Puértolas, B. (2013). Clinical effectiveness of mud pack therapy in knee osteoarthritis. Rheumatology (Oxford, England), 52(4), 659–668. https://doi.org/10.1093/rheumatology/kes322 abstrakt⬏