Jęczmień i gradówka to guzki zapalne powiek, które ze względu na podobieństwo objawów mogą być ze sobą mylone. Sprawdźcie czym charakteryzuje się każdy z nich.

Jęczmień (hordeolum)

Jęczmień to ostre, bolesne zakażenie bakteryjne gruczołów brzegowych powiek, wywołane najczęściej przez bakterie z rodzaju Staphylococcus, rzadziej z rodzaju Streptococcus.^[1] Występuje powszechnie u osób w każdym wieku, częściej jednak u osób dorosłych, ze względu na zwiększoną lepkość łoju, a także u pacjentów chorujących na przewlekłe zapalenie brzegów powiek, łojotokowe zapalenie skóry, trądzik różowaty czy cukrzycę.

Rodzaje i przyczyny jęczmienia

Wyróżnia się dwa rodzaje jęczmienia – jęczmień zewnętrzny (hordeolum externum) na zewnętrznej powierzchni powieki, który spowodowany jest zablokowaniem lub zaschnięciem gruczołów potowych (Molla) lub gruczołów łojowych blisko rzęs (Zeissa) oraz jęczmień wewnętrzny (hordeolum internum) na wewnętrznej powierzchni powieki, powstający na skutek zablokowania gruczołów łojowych na brzegu powieki (Meiboma). Gruczoł Zeissa wydziela sebum o właściwościach antyseptycznych, natomiast gruczoł Molla –  immunoglobulinę typu A oraz mucynę, które również są niezbędne do zwalczania infekcji bakteryjnych. W przypadku ich zatkania, na skutek zaschnięcia lub zastoju wydzielin gruczołowych, oko zostaje pozbawione ochrony przeciwbakteryjnej, co zwiększa ryzyko infekcji.^[1] Jęczmień może powstawać w wyniku noszenia soczewek kontaktowych, makijażu lub pocierania oka brudnymi dłońmi.

Objawy

Jęczmień objawia się ropnym, miejscowym stanem zapalnym na górnej lub dolnej powiece, z charakterystycznym obrzękiem (krosta) i rumieniem, który początkowo może obejmować całą powiekę, bez wcześniejszego urazu czy dostania się ciała obcego w historii. Towarzyszy mu najczęściej ból i wrażliwość na dotyk. W zależności od wielkości obrzęku możliwe jest ograniczenie pola widzenia. Objawy mogą trwać od kilku dni do dwóch tygodni i najczęściej ustępują samoistnie.^[1] Pacjent, obok bólu miejscowego, nie powinien zgłaszać bólu uogólnionego podczas poruszania gałkami ocznymi. Jeśli taki ból występuje może to oznaczać poważniejsze schorzenie np. zapalenie oczodołu. Trwałe i często nawracające guzki mogą być objawem choroby nowotworowej – w takiej sytuacji należy odesłać pacjenta do okulisty.

Leczenie

W pierwszej kolejności poinformuj pacjenta, że nigdy nie należy przekłuwać czy wyciskać jęczmienia na własną rękę. Może to skutkować wprowadzeniem bakterii do krwiobiegu. Najczęściej nie ma potrzeby farmakologicznego leczenia jęczmienia, ponieważ na ogół ustępuje samoistnie.

Leczeniem pierwszego rzutu powinno być zastosowanie ciepłych okładów na sucho np. poprzez przykładanie butelki z ciepłą wodą zawiniętą w czystą gazę, ciepły kompres lub po prostu łyżeczkę po ogrzaniu jej w szklance ciepłej wody.^[3] Ciepło działa bardzo korzystnie – przyspiesza upłynnienie zawartości guzka co skutkuje łatwiejszym usunięciem wydzieliny. Takie okłady można stosować przez 10-15 minut 3-4 razy dziennie. Nie zaleca się jednak stosowania okładów “na mokro” np. przy użyciu zaparzonych ziół, ponieważ pod wpływem ich działania może dojść do rozsiania bakterii. Po zastosowaniu ciepłego okładu polecany jest delikatny masaż powiek, który ułatwia odblokowanie gruczołów i usunięcie wydzieliny.

W sytuacji, gdy kuracja w warunkach domowa nie przynosi oczekiwanych rezultatów na przestrzeni 2-3 dni, warto skierować pacjenta do lekarza, który zaleci najprawdopodobniej miejscową kurację antybiotykami, miejscowymi sterydami lub dokona kontrolowanego nakłucia jęczmienia. Jeśli u pacjenta wystąpią takie objawy jak gorączka, wypadanie rzęs, zaburzenia widzenia lub obrzęk całego oka konieczna jest pilna wizyta u lekarza specjalisty.

Istotne znaczenie ma również profilaktyka. Jeśli jęczmień pojawia się często zwróć uwagę pacjenta na odpowiednią higienę okolic oczu i pielęgnację brzegów powiek. Można polecić maści do oczu z witaminą A (VitA-POS) lub dekspantenolem (Corneregel – Rp), a także chusteczki do higieny powiek (Blephaclean).

Czytaj też:

Suplementy diety na wzrok – porównanie preparatów dostępnych na rynku

Wydawnictwo Farmaceutyczne obchodzi Dzień Okulistyki

Jaskra – przyczyny i postacie

Gradówka (chalazion)

Gradówka często jest następstwem jęczmienia lub zapalenia brzegu powieki (blepharitis). Może przypominać jęczmień, warto jednak zwrócić uwagę na charakterystyczne cechy, które pozwalają je odróżnić.

Objawy

Gradówka to przewlekły stan zapalny, który objawia się powstaniem niebolesnego guzka (to jedna z cech, która odróżnia ją od jęczmienia), który powiększa się stopniowo^[4] i może skutkować zniekształceniem powiek. Jeśli zmiana jest duża może uciskać rogówkę, a w efekcie powodować astygmatyzm. Stan zapalny powstaje w wyniku zaczopowania ujścia gruczołu Meiboma (czyli na wewnętrznej stronie powieki) i gromadzenia się nadmiernej ilości łoju. Jeśli przed wystąpieniem gradówki, pacjent skarżył się na zmęczone oczy, uczucie “piasku w oczach”, obecność wydzieliny po przebudzeniu, obrzęk, świąd lub pieczenie, jej powstanie poprzedzone było najprawdopodobniej zapaleniem powiek. Bolesność, czułość na dotyk i rumień wskazują na to, że przyczyną tych dolegliwości jest jęczmień, a nie gradówka.

Leczenie

Do skutecznych metod leczenia gradówki należą ciepłe okłady (min. dwa razy dziennie) i masaż powiek. Uprzedź jednak pacjenta, że objawy nie ustępują z dnia na dzień, a leczenie wymaga zachowania odpowiedniej higieny, regularności i cierpliwości. Gradówka może ustąpić samoistnie, jednak w takim przypadku objawy mogą trwać dłużej niż w przypadku jęczmienia – nawet do kilku tygodni.

Jeśli objawy nie ustępują, a stan zapalny się pogarsza, skieruj pacjenta do specjalisty celem wykluczenia innych chorób oraz ewentualnego wykonania nacięcia chirurgicznego.^[5][6]

Bardzo ważnym elementem profilaktyki powstawania i nawrotów zarówno jęczmienia, jak i gradówki jest odpowiednia higiena, która obejmuje codzienne oczyszczanie brzegów powiek w połączeniu z ogrzewaniem i masażem powiek oraz leczenie i zapobieganie zapaleniu powiek. W zakażeniach oczu przeciwwskazane jest noszenie soczewek kontaktowych.

Piśmiennictwo

1. Bragg KJ, Le JK. Hordeolum. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2018 Jan [dostęp 15.05.2018] pełny tekst⬏⬏⬏
2. DermNet. All about the skin. Eyelid hordeolum. [dostęp 15.05.2018]⬏⬏⬏
3. Lindsley K, Nichols JJ, Dickersin K. Interventions for acute internal hordeolum. The Cochrane database of systematic reviews. 2013 pełny tekst⬏
4. Arbabi EM, Kelly RJ, Carrim ZI. Chalazion. The BMJ. 2010. pełny tekst⬏
5. Antoniak K.: Farmakoterapia zakażeń bakteryjnych narządu wzroku. Postępy Farmakoterapii, 2009; 65(2): 124-131 pełny tekst .pdf⬏
6. Gościniewicz P., Drzyzga Ł.: Aktualne poglądy na znaczenie higieny brzegów powiek w leczeniu i zapobieganiu schorzeniom narządu wzroku. Ophthatherapy, 2014; 1(2): s. 102-106 pełny tekst⬏