Kluczową kwestią w przypadku silnie działających leków do stosowania miejscowego w postaci maści czy kremów jest odpowiedni dobór aplikowanej dawki preparatu. Dawka mGKS zależy od ilości leku wyciśniętej z tuby w przeliczeniu na powierzchnię skóry chorej, czyli w efekcie końcowym od grubości warstwy nakładanej na skórę. Zwykliśmy informować o tym, że leki tej grupy nakłada się cienką warstwą na skórę, jednak stwierdzenie to jest niejednoznaczne i może być niejasne dla pacjenta. Pacjenci powinni być świadomi, ile dokładnie preparatu leczniczego należy nałożyć na zmienioną chorobowo powierzchnię skóry.
Dla każdego preparatu jest określony minimalny czas, na jaki powinno starczyć pojedyncze opakowanie maści czy kremu. Nigdy nie powinno się przekraczać dawki 50 mg silnego kortykosteroidu w ciągu tygodnia lub 100 mg steroidu o średniej mocy.[1]
W celu ułatwienia dawkowania leków miejscowych z GKS stworzono system określania potrzebnej ilości leku w zależności od powierzchni chorej powierzchni ciała. Do tego celu służy jednostka FTU (ang. fingertip unit), czyli jednostka opuszki palca.
- Jednostka FTU odpowiada zwykle w przybliżeniu 0,5 g maści, kremu lub lotionu.
- W przypadku kremów i maści jednostka FTU to ilość sterydu, która jest wyciskana z tuby o szerokości dyszy 5 mm wzdłuż palca osoby dorosłej mierzona od końca palca do pierwszego zgięcia paliczka (patrz zdjęcie powyżej).
- W przypadku lotionów jednostka FTU to ilość sterydu, która wyciśnięta na dłoń ma powierzchnię plamy przybliżoną do wielkości polskiej pięciogroszówki (średnica około 19 mm).
- Jedna jednostka FTU danego preparatu przeznaczona jest do pokrycia lekiem powierzchni całych dwóch dłoni osoby dorosłej.
W przeliczeniu na powierzchnię ciała u dorosłych stosuje się następujące ilości sterydów:
- 1 FTU do leczenia palców, dłoni i grzbietu ręki,
- 2 FTU do leczenia całej stopy,
- 2,5 FTU to liczba odpowiednia do pokrycia zmian na twarzy i szyi,
- 4 FTU do leczenia całej kończyny górnej z ręką,
- 7 FTU do leczenia przedniej powierzchni klatki piersiowej i brzucha lub pleców i pośladków,
- 8 FTU do leczenia całej kończyny dolnej ze stopą.
Szczególną uwagę powinno zwrócić się na dawkowanie mGKS u dzieci, u których nie stosuję się ich na rozległe powierzchnie ciała. Ze względu na małą masę dziecka i dużą powierzchnie ciała, która umożliwia dużą absorpcję leku, nasilone jest ryzyko wystąpienie ogólnoustrojowych działań niepożądanych. Aby należycie dobrać dawkę leku u dziecka również stosuję się dobór dawki posługując się jednostką FTU, jednak w zależności od wieku dziecka stosowane są proporcjonalnie mniejsze dawki. Pamiętajmy, że jednostka FTU odpowiada zawsze ilości mierzonej na palcu osoby dorosłej, nawet jeśli obliczamy ilość leku dla dziecka. Spytaj pacjenta, czy wie ile leku powinien nanosić na skórę. Jeśli lekarz w zaleceniach lub na recepcie napisał dawkowanie uwzględniając jednostki FTU (co raczej się nie zdarza) wytłumacz pacjentowi jak powinien odmierzyć właściwą ilość. Jeśli pacjent nie posiada zaleceń w jakiej ilości stosować preparat możesz posłużyć się tabelą.
Ilość FTU dla dzieci i dorosłych
Przeliczanie FTU przedstawia poniższa tabela.
| powierzchnia | 3-6 msc. | 1-2 lata | 3-5 lat | 6-10 lat | dorosły |
|---|---|---|---|---|---|
| cała twarz i szyja | 1 | 1.5 | 1.5 | 2 | 2.5 |
| całę ramię i ręka | 1 | 1.5 | 2 | 2.5 | 4 |
| cały przód klatki piersiowej i brzuch | 1 | 2 | 3 | 3.5 | 7 |
| całe plecy wraz z pośladkami | 1.5 | 3 | 3.5 | 5 | 7 |
| cała noga i stopa | 1.5 | 2 | 3 | 4.5 | 8 |
Dzięki ustalonym normom z łatwością można obliczyć ilość preparatu potrzebną do leczenia powierzchni ciała u dziecka lub dorosłego. Na podstawie tak ustalonego dawkowania można również obliczyć na jak długo powinno starczyć opakowanie/tuba leku. Przykładowo gdy leczeniu mają podlegać obie dłonie wraz z palcami u osoby dorosłej (1 FTU) to przy jednokrotnej w ciągu dnia aplikacji maści Edelan tuba leku 15 g starcza na okres 30 dni leczenia. W tym przypadku poinformuj pacjenta, że jeśli lekarz zalecił stosować maść przez dwa tygodnie to po tym czasie w tubie powinna pozostać część niezużytego nadmiaru leku. (1 FTU = 0,5 g maści = 1 dzień) Jeśli pacjent pyta w jakich ilościach nakładać preparat, pomóż mu przeliczyć jednostki FTU i zapisz na jak długo powinno starczyć opakowanie preparatu.[1]
Czytaj też:
- Miejscowe glikokortykosteroidy (mGKS): postać leku a siła działania
- Zasady prawidłowej glikokortykoterapii miejscowej. Rola farmaceuty.
- Atopowe Zapalenie Skóry (AZS) okiem farmaceutki
- Jak pielęgnować skórę skłonną do atopii? Dermokosmetyki w AZS.
- Łuszczyca okiem farmaceutki: złuszczanie, leczenie i pielęgnacja
Piśmiennictwo:
- Kaszuba A. et al.: Miejscowe glikokortykosteroidy w leczeniu chorób skóry – zalecane standardy postępowania. Forum Medycyny Rodzinnej 2009, tom 3, nr 5, 347–358 pełny tekst .PDF⬏⬏
Proszę mnie naprowadzić lub wyprowadzić 😉 z błędu. Skoro 1 FTU posmarujemy całą jedną dłoń z obu stron, to jak to ma się do zdania pod tabelą “Przykładowo gdy leczeniu mają podlegać obie dłonie wraz z palcami u osoby dorosłej (1 FTU)…”? Czy na dwie całe dłonie (obie kończyny, obie strony – dłoń, palce i grzbiet) nie będą potrzebne 2 FTU, po jednej jednostce na każdą dłoń wysmarowaną z obu stron?
Anatomicznie, dłoń to brzuszna strona ręki. Więc dwie dłonie = 1 FTU, dwie ręce = 2 FTU.
Stąd w artykule: “1 FTU do leczenia palców, dłoni i grzbietu ręki,” bo grzbiet ręki to nie dłoń. 🙂
To jest jasne. Chodzi mi o to co dalej: “Przykładowo gdy leczeniu mają podlegać obie dłonie wraz z palcami u osoby dorosłej (1 FTU) to przy jednokrotnej w ciągu dnia aplikacji maści Edelan tuba leku 15 g starcza na okres 30 dni leczenia.” Czy zatem w tym przykładzie autorka uznała, że pacjent nie będzie smarował grzbietu dłoni?
Bo jeśli dwie “pełne” 😉 ręce (dłoń, palce, grzbiet) to 2 FTU (czyli około 1 g), to moim zdaniem temu pacjentowi tubka wystarczy na 15 dni.
Dokładnie tak, obie dłonie wraz z palcami, czyli bez grzbietowej strony.