Synonimy: Cynara scolymus, C. cardunculus var. scolymus, karczoch zwyczajny, karczoch ostowy, kard, artichoke.
Karczoch hiszpański to roślina pochodząca z terenów Europy i Afryki leżących nad Morzem Śródziemnym. Był szeroko stosowany w medycynie ludowej południowej Europy i północnej Afryki. Także dziś karczoch jest składnikiem licznych leków i suplementów diety. Karczoch zwyczajny i karczoch hiszpański to dwie odmiany należące do tego samego gatunku.
Działanie i zastosowanie karczocha
Karczoch był badany pod kątem redukcji czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, cukrzycy, chorób przewodu pokarmowego i chorób wątroby. Wyciągi z karczocha stosowane są jako składniki leków używanych w leczeniu niestrawności oraz zaburzeniach czynności lub uszkodzeniach wątroby. Karczoch wchodzi też w skład dużej liczby suplementów diety przeznaczonych do wspierania działania układu pokarmowego i wspomagania redukcji masy ciała. Aktywność farmakologiczną liści przypisuje się obecności związków takich jak pochodne kwasu kawoilochinowego, kwasy mono- i di-kawoilochinowe, w tym kwasy chlorogenowe i neochlorogenowe, a także luteolina i cynaryna.[1] Badania kliniczne potwierdziły skuteczność karczocha w leczeniu niestrawności, hiperlipidemii i niealkoholowej stłuszczeniowej chorobie wątroby. Karczoch może być również potencjalnie skuteczny w redukcji masy ciała, poprawie glikemii i u pacjentów z WZW C. Prawdopodobnie nie wpływa na wydolność u sportowców. Badania laboratoryjne i na zwierzętach sugerują działanie przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwnowotworowe oraz nefro- i hepatoprotekcyjne.
Skuteczność karczocha potwierdzona w badaniach klinicznych
Badania kliniczne potwierdziły skuteczność karczocha w leczeniu schorzeń takich jak:
- Niestrawność – w podwójnie zaślepionym badaniu klinicznym z randomizacją trwającym 6 tygodni porównywano ekstrakt z liści karczocha (640 mg dziennie) z placebo w łagodzeniu dolegliwości związanych z dyspepsją czynnościową. Wykazano, że karczoch ma pozytywny wpływ na objawy takie jak wzdęcia, uczucie pełności i wczesne uczucie sytości. Poprawie uległa też jakość życia badanych. Złagodzenie bólu, nudności i wymiotów było nieznaczne.[2] Trwające dwa miesiące, otwarte i niekontrolowane placebo badanie z udziałem ponad 500 pacjentów wykazało zmniejszenie wszystkich objawów dyspepsji, niezależnie od dawki wyciągu z liści karczocha (320 vs. 640 mg). Poprawa jakości życia była wyraźniejsza w grupie przyjmującej wyższą dawkę ekstraktu.[3] Karczoch wykazał również skuteczność w leczeniu dyspepsji spowodowanej chorobami dróg żółciowych.
- Hiperlipidemia – metaanaliza z 2018 roku obejmująca 9 badań klinicznych z randomizacją z udziałem ponad 700 pacjentów, wykazała, że ekstrakt z liści i zagęszczony sok z karczocha zmniejszają poziom cholesterolu całkowitego, LDL oraz trójglicerydów u pacjentów z hiperlipidemią. Wpływ na profil lipidowy był mniej wyraźny u badanych niecierpiących na hiperlipidemię.[4] Cynaryna wyizolowana z karczochów także wykazuje skuteczność w obniżaniu poziomu trójglicerydów i cholesterolu całkowitego u pacjentów z hipertriglicerydemią i hipercholesterolemią.[5] Mrożony sok z karczocha nie wykazywał skuteczności w obniżaniu stężenia trójglicerydów, choć miał pozytywny wpływ na funkcjonowanie śródbłonka naczyń krwionośnych i zmniejszenie poziomu cholesterolu całkowitego.[6]
- Niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby (NAFLD) – w podwójnie zaślepionym badaniu klinicznym z randomizacją kontrolowanym placebo z grupami równoległymi 100 pacjentów z niealkoholową stłuszczeniową chorobą wątroby zostało losowo przydzielonych do grupy otrzymującej wyciąg z liści karczocha 600 mg dziennie lub placebo przez dwa miesiące. Karczoch wykazał korzystny wpływ na ultrasonograficzne parametry wątroby (jak średnica żyły wrotnej, przepływ w żyłach wątrobowych, wielkość wątroby), testy czynnościowe wątroby i poziom cholesterolu.[7] W podobnym badaniu stwierdzono, że stosowanie 2700 mg wyciągu z liści karczocha na dzień (w dawkach podzielonych) przez dwa miesiące wpływa na poprawę aktywności enzymów wątrobowych i poziom cholesterolu u pacjentów z NAFLD.[8]
Niewystarczające dowody na skuteczność karczocha
W podwójnie zaślepionym badaniu klinicznym z randomizacją przebadano 40 pacjentów z nadwagą i nadciśnieniem tętniczym. Przez 8 tygodni badani stosowali 500 mg sproszkowanego karczocha 2 razy dziennie lub placebo. Wszyscy badani stosowali także zapisany wcześniej kaptopril. W grupie badanej wykazano istotną statystycznie redukcję BMI w porównaniu z grupą placebo wynoszącą średnio ok. 0,4 kg/m2.[9]
Badania nad skutecznością karczocha w regulowaniu metabolizmu glukozy przyniosły sprzeczne rezultaty. W badaniach klinicznych z udziałem osób z nadwagą obserwowano zmniejszenie wartości hemoglobiny glikowanej i glikemii po zastosowaniu samego wyciągu z karczocha[10] oraz jego połączenia z wyciągiem z fasoli zwyczajnej.[11] W małym badaniu klinicznym przeprowadzonym na sportowcach stosowanie ekstraktu z liści karczocha przez 5 tygodni nie miało wpływu na poziom glukozy w surowicy.[12]
Skuteczność karczocha w leczeniu WZW C sprawdzano w małym, otwartym badaniu z udziałem 15 pacjentów, którzy otrzymywali wodny ekstrakt z dzikiego karczocha egipskiego (C. cardunculus L. var. Sylvestris) w postaci naparu 3 razy dziennie przez trzy miesiące. Ekstrakt zmniejszył miano wirusa HCV poniżej wartości wykrywalnej i znormalizował testy czynnościowe wątroby u 12 pacjentów.[13]
Niewielkie badanie kliniczne przeprowadzone na sportowcach wykazało, że w porównaniu z placebo 5-tygodniowa suplementacja ekstraktem z karczocha zwiększała całkowitą zdolność antyoksydacyjną, jednak nie miało to wpływu na wydajność sportowców.[12]
W badaniach in vitro i na zwierzętach karczoch wykazywał działanie przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwnowotworowe oraz nefro- i hepatoprotekcyjne.
Bezpieczeństwo stosowania karczocha
Większość badań klinicznych z wyciągiem z liści karczocha donosi o łagodnych, przemijających i rzadko występujących działaniach niepożądanych. Mimo że karczoch ma udowodnione zastosowanie w leczeniu niestrawności, może powodować on u niektórych osób dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, w tym wzdęcia i biegunki. Może być to spowodowane jego wpływem na motorykę jelit.
Kontakt z przetworami z karczochów i innych roślin z rodziny astrowatych może powodować reakcje alergiczne u osób wrażliwych. Komisja E ostrzega przed stosowaniem preparatów z karczochów w jakiejkolwiek patologii dróg żółciowych z powodu właściwości żółciopędnych karczochów.[14]
Interakcje karczocha
W teorii (badania in vitro i na zwierzętach) karczoch może hamować różne izoenzymy CYP-450, zwłaszcza CYP2B6 i CYP2C19, jednak nie ma doniesień na temat takich interakcji u ludzi. Potencjalnie może więc wpływać na stężenie bupropionu, sertraliny, kwasu walproinowego i inhibitorów pompy protonowej.
Preparaty dostępne na rynku zawierające karczoch hiszpański
Wybrane suplementy diety oraz leki OTC dostępne na rynku zawierające karczoch hiszpański zostały przedstawione w tabelach poniżej.
Wybrane suplementy zawierające karczoch hiszpański:
Nazwa preparatu | Zawartość karczocha w sugerowanej dawce dobowej | Opis producenta |
Karczoch, sok (Alter Medica) | 20 ml soku w tym 44,6 mg cynaryny
Pozostałe składniki: Wit. C |
Suplement diety wspierający funkcjonowanie wątroby. |
Proliver | 150 mg
Pozostałe składniki: L-asparaginian L-ornityny, cholina, wyciągi z zielonej herbaty i cykorii |
Suplement diety zawierający składniki wspierające zdrową wątrobę. |
Travisto | 240 mg
Pozostałe składniki: Wyciągi z mięty pieprzowej, kopru, kurkumy |
Suplement diety zawierający składniki wspomagające trawienie tłuszczów oraz wpływające na układ pokarmowy. |
Hepaslimin | 150 mg
Pozostałe składniki: L-asparaginian L-ornityny, cholina, wyciągi z ostrokrzewu paragwajskiego, korzenia cykorii, kurkumy |
Suplement diety zawierający składniki wspomagające utrzymanie zdrowej wątroby oraz zachowanie prawidłowej masy ciała. |
Doppelherz Aktiv Na wątrobę | 256 mg
Pozostałe składniki: Wit. E, wit. B5, wit. B6, olej z łososia |
Suplement diety, zawierający karczoch, omega-3 i witaminy, które wspomagają pracę wątroby. |
Wybrane leki zawierające karczoch hiszpański:
Nazwa preparatu | Zawartość karczocha w sugerowanej dawce dobowej | Opis producenta |
Cynarex | 500–1500 mg wyciągu suchego z ziela | Produkt leczniczy stosowany tradycyjnie w niestrawnościach. |
Sylicynar | 840 mg wyciągu suchego z ziela
Pozostałe składniki: Wyciąg suchy z łuski ostropestu |
Produkt leczniczy stosowany w stanach po uszkodzeniach wątroby oraz wspomagająco w zaburzeniach czynności wątroby. |
Raphacholin C | 47–282 mg wyciągu gęstego z ziela
Pozostałe składniki: Wyciąg z rzodkwi czarnej, węgiel aktywny, kwas dehydrocholowy, olejek z mięty pieprzowej |
Produkt leczniczy działający żółciopędnie i żółciotwórczo (wywiera bezpośredni wpływ na wątrobę, pobudza wydzielanie żółci). |
Cardiobonisol | 2,5–7,5 ml (25 g nalewki z karczocha na 100 g preparatu)
Pozostałe składniki: Nalewka z miłorzębu japońskiego, nalewka z głogu |
Produkt leczniczy stosowany w stanach łatwego męczenia się i w leczeniu wspomagającym początkowego okresu upośledzonej wydolności serca. |
Hepatosan fix | 2,4 g ziela (napar)
Pozostałe składniki: Ziele i korzeń mniszka lekarskiego, liść mięty pieprzowej, ziele krwawnika, ziele dziurawca |
Produkt leczniczy przeznaczony do sporządzania naparu stosowanego w niestrawnościach i przy niedostatecznym wydzielaniu żółci. |
Piśmiennictwo
- Wang, M., Simon, J. E., Aviles, I. F., He, K., Zheng, Q. Y., Tadmor, Y. (2003). Analysis of antioxidative phenolic compounds in artichoke (Cynara scolymus L.). Journal of agricultural and food chemistry, 51(3), 601–608. https://doi.org/10.1021/jf020792b ⬏
- Holtmann, G., Adam, B., Haag, S., Collet, W., Grünewald, E., Windeck, T. (2003). Efficacy of artichoke leaf extract in the treatment of patients with functional dyspepsia: a six-week placebo-controlled, double-blind, multicentre trial. Alimentary pharmacology & therapeutics, 18(11–12), 1099–1105. https://doi.org/10.1046/j.1365-2036.2003.01767.x ⬏
- Marakis, G., Walker, A. F., Middleton, R. W., Booth, J. C., Wright, J., Pike, D. J. (2002). Artichoke leaf extract reduces mild dyspepsia in an open study. Phytomedicine : international journal of phytotherapy and phytopharmacology, 9(8), 694–699. https://doi.org/10.1078/094471102321621287⬏
- Sahebkar, A., Pirro, M., Banach, M., Mikhailidis, D. P., Atkin, S. L., Cicero, A. (2018). Lipid-lowering activity of artichoke extracts: A systematic review and meta-analysis. Critical reviews in food science and nutrition, 58(15), 2549–2556. https://doi.org/10.1080/10408398.2017.1332572 ⬏
- Natural Medicines. (2020). Artichoke. Aktualizacja: 13.11.2020. ⬏
- Lupattelli, G., Marchesi, S., Lombardini, R., Roscini, A. R., Trinca, F., Gemelli, F., Vaudo, G., Mannarino, E. (2004). Artichoke juice improves endothelial function in hyperlipemia. Life sciences, 76(7), 775–782. https://doi.org/10.1016/j.lfs.2004.07.018 ⬏
- Panahi, Y., Kianpour, P., Mohtashami, R., Atkin, S. L., Butler, A. E., Jafari, R., Badeli, R., Sahebkar, A. (2018). Efficacy of artichoke leaf extract in non-alcoholic fatty liver disease: A pilot double-blind randomized controlled trial. Phytotherapy research : PTR, 32(7), 1382–1387. https://doi.org/10.1002/ptr.6073 ⬏
- Rangboo V, Noroozi M, Zavoshy R, Rezadoost SA, Mohammadpoorasl A. (2016). The effect of artichoke leaf extract on alanine aminotransferase and aspartate aminotransferase in the patients with nonalcoholic steatohepatitis. International Journal of Hepatology. 2016:4030476.27293900 ⬏
- Ardalani, H., Jandaghi, P., Meraji, A., Hassanpour Moghadam, M. (2020). The Effect of Cynara scolymus on Blood Pressure and BMI in Hypertensive Patients: A Randomized, Double-Blind, Placebo-Controlled, Clinical Trial. Complementary medicine research, 27(1), 40–46. https://doi.org/10.1159/000502280 ⬏
- Rondanelli M, Giacosa A, Orsini F, Opizzi A, Villani S. (2011). Appetite control and glycaemia reduction in overweight subjects treated with a combination of two highly standardized extracts from Phaseolus vulgaris and Cynara scolymus. Phytotherapy Research. 25(9):1275-1282.21308825⬏
- Rondanelli, M., Giacosa, A., Orsini, F., Opizzi, A., & Villani, S. (2011). Appetite control and glycaemia reduction in overweight subjects treated with a combination of two highly standardized extracts from Phaseolus vulgaris and Cynara scolymus. Phytotherapy research : PTR, 25(9), 1275–1282. https://doi.org/10.1002/ptr.3425⬏
- Skarpanska-Stejnborn, A., Pilaczynska-Szczesniak, L., Basta, P., Deskur-Smielcka, E., Horoszkiewicz-Hassan, M. (2008). The influence of supplementation with artichoke (Cynara scolymus L.) extract on selected redox parameters in rowers. International journal of sport nutrition and exercise metabolism, 18(3), 313–327. https://doi.org/10.1123/ijsnem.18.3.313 ⬏⬏
- Elsebai MF, Abass K, Hakkola J, Atawia AR, Farag MA. (2016). The wild Egyptian artichoke as a promising functional food for the treatment of hepatitis C virus as revealed via UPLC-MS and clinical trials. Food & Function. 7(7):3006-3016.27296047 ⬏
- Blumenthal M, Goldberg A, Brinckmann J, eds. (2000). Herbal Medicine: Expanded Commission E Monographs. Newton, MA: Integrative Medicine Communications.⬏