Na terenie każdego zakładu pracy, w którym używane są substancje lub mieszaniny uznane za niebezpieczne lub stwarzające zagrożenie, istnieje obowiązek prowadzenia ich ewidencji oraz stosowania odpowiednich środków ochrony zgodnie z kartami charakterystyki tych substancji. Obowiązek ten wynika z art. 221 Kodeksu Pracy. [1]
W aptece substancje niebezpieczne lub stwarzające zagrożenie to głównie substancje recepturowe, ale również preparaty służące do sprzątania i dezynfekcji (np. Domestos, ACE, Aerodesin).
Klasyfikacja, oznakowanie oraz pakowanie substancji i mieszanin zostały opisane w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego.[2]
W aptece należy prowadzić ewidencję używanych substancji niebezpiecznych lub stwarzających zagrożenie oraz posiadać karty charakterystyki tych substancji lub mieszanin w wersji papierowej lub elektronicznej. Karty charakterystyki powinien dostarczyć producent substancji, ale można je też pobrać ze stron internetowych producentów. Istotne, aby były przygotowane zgodnie z obowiązującym wzorem, czyli powinny posiadać 16 sekcji. Poniżej opisałam, co powinna zawierać każda z nich:
- w sekcji 1 znajdują się m.in. dane dostawcy z numerem telefonu i adresem e-mailowym (ta informacja ułatwia rozróżnienie aktualnych kart od tych przygotowanych wg starych przepisów),
- sekcja 2 dotyczy identyfikacji zagrożeń przedstawionych w postaci piktogramów, symboli oraz opisów zagrożeń. W tej sekcji wskazane są też środki ostrożności, jakie należy zachować przy pracy z daną substancją,
- sekcja 3 zawiera informacje o składzie,
- sekcje 4, 5, 6, 7 i 8 dotyczą postępowania z substancją, środków pierwszej pomocy i środków ochrony,
- w Sekcji 9 opisane są właściwości fizyczne i chemiczne a w 10 stabilność i reaktywność substancji,
- kolejne sekcje (11, 12) to informacje toksykologiczne i ekologiczne,
- sekcja 13 i 14 dotyczy postępowania z odpadami i transportu, w sekcji 15 zamieszczono podstawy prawne a w ostatniej 16 sekcji informacje inne.
Na potrzeby przygotowania ewidencji najważniejsze są informacje zawarte w sekcji 2 oraz informacje o środkach ochrony w sekcji 8. W aptece prócz ewidencji powinny się znajdować i być używane do pracy środki ochrony jak np. okulary, rękawice, maseczki.
Karty charakterystyki można znaleźć np. na stronie Fagron, a dla substancji używanych do utrzymania porządku w aptece np. na tej stronie. Posiadanie kart charakterystyki dla danej substancji od każdego producenta nie jest konieczne.
Informacje o substancjach niebezpiecznych i stwarzających zagrożenie znajdują się też w ustawie o substancjach chemicznych i ich mieszaninach.[3] a wymagania dotyczące sporządzania kart charakterystyki w rozporządzeniu Komisji (UE).[4]
Kierownik apteki powinien zadbać o to, aby w aptece znalazło się zestawienie stosowanych substancji niebezpiecznych np. w formie tabeli. Najważniejsze informacje, jakie powinny się tam znaleźć to: rodzaj zagrożenia, środki ochrony osobistej, jakie należy stosować podczas pracy z daną substancją oraz pierwsza pomoc, jaką należy zastosować w razie kontaktu z substancją. Poniżej przykładowe zestawienie.
| Lp. | Nazwa substancji chemicznej | Identyfikacja zagrożenia | Środki ochrony indywidualnej | Pierwsza pomoc | Środki gaśnicze |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Acidum boricum | Może działać szkodliwie na płodność oraz na dziecko w łonie matki | Rękawice i odzież ochronna, maska FP3 | Przepłukanie oczu, wentylacja dróg oddechowych, przepłukanie jamy ustnej. | |
| 2 | Benzocaina | Może powodować reakcję alergiczną skóry | Rękawice i odzież ochronna | Przepłukanie skóry, oczu, jamy ustnej, wentylacja dróg oddechowych | |
| 3 | Chloramfenikol | Powoduje wady genetyczne, może powodować raka, może działać szkodliwie na płodność i na dziecko w łonie matki, może powodować uszkodzenia narządów przez długotrwałe narażenie na kontakt, może powodować reakcję alergiczną skóry | Rękawice i odzież ochronna, maska FP3, okulary ochronne szczelnie zamknięte | Przepłukanie skóry, oczu, jamy ustnej, wentylacja dróg oddechowych |
W aptece wykonującej leki recepturowe powinny się znaleźć środki ochrony osobistej wymagane przez zapisy w kartach charakterystyki substancji niebezpiecznych.
Obecność kart charakterystyki substancji niebezpiecznych może być kontrolowana przez Inspekcję Sanitarną oraz Inspekcję Pracy. Warto zatem zadbać o przygotowanie zestawienia substancji niebezpiecznych stosowanych w aptece przede wszystkim ze względów bezpieczeństwa, ale również z powodu uwag, jakie mogą pojawić się podczas kontroli.
Piśmiennictwo
- Ustawa z dnia 26 czerwca 1974r. Kodeks Pracy pełny tekst⬏
- Rozporządzenie PE i Rady (WE) z dnia 16 grudnia 2008 r. nr 1272/2008 w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin pełny tekst .pdf⬏
- Ustawa z dnia 25 lutego 2011 r. pełny tekst .pdf⬏
- Rozporządzenie Komisji UE 2015/830 z dnia 28 maja 2015 r. w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów pełny tekst .pdf⬏