Makrolidy są antybiotykami o szerokim spektrum działania (z wyjątkiem fidaksomycyny). Wykazują działanie bakteriostatyczne, a w wyższych stężeniach także bakteriobójcze (azytromycyna, klarytromycyna). Mechanizm działania tej grupy leków polega na zahamowaniu syntezy niezbędnych do życia bakterii białek, a dokładnie wiążą się z podjednostką 50S rybosomu bakterii, co unieczynnia tRNA powodując przedwczesne zakończenie syntezy łańcucha peptydowego. Warto wiedzieć, że:
- Makrolidy dobrze penetrują przez błony komórkowe komórek gospodarza i dlatego stosowane są w zwalczaniu bakterii tzw. atypowych, które żyją wewnątrzkomórkowo takich jak np. chlamydie, mykoplazmy, czy legionelle. Patogeny te odgrywają rolę w określonych postaciach zapalenia płuc i ostrego zapalenia oskrzeli.
- Problemem jest szybki rozwój oporności na makrolidy, a szerokie stosowanie tych substancji w przeszłości sprawiło, że dziś nie są już środkami z wyboru w infekcjach dróg oddechowych.
- Istnieje oporność krzyżowa w obrębie grupy oraz z klindamycyną, antybiotykiem należącym do linkozamidów.
- Makrolidy przepisuje się często w sytuacji, kiedy pacjent ma alergię na penicyliny.
Makrolidy starszej generacji
- erytromycyna (Aknemycin, Erythromycinum TZF, Erythromycinum Intravenosum TZF jako laktobionian erytromycyny– Lz, Davercin jako cykliczny węglan erytromycyny, w: Aknemycin Plus z tretynoiną, Isotrexin z izotretynoiną, Zineryt z cynkiem) – jest najstarszym makrolidem, częściej stosowanym u dzieci niż dorosłych. Działanie przeciwbakteryjne ma tylko niestabilna w środowisku kwaśnym zasada. Aby zapobiec zniszczeniu leku przez kwas żołądkowy stosowane są tabletki powlekane, estry lub sole związku. Tak naprawdę w Polsce nie ma wielu preparatów doustnych zawierających ten antybiotyk – jedynie Erythromycinum TZF i Davercin – gdzie ten ostatni jest w postaci soli, dzięki czemu zwiększona jest trwałość w żołądku, a ponadto działa dwukrotnie silniej niż substancja macierzysta, lepiej się wchłania i wykazuje mniejszą toksyczność[1]. Reszta preparatów jest w postaci do stosowania na skórę głównie w leczeniu trądziku. Erytromycyna ma działanie prokinetyczne, czyli pobudza perystaltykę żołądkowo-jelitową, dlatego może powodować biegunkę i bóle brzucha. Działanie to jest wykorzystywane off-label w przypadku ciężkich zaparć lub przed gastroskopią, która musi być wykonana w trybie pilnym.
Sok grejpfrutowy może zwiększyć biodostępność leku nawet o 50%.
Makrolidy nowszej generacji
Farmakokinetyka nowszych makrolidów jest wyraźnie lepsza, wykazują one wyższą biodostępność i dłuższy okres półtrwania, dzięki czemu można je przyjmować rzadziej (1-2 razy dziennie). Także tolerancja tych substancji jest lepsza ze względu na większą odporność na działanie soku żołądkowego.
- klarytromycyna (Fromilid, Klabax, Klacid, Taclar) – jest często przepisywana w przypadku chorób dróg oddechowych. Różne formy podania tej substancji czynnej są dopuszczone w leczeniu chorób dróg oddechowych. W leczeniu zapalenia ucha środkowego klarytromycynę stosuje się jedynie u dzieci i tylko w postaci zawiesiny. W zapaleniu zatok i ostrej fazie zapalenia oskrzeli – u dzieci powyżej 12 r.ż. i dorosłych, w postaci zawiesiny lub tabletek. W leczeniu zapalenia migdałków dopuszczone są wszystkie zawiesiny, ale nie wszystkie tabletki. Także ostre zapalenie oskrzeli jest podane jako wskazanie na ulotkach do niektórych preparatów w tabletkach. Lek ten może powodować odwracalne przebarwienia zębów oraz zaburzenia smaku i powonienia.
- azytromycyna (Azibiot, Azimycin, AzitroLEK, Azycyna, Macromax, Sumamed w dawkach od 125 do 500mg oraz granulat Zetamax 2g) – ma bardzo długi okres półtrwania (68 h), stąd możliwość dawkowania 1 dziennie przez 1-5 dni. Stosowana w leczeniu wszystkich infekcji górnych i dolnych dróg oddechowych. Ma wysokie powinowactwo do tkanek – jeszcze przez 1-2 tygodnie po ostatnim przyjęciu leku utrzymuje się stężenie przekraczające MIC,
- spiramycyna (Rovamycine) – stosowana w zakażeniach górnych i dolnych dróg oddechowych,
- roksytromycyna (Rolicyn, Rulid, Xitrocin) – występuje jedynie w postaci tabletek. Nie jest rozkładana w środowisku kwaśnym,
- fidaksomycyna (Dificlir) – jest lekiem działającym miejscowo, stosowana jest w leczeniu zakażeń wywołanych przez Clostridium difficile (biegunka związana z C. difficile), ma wąskie spektrum działania przeciwbakteryjnego,
- josamycyna (niedostępna w Polsce),
- telitromycyna (niedostępna w Polsce).
Makrolidy – co przekazać pacjentowi?
Formulacje w zawiesinie mają gorzki smak i aby go złagodzić, zawiesiny przygotowuje się w postaci mikropeletek lub granulatu, których nie można rozgryzać. Najlepszą porą przyjęcia leku jest zatem czas bezpośrednio przed posiłkiem, co niweluje smak substancji leczniczej, co z pewnością ma znaczenie w przypadku przyjmowania leków przez dzieci. Wszystkie zawiesiny z klarytromycyną (Klacid) i azytromycyną (Sumamed, Sumamed forte) mogą być (a niektóre nawet muszą) po sporządzeniu przechowywane w temperaturze pokojowej, nie w lodówce.
Musimy pamiętać, że z leków dostępnych bez recepty loperamid (Stoperan, Laremid) może wchodzić w interakcje z makrolidami i zwiększać ryzyko wydłużenia odcinka QT, czyli powodować zaburzenia rytmu serca (torsade de pointes, TdP).
UWAGA! nie można przyjmować lowastatyny, atorwastatyny i simwastatyny razem z erytromycyną i klarytromycyną, ponieważ może dojść do wzrostu stężenia statyn we krwi co wiąże się ze zwiększonym ryzykiem uszkodzenia mięśni (rabdomiolizy).
Antybiotyki makrolidowe można bezpiecznie stosować u kobiet w ciąży i karmiących.[2][3][4]
Piśmiennictwo
