fbpx

Kozłek lekarski – Valeriana officinalis L.

Autor:
Publikacja: 30/01/2022
Kozłek lekarski – Valeriana officinalis
Kozłek lekarski (Valeriana officinalis) może być stosowany w leczeniu takich dolegliwości jak stany lękowe, napięcie nerwowe i stres. Skuteczność korzenia kozłka w leczeniu bezsenności jest potwierdzona badaniami klinicznymi. W medycynie ludowej kozłek stosuje się w przyśpieszonym biciu serca, zaburzeniach żołądkowo-jelitowych, menopauzie, PMS.

Spis treści

Treść tylko dla farmaceutów i techników farmaceutycznych.

Uspokajający efekt waleriany jest znany od ponad dwóch tysięcy lat i był już opisywany przez starożytnych, greckich lekarzy – Hipokratesa i Dioskuridesa.

Przez ostatnie pięćset lat waleriana była często wykorzystywana w Europie jako środek uspokajający, stosowany przy nadmiernej nerwowości oraz skłonności do histerii. Znalazła zastosowanie także w leczeniu wzdęć i niestrawności. Figurowała w Farmakopei Stanów Zjednoczonych aż do 1946 roku.

Surowce

Korzeń kozłka – Valerianae radix

Skład chemiczny

Kierunki działania kozłka lekarskiego są determinowane przede wszystkim przez zawartość kwasów walerenowych oraz olejku eterycznego. W skład olejku eterycznego wchodzą mono- (np. octan i izowalerianian bornylu) i seskwiterpeny (pochodne waleranu, eudesmanu czy gwajanu). Walepotriaty (waltrat, acetowaltrat, dihydrowaltrat), irydoidy o budowie estrowej, łatwo ulegają rozkładowi do baldrynali. Początkowo wiązano właściwości uspokajające korzenia kozłka z walepotriatami – dzisiaj uważa się, że walepotriaty i baldrynale wykazują właściwości kancerogenne i mutagenne. Ich zawartość w korzeniu kozłka jest niska.

Działanie

Kozłek lekarski wykazuje działanie:

  • anksjolityczne i nasenne,
  • przeciwskurczowe.[1]

Zastosowanie poparte wynikami badań klinicznych

Prowadzone badania kliniczne potwierdziły zasadność stosowania kozłka na takie schorzenia jak:

  • Bezsenność. Działa zarówno pojedynczo, jak i w kombinacji z koszyczkiem rumianku, liściem melisy, zielem męczennicy lub szyszkami chmielu.[2][3] Synergistyczne działanie substancji zawartych w korzeniu kozłka determinuje efekt uspokajający, przeciwlękowy i nasenny. Badania przedkliniczne dowodzą, że związki chemiczne zawarte w ekstraktach z korzenia kozłka modulują układ GABA-ergiczny poprzez zwiększenie wydzielania GABA (kwasu γ-aminomasłowego), hamowanie jego wychwytu zwrotnego i degradacji (dzięki zmniejszeniu aktywności transaminazy GABA w mózgu) lub modulację receptorów GABA.[4][5][6][7][8]

Wyciągi z korzenia kozłka mają ugruntowane zastosowanie medyczne (Well-established use) w leczeniu bezsenności.

Zastosowanie jako tradycyjny produkt leczniczy roślinny

Kozłek lekarski może być stosowany w leczeniu takich dolegliwości jak:

  • Stany lękowe, napięcie nerwowe i stres.[9][10]

Zastosowanie w medycynie ludowej

Kozłek lekarski w medycynie ludowej jest stosowany na takie dolegliwości jak: zaburzenia żołądkowo-jelitowe (kozłek wykazuje działanie przeciwskurczowe na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego), przyspieszone bicie serca na tle nerwowym, menopauza i zespół napięcia przedmiesiączkowego (ekstrakt z korzenia kozłka istotnie łagodzi objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego, ale nie wykazuje działania sedatywnego w przypadku osób, u których nadmierne pobudzenie nie występuje).[11]

Interakcje

Należy unikać stosowania preparatów kozłka lekarskiego podczas terapii innymi lekami uspakajającymi. Możliwe jest wzajemne nasilenie działania sedatywnego. Nie należy też łączyć kozłka z alko-
holem.

W badaniach na szczurach równoczesne stosowanie kozłka i haloperidolu zwiększało efekty uboczne i stres oksydacyjny.

Bezpieczeństwo stosowania

Według monografii EMA kozłek lekarski nie jest zalecany kobietom w ciąży, karmiącym piersią oraz dzieciom do 12. roku życia ze względu na brak danych dotyczących bezpieczeństwa.

Kozłek lekarski może powodować takie działania niepożądane jak:

  • senność o poranku, rzadko niepokojące sny lub efekt odwrotny od zamierzonego (bezsenność),[10][12]
  • objawy ze strony przewodu pokarmowego i bóle głowy.[13]

Praktyczne wskazówki dla pacjentów

Istnieją badania kliniczne potwierdzające skuteczność kozłka w leczeniu bezsenności, ale wskazują one, że lepszy efekt uzyskuje się przy ciągłym stosowaniu w porównaniu z dawką jednorazową. Jednocześnie efekt nasenny poprawia się wraz z upływem czasu stosowania.

Kozłek zmniejsza czas potrzebny do zaśnięcia i obiektywnie poprawia jakość snu. Nie ma dowodów potwierdzających znaczące działania niepożądane, w tym nadmierną senność o poranku.

Zobacz też:

Przykładowe preparaty

Leki zawierające kozłek lekarski to:

  • Korzeń kozłka (FLOS) – zioła do zaparzania (do stosowania w stanach nadpobudliwości nerwowej i zaburzeniach snu).

Kozłek lekarski lub wyciąg jest również składnikiem leków złożonych:

  • Cardiol C – krople doustne (do stosowania w początkowej fazie niewydolności serca, w stanach łatwego męczenia się).
  • Cholitol – płyn doustny (do stosowania w leczeniu niestrawności i schorzeniach dróg żółciowych).
  • Doppelherz Enerovital Tonik K – płyn doustny (do stosowania wspomagająco na układ sercowo-naczyniowy).
  • Krople nasercowe (Aflofarm, Amara, Farmina, Hasco) – krople doustne (do stosowania w łagodnych objawach niewydolności serca).
  • Krople żołądkowe (Amara, Farmina) – krople doustne (do stosowania w leczeniu niestrawności).
  • Krople żołądkowe forte (Herbapol) – krople doustne (do stosowania w leczeniu niestrawności).
  • Neocardina – krople doustne (do stosowania w początkowym okresie niewydolności serca).
  • Prostapol – płyn doustny (do stosowania w trudnościach w oddawaniu moczu związanych m. in. z łagodnym rozrostem prostaty).

Ponadto kozłek lekarski lub wyciąg jest składnikiem wielu preparatów złożonych o działaniu nasennym. Należą do nich:

  • Baldivian Noc,
  • Extraspasmina,
  • Kalms,
  • Krople uspokajające (Hasco),
  • Krople walerianowe (Aflofarm/Amara/ Herbapol/Hasco),
  • Tabletki uspokajające Labofarm,
  • Lunapret,
  • Neospasmina,
  • Nervomix Forte,
  • Nervosan,
  • Nervosol i Nervosol K,
  • Persen forte i Persen Noc.Sedomix,
  • Senospasmina,
  • Valdix,
  • Valerin forte iValerin max,
  • Valused, Valused Noc iValused Noc Plus.

Piśmiennictwo

  1. Hazelhoff B, Malingre TM, Meijer DK: Antispasmodic effects of valeriana compounds: an in-vivo and in-vitro study on the guinea-pig ileum. Arch Int Pharmacodyn Ther, 1982.
  2. Stevinson C, Ernst E: Valerian for insomnia: a systematic review of randomized clinical trials. Sleep Med, 2000.
  3. Taibi DM et al.: A systematic review of valerian as a sleep aid: safe but not effective. Sleep Med Rev, 2007.
  4. Appel K, Rose T, Fiebich B, Kammler T, Hoffmann C, Weiss G: Modulation of the γ-aminobutyric acid (GABA) system by Passiflora incarnata L. Phytother Res, 2011.
  5. Balderer G, Borbely AA: Effect of valerian on human sleep. Psychopharmacology (Berl), 1985.
  6. Della Loggia R, Tubaro A, Redaelli C: Evaluation of the activity on the mouse CNS of several plant extracts and a combination of them. Riv Neurol, 1981.
  7. Donath F et al.: Critical evaluation of the effect of valerian extract on sleep structure and sleep quality. Pharmacopsychiatry, 2000.
  8. Savage K, Firth J, Stough C, Sarris J: GABA-modulating phytomedicines for anxiety: A systematic review of preclinical and clinical evidence. Phytother Res, 2018.
  9. Kohnen R, Oswald WD: The effects of valerian, propranolol, and their combination on activation, performance, and mood of healthy volunteers under social stress conditions. Pharmacopsychiatry, 1988.
  10. Wheatley D: Kava and valerian in the treatment of stressinduced insomnia. Phytother Res, 2001.
  11. Behboodi Moghadam Z, Rezaei E, Shirood Gholami R, Kheirkhah M, Haghani H: The effect of Valerian root extract on the severity of pre menstrual syndrome symptoms. J Tradit Complement Med, 2016.
  12. Mills S, Bone K: Principles and practice of phytotherapy. London: Churchill Livingstone, 2000.
  13. Ernst E et al.: The desktop guide to complementary and alternative medicine: An evidence-based approach. St Louis: Mosby, 2001.
Subskrybuj
Powiadom o
1 komentarz
Najwyżej oceniane
Nowsze Najstarsze
Inline Feedbacks
View all comments
Marek Ellnain

Bardzo ciekawy artykuł! Przeczytałem kiedyś, że w pediatrii dopuszczalne jest stosowanie przetworów z korzenia kozłka lekarskiego wolnych od walepotriatów i baldrynali (napar z korzenia), jednak książka jest dość leciwa (Schilcher H, Dorsch W,: Ziołolecznictwo w pediatrii. MedPharm, 2010).

FB
Twitter/X
LinkedIn
WhatsApp
Email
Wydrukuj

Zobacz też

Inne o wskazaniach:

1
0
Wyraź swoje zdanie i dodaj komentarz :)x

Zaloguj się