Prawidłowe funkcjonowanie oka zależy od utrzymania właściwego nawilżenia jego powierzchni, za co odpowiada film łzowy, produkowany i wydzielany przez gruczoły łzowe. Zaburzenie wytwarzania filmu łzowego łez lub jego nadmierne parowanie przyczyniają się do suchości oka, która może prowadzić do rozwoju stanu zapalnego, a w konsekwencji do powikłań takich jak uszkodzenie rogówki czy degradacja gruczołu łzowego.[1] Na pogorszenie nawilżenia powierzchni oka wpływ mają czynniki środowiskowe, wśród których wymienić możemy:
- praca przy komputerze,
- stosowanie soczewek kontaktowych,
- suche, klimatyzowane powietrze,
- palenie papierosów,
- choroby immunologiczne np. zespół Sjögrena
- choroby tarczycy,
- cukrzyca.
W odpowiedzi na narastający problem powstało wiele preparatów w postaci kropli do oczu, dostępnych bez recepty, które imitują film łzowy, naśladując jego warstwę wodną i(lub) lipidową i zapewniają prawidłowe nawilżenie oka. Jakie są między nimi różnice, kiedy i jakie warto polecić pacjentowi?
Dostępne formy i połączenia kropli nawilżających do oczu
Na rynku dostępnych jest wiele preparatów, które wspierają prawidłowe nawilżenie oka. Wśród nich znajdują się zarówno leki OTC jak i wyroby medyczne, a jedne i drugie podzielić można na te zawierające lub pozbawione konserwantów. Dodatkowo zróżnicować je można pod kątem składu na krople wodne, olejowe oraz te zawierające wiskoelastyki, które stanowią najliczniejszą grupę. Ponadto krople poza substancjami zapewniającymi nawilżenie mogą zawierać dodatkowe substancje, takie jak dekspantenol, witaminy z grupy B czy ektoinę.
Podobieństwa i różnice
Dostępne w Polsce krople nawilżające do oczu różnicują aspekty takie jak:
- Rodzaj substancji odpowiadających za nawilżenie oka. Spośród dostępnych OTC kropli nawilżających najczęściej stosowane są preparaty zawierające wiskoelastyki, czyli substancje o dużej lepkości, które długo utrzymują się na powierzchni oka. Wśród tej grupy składników znajdują się:
- Kwas hialuronowy
- Hialuronian sodu
- Metyloceluloza
- Trehaloza
- Poliakrylamid
- Alkohol poliwinylowy
- Postać w jakiej występują. Krople do oczu mogą występować w postaci minimsów, czyli pojemników zawierających jednorazowe porcje płynu, a także w buteleczkach o pojemności 5ml oraz 10 ml wyposażonych w zakraplacz. W przypadku preparatów niezawierających konserwantów krople do oczu mogą posiadać specjalny system, zapewniający sterylność produktu lub występować w postaci jednodawkowych minimsów.[2] W dostępnych na polskim rynku preparatach zastosowanie znajdują systemy takie jak:
- System ABAK – System oparty na filtrze, którego pory są mniejsze od drobnoustrojów, co zapewnia podanie jałowego roztworu na powierzchnię oka. Powietrze, które jest zasysane po wypuszczeniu kropli, również jest wyjaławiane na filtrze, dzięki czemu produkt pozostaje sterylny a jego trwałość wynosi od 2 do 3 miesięcy. Przykładami kropli korzystających z tego systemu są Hyabak, Thealoz i Hydrabak.
- System COMOD – Wyróżniający się System , oparty na modyfikacji w konstrukcji dozownika. Wewnętrzna część opakowania jest elastyczna oraz wyposażona w pompkę u dozownik, część zewnętrzna jest twarda i odpowiada za ochronę części wewnętrznej przez uszkodzeniem. Systemy comod zapewniają sterylność kropli nawilżających do 6 miesięcy od pierwszego użycia, a przykładowymi preparatami opartymi na tym systemie są HyloComod.
- System OSD – podstawą tego systemu, podobnie jak w przypadku systemu ABAK, jest filtr wyjaławiający. W przypadku systemu OSD filtracji ulega jedynie zasysane powietrze, co chroni płyn przed zakażeniem. Krople z tym systemem występują w objętościach 5ml i 10 ml, a aplikacja odbywa się poprzez ściśnięcie buteleczki. Przykłady kropli wyposażonych w System OSD to ApoTears, Droptiva, Starazolin Hydrobalance czy Vizik.
- Obecność konserwantów. Krople oczne wymagają zachowania jałowości po pierwszym użyciu, dlatego też wiele z nich w swoim składzie posiada konserwanty. Dotyczy to szczególnie preparatów dostępnych w tradycyjnych buteleczkach, bez systemów zapewniających sterylność roztworu. Obecnie większość kropli nawilżających w swoim składzie zawiera konserwanty takie jak chlorek polidronium (polyquad) czy poliheksanid, które nie wkluczają ich zastosowania przez osoby noszące soczewki kontaktowe. Środki konserwujące np. chlorek benzalkoniowy mogą uszkadzać strukturę soczewek, a tym samym prowadzić do nasilenia problemów z nawilżeniem gałki ocznej.
- Termin przydatności do użycia. Krople dostępne w minimsach, ze względu na pojedynczą dawkę w osobnych opakowaniach, zachowują przydatność do użycia w dacie ważności preparatu na opakowaniu zbiorczym. W zależności od preparatu, użytego konserwantu i obecności systemów opisanych wyżej, termin przydatności nawilżających kropli ocznych waha się w przedziale od jednego miesiąca do nawet 6 miesięcy. Krople zawierające konserwanty, nie wyposażone w systemy wyjaławiające, zazwyczaj mają krótki czas przydatności do użycia po pierwszym zakropleniu, który wynosi około 4 tygodni.[3]
- Dawka substancji nawilżającej. Różnice w stężeniu substancji nawilżającej zaobserwować można na przykładzie preparatów na bazie hailuronianu. Stężenie kwasu hialuronowego w poszczególnych preparatach waha się od 0,1% do 0,4%.
- Substancje dodatkowe. Niektóre preparaty, poza substancją nawilżającą, wzbogacone są o składniki dodatkowe takie jak dekspantenol, witaminy z grupy B, wyciąg z borówki czy ektoinę. Są to substancje, które łagodzą podrażnienia powstałe w wyniku niedostatecznego nawilżenia powierzchni oka.
Wyróżnić można także krople wodne oraz olejowe. Te pierwsze to wodne roztwory ekstraktów roślinnych np. świetlika, oczaru, rumianku czy zielonej herbaty, które poza nawilżeniem powierzchni oka zapewniają również łagodzenie podrażnień i stanów zapalnych. Krople olejowe mogą zawierać jałowe oleje roślinne np. olej rycynowy lub syntetycznie pozyskane kwasy tłuszczowe. Ten typ kropli stabilizuje film łzowy, poprzez wsparcie jego warstwy lipidowej.[4]
Według obszernego przeglądu z 2016 roku, nie można jednoznacznie wskazać wyższości jednego rodzaju kropli nad drugim w terapii suchego oka. Niemniej każdy z omówionych typów kropli nawilżających wpływa korzystnie na utrzymanie nawilżenia oka, produkcję łez i utrzymywanie się filmu łzowego na powierzchni rogówki.[1]
Przeczytaj także: Pierwsze krople do oczu ze sterydem dostępne bez recepty
Zestawienie tabelaryczne nawilżających kropli do oczu
W tabeli poniżej zebrano przykłady dostępnych na polskim rynku kropli nawilżających do oczu, z wyszczególnieniem składnika nawilżającego. W przypadku preparatów z kwasem hialuronowym lub zawierających jego sól sodową podano także stężenie tej substancji w preparacie.
| Preparat | Opakowanie | Status | Substancja nawilżająca | Składniki dodatkowe | Ważność po otwarciu | Obecność konserwantów | Stosowanie z soczewkami |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Dexoftyal MD | 10 ml | Wyrób medyczny | Hydroksypropyloceluloza (HydraFlex) 0,5% | Dekspantenol 2%, Poliheksanid 0,0001% | 2 miesiące | Tak | Tak |
| Ektin | 10 ml | Wyrob medyczny | Kwas hialuronowy 0,24% (w postaci hialuronianu sodu) | Ectoin 2%, chlorek sodu, wodorotlenek sodu (do ustalenia pH) i woda do wstrzykiwań | 6 miesięcy | Nie | Tak |
| EvoTears | 3 ml | Wyrób medyczny | Oktan perfluoroheksylu (EyeSol) | – | 2 miesiące | Nie | Tak |
| Hyabak | 10 ml | Wyrób medyczny | Hialuronian sodu 0,15% | chlorek sodu, aktinokinol, trometamol, kwas chlorowodorowy, woda do wstrzykiwań | 3 miesiące | Nie | Tak |
| HyalDrop Multi | 10 ml | Wyrób medyczny | 0,24% hialuronian sodu | chlorek sodu, chlorek potasu, disodu fosforan dwunastowodny, sodu diwodorofosforan dwuwodny i woda do wstrzykiwań | 6 miesięcy | Nie | Tak |
| HyalEye Duo | 10 ml | Wyrób medyczny | 2,0% trehalozy, 0,25% hialuronianu sodu | – | 6 miesięcy | Nie | Tak |
| Hylo Comod | 10 ml | Wyrób medyczny | 0,1% hialuronianu sodu | bufor cytrynianowy, sorbitol, woda | 6 miesięcy | Nie | Tak |
| Hylo Gel | 10 ml | Wyrób medyczny | 0,2 % hialuronianu sodu | bufor cytrynianowy, sorbitol, woda | 6 miesięcy | Nie | Tak |
| Lacrimal | 2 x 5 ml | Wyrób medyczny | Alkohol poliwinylowy | disodu fosforan dwunastowodny, sodu diwodorofosforan jednowodny, sodu chlorek, benzalkoniowy chlorek roztwór, woda oczyszczona | 30 dni | Tak | Należy zachować 15 minut odstępu pomiędzy aplikacją kropli a założeniem soczewek |
| Lacrimal Natura | 10 ml | Wyrób medyczny | Wyciąg wodny z zielonej herbaty, wyciąg wodny z oczaru, wyciąg wodny ze świetlika, wyciąg wodny z rumianku | kwas bomy, dekahydrat tetraboranu disodowego, chlorek sodu, EDTA, chlorek benzalkoniowy, woda do iniekcji | 28 dni | Tak | Należy zachować 15 minut odstępu pomiędzy aplikacją kropli a założeniem soczewek |
| Lacrimal Natura Plus | 10 ml | Wyrób medyczny | hialuronian sodu 0,2%, hypromeloza 0,2% | wyciąg wodny z aloesu, wyciąg wodny z rumianku, wyciąg wodny z borówki, wyciąg wodny z dzikiej róży, kwas bornyy, dekahydrat tetraboranu disodowego, chlorek sodu, woda do iniekcji | 3 miesiące | Nie | Tak |
| Starazolin Hydrobalance | 2 x 5 ml | Wyrób medyczny | Hialuronian sodu | chlorek sodu, kwas borowy, tetraboran sodu, edetynian disodu, poliheksanid (PHMB), woda wysokooczyszczona | 8 tygodni | Tak | Tak |
| Starazolin HydroForte | 10 ml | Wyrób medyczny | hialuronian sodu 0,4% | Chlorek sodu, diwodorofosforan sodu dwuwodny, wodorofosforan sodu bezwodny, woda oczyszczona | 180 dni (6 miesięcy) | Nie | Tak |
| Systane ultra | 10 ml | Wyrób medyczny | Glikol polietylenowy 400, glikol propylenowy, guar hydroksypropylowy | sorbitol, aminometylopropanol, kwas borowy, chlorek potasu, chlorek sodu oraz polyquad (chlorek polidronium) 0,001% | 6 miesięcy | Tak | Tak |
| Thealoz | 10 ml | Wyrób medyczny | Trehaloza: 3 % | chlorek sodu, trometamol, kwas chlorowodorowy, woda do wstrzykiwań | 8 tygodni | Nie | Tak |
| Thealoz Duo | 10 ml | Wyrób medyczny | Trehaloza, hialuronian sodu | chlorek sodu, trometamol, kwas chlorowodorowy, woda do wstrzykiwań | 3 miesiące | Nie | Tak |
Piśmiennictwo
- Pucker, A. D., Ng, S. M., & Nichols, J. J. (2016). Over the counter (OTC) artificial tear drops for dry eye syndrome. The Cochrane database of systematic reviews, 2(2), CD009729. https://doi.org/10.1002/14651858.CD009729.pub2⬏⬏
- Maciejewska, A., Niwiński, K., Skiba-Kurek, I., & Jachowicz, R. (2022). Nowości w zakresie opakowań kropli do oczu. Farm Pol, 78(4), 201-208.⬏
- Maciejewska, A., Niwiński, K., Skiba-Kurek, I., & Jachowicz, R. (2022). Nowości w zakresie opakowań kropli do oczu. Farm Pol, 78(4), 201-208.⬏
- Labetoulle, M., Benitez-del-Castillo, J. M., Barabino, S., Herrero Vanrell, R., Daull, P., Garrigue, J.-S., & Rolando, M. (2022). Artificial Tears: Biological Role of Their Ingredients in the Management of Dry Eye Disease. International Journal of Molecular Sciences, 23(5), 2434. https://doi.org/10.3390/ijms23052434⬏