Synonimy: xylitol, cukier brzozowy
Ksylitol jest związkiem należącym do alkoholi cukrowych, który jest stosowany jako słodzik dla diabetyków oraz dodatek do produktów mających na celu zapobieganie próchnicy. Ksylitol początkowo był pozyskiwany z kory brzozy, stąd występuje również pod nazwą „cukier brzozowy”.
Działanie i zastosowanie ksylitolu
Ksylitol jest stosowany jako substancja słodząca przeznaczona dla pacjentów z cukrzycą ze względu na wielokrotnie niższy indeks glikemiczny od glukozy oraz metabolizm, w wyniku którego nie dochodzi do znacznego zwiększenia wydzielania insuliny. Ponadto ksylitol wykazuje działanie przeciwpróchnicze, ponieważ nie ulega fermentacji przez bakterie płytki nazębnej oraz zwiększa wydzielanie śliny i aktywność zawartych w niej enzymów antybakteryjnych. Warto zaznaczyć, że ksylitol powstaje również endogennie w organizmie w wyniku procesów trawienia. Badania kliniczne potwierdziły skuteczność ksylitolu w próchnicy zębów oraz zapaleniu ucha środkowego. Ksylitol jest prawdopodobnie nieskuteczny w redukcji płytki nazębnej i zmniejszaniu objawow zapalenia zatok.
Skuteczność ksylitolu potwierdzona w badaniach klinicznych
Stosowanie preparatów zawierających ksylitol jest prawdopodobnie skuteczne w takich wskazaniach jak:
- Próchnica zębów – wiele pojedynczych badań klinicznych wskazuje, że stosowanie różnych produktów zawierających ksylitol (m.in. gum do żucia, past do zębów, drażetek) może zmniejszyć częstość występowania próchnicy zarówno u dzieci, jak i dorosłych. Według ekspertów American Dental Association przyjmowanie produktów z ksylitolem może zapobiegać próchnicy u dzieci powyżej 5. r.ż., jednak nie ma wystarczających dowodów, aby zalecać ich stosowanie młodszym dzieciom.[1]
- Zapalenie ucha środkowego – pojedyncze badania kliniczne wskazują, że stosowanie 8,4–10 g ksylitolu na dobę w postaci gum do żucia lub pastylek do ssania może zmniejszać ryzyko zapalenia ucha środkowego u dzieci w wieku przedszkolnym. Ksylitol wydaje się jednak nieskuteczny, gdy objawy choroby już się pojawią oraz u dzieci podatnych na zapalenie ucha.[2][3]
Brak dowodów na skuteczność ksylitolu
Według wstępnych badań klinicznych ksylitol nie redukuje w istotnym stopniu płytki nazębnej w porównaniu z wartością wyjściową u dzieci w wieku 2–5 lat oraz nie zmniejsza objawów przewlekłego zapalenia zatok.
Bezpieczeństwo stosowania ksylitolu
Ksylitol jest określany jako GRAS (ang. Generally Recognized As Safe), gdy jest przyjmowany w żywności. W badaniach klinicznych był bezpiecznie stosowany w ilości 20–53 g na dobę do trzech lat.[4] Przyjmowanie wysokich dawek ksylitolu może powodować biegunkę oraz wzdęcia. U niektórych pacjentów obserwowano reakcje alergiczne po spożyciu ksylitolu. Ksylitol nie wchodzi w klinicznie istotne interakcje z lekami ani żywnością.
Preparaty dostępne na rynku zawierające ksylitol
Preparaty zawierające ksylitol dostępne w aptekach mają status suplementów diety lub wyrobów medycznych. Przykładowe preparaty zostały przedstawione w tabelach poniżej. Warto zaznaczyć, że większość producentów nie podaje konkretnej zawartości ksylitolu w preparacie. Oprócz wymienionych preparatów ksylitol jest powszechnie stosowany jako zamiennik cukru.
Wybrane suplementy diety zawierające ksylitol.
| Nazwa preparatu | Zawartość ksylitolu w sugerowanej dawce dobowej | Opis producenta |
| Acidolac Dentifix Kids, tabletki do ssania | Nie określono | Suplement diety zawierający składniki wspomagające zdrowe zęby. |
| Pregna Vomi, guma do żucia | Nie określono | Suplement diety zawierający składniki wspomagające łagodzić objawy mdłości związane z ciążą. |
Wybrane wyroby medyczne zawierające ksylitol.
| Nazwa preparatu | Zawartość ksylitolu w sugerowanej dawce dobowej | Opis producenta |
| Hydronasin Ksylitol, zestaw uzupełniający do płukania nosa i zatok | Nie określono | Wyrób medyczny służący do prewencyjnej, objawowej lub pooperacyjnej pielęgnacji nosa i zatok. |
Wybrane pasty do zębów zawierające ksylitol.
| Nazwa preparatu | Zawartość ksylitolu w sugerowanej dawce dobowej | Opis producenta |
| Nenedent, pasta do zębów dla dzieci bez fluoru | Nie określono | Pasta do zębów dla dzieci hamująca rozwój bakterii powodujących próchnicę. |
Piśmiennictwo
- Rethman, M. P., Beltrán-Aguilar, E. D., Billings, R. J., Hujoel, P. P., Katz, B. P., Milgrom, P., Sohn, W., Stamm, J. W., Watson, G., Wolff, M., Wright, J. T., Zero, D., Aravamudhan, K., Frantsve-Hawley, J., Meyer, D. M., American Dental Association Council on Scientific Affairs Expert Panel on Nonfluoride Caries-Preventive Agents (2011). Nonfluoride caries-preventive agents: executive summary of evidence-based clinical recommendations. Journal of the American Dental Association (1939), 142(9), 1065–1071. https://doi.org/10.14219/jada.archive.2011.0329⬏
- Uhari, M., Kontiokari, T., Niemelä, M. (1998). A novel use of xylitol sugar in preventing acute otitis media. Pediatrics, 102(4 Pt 1), 879–884. https://doi.org/10.1542/peds.102.4.879⬏
- Azarpazhooh, A., Lawrence, H. P., Shah, P. S. (2016). Xylitol for preventing acute otitis media in children up to 12 years of age. The Cochrane database of systematic reviews, (8), CD007095. https://doi.org/10.1002/14651858.CD007095.pub3⬏
- Natural Medicines. (2020). Xylitol. Aktualizacja: 12.11.2020.⬏
