Synonimy: oleic acid

Kwas oleinowy to jednonienasycony kwas tłuszczowy, w którym wiązanie podwójne o konfiguracji cis znajduje się na 9 miejscu od końca łańcucha węglowego, należy więc do grupy kwasów omega-9. Jest najbardziej rozpowszechnionym w naturze kwasem tłuszczowym. W największych ilościach występuje w olejach roślinnych, m.in. oliwie z oliwek, oleju rzepakowym, oleju słonecznikowym i oleju z czarnuszki. Może być syntetyzowany w organizmie człowieka z tłuszczów nasyconych, nie jest więc niezbędnym kwasem tłuszczowym.

Działanie i zastosowanie kwasu oleinowego

Kwas oleinowy jest jednym z najczęściej występujących w tkankach ludzkich kwasem tłuszczowym. Jest źródłem energii – działa odżywczo. Jest również wykorzystywany przez organizm jako składnik budulcowy błon komórkowych i wpływa na zmniejszenie ich przepuszczalności. Zastępując nasycone kwasy tłuszczowe, kwas oleinowy może działać prewencyjnie w rozwoju chorób takich jak np. miażdżyca. Przeprowadzone badania kliniczne potwierdziły skuteczność kwasu oleinowego w zmniejszaniu ryzyka choroby wieńcowej oraz poprawie profilu lipidowego u pacjentów z hipercholesterolemią. Dowody na skuteczność kwasu oleinowego w cukrzycy i otyłości są niewystarczające. Brakuje również dowodów potwierdzających działanie przeciwzapalne, hepatoprotekcyjne, przeciwbiegunkowe oraz przeciwnowotworowe kwasu oleinowego. Kwas oleinowy nie wykazał skuteczności w nadciśnieniu.

Skuteczność kwasu oleinowego potwierdzona w badaniach klinicznych

Badania kliniczne potwierdziły skuteczność kwasu oleinowego w leczeniu schorzeń takich jak:

• Choroba wieńcowa (CHD) – wiele badań klinicznych oraz metaanaliz potwierdza skuteczność kwasu oleinowego w zmniejszaniu ryzyka rozwoju chorób układu krążenia. Metaanaliza z 2009 roku wykazała, że zastąpienie 7,5% energii z częściowo uwodornionych olejów roślinnych olejem, który zawiera znaczną ilość kwasu oleinowego, przyczynia się do redukcji ryzyka choroby wieńcowej.^[1] Badania kliniczne z 2014 oraz 2019 roku potwierdziły, że w przypadku pacjentów obarczonych ryzykiem rozwoju chorób układu krążenia przyjmowanie 60 gramów oleju o wysokiej zawartości kwasu oleinowego na dobę zmniejsza to ryzyko.^[2][3] Oświadczenie FDA z 2018 roku podaje, że zastąpienie pokarmów bogatych w tłuszcze nasycone takimi zawierającymi co najmniej 70% kwasu oleinowego może wpływać na zmniejszenie ryzyka choroby wieńcowej. Sugerowane dzienne spożycie to około 20 gramów (1,5 łyżki stołowej) olejów bogatych w kwas oleinowy.^[4] Warto jednak zaznaczyć, że niektóre badania populacyjne wykazały, że wyższy poziom kwasu oleinowego we krwi wiąże się ze zwiększeniem ryzyka niewydolności serca, innych zdarzeń sercowo-naczyniowych i ogólnej śmiertelności.
• Hipercholesterolemia – wyniki badania klinicznego z 2011 roku wykazały, że w przypadku pacjentów z hipercholesterolemią spożywanie olejów bogatych w kwas oleinowy wpływa na zmniejszenie poziomu cholesterolu całkowitego i LDL.^[5] Dwa podwójnie zaślepione badanie kliniczne z randomizacją potwierdziły, że spożywanie oleju rzepakowego o wysokiej zawartości kwasu oleinowego powoduje zmniejszenie stężenia cholesterolu całkowitego oraz LDL.^[3][6]

Niewystarczające lub brak dowodów na skuteczność kwasu oleinowego

Aktualnie brakuje wiarygodnych badań klinicznych i meta analiz, aby potwierdzić działanie przeciwzapalne, hepatoprotekcyjne, przeciwbiegunkowe oraz przeciwnowotworowe kwasu oleinowego. Kwas oleinowy był również badany pod kątem zastosowania w nadciśnieniu i nie wykazał skuteczności w tym wskazaniu.

Rola kwasu oleinowego w leczeniu cukrzycy i otyłości jest dyskusyjna. Jedno małe 2-tygodniowe badanie kliniczne z randomizacją wykazało, że zwiększenie zawartości kwasu oleinowego w diecie przyczynia się do obniżenia stężenia glukozy we krwi na czczo u pacjentów z cukrzycą. Ponadto obserwowano zmniejszenie poziomu LDL i chylomikronów.^[7] Badanie kliniczne z udziałem pacjentów z otyłością i ryzykiem zespołu metabolicznego wykazało, że stosowanie diety o wyższej zawartości jednonienasyconych kwasów tłuszczowych, w tym kwasu oleinowego, pozwala na zmniejszenie masy ciała, redukcję ciśnienia i poziomu tłuszczu trzewnego.^[8] Wyniki te nie są wystarczające, aby udowodnić skuteczność kwasu oleinowego w tym wskazaniu.

Bezpieczeństwo stosowania kwasu oleinowego

Kwas oleinowy stosowany doustnie jest bezpieczny i dobrze tolerowany. Rzadko zgłaszane działanie niepożądane obejmowało przemijające uczucie pieczenia w jamie ustnej.

Interakcje kwasu oleinowego

Teoretycznie kwas oleinowy może zwiększać wrażliwość na insulinę, więc stosowany łącznie z lekami przeciwcukrzycowymi może zwiększać ryzyko hipoglikemii i nasilać ich działanie.

Preparaty dostępne na rynku zawierające kwas oleinowy

Obecnie na rynku nie ma dostępnego żadnego leku z kwasem oleinowym. Wybrane suplementy diety zawierające kwas oleinowy zostały przedstawione w tabeli poniżej.

Wybrane suplementy diety zawierające kwas oleinowy.

Piśmiennictwo

1. Mozaffarian, D., Clarke, R. (2009). Quantitative effects on cardiovascular risk factors and coronary heart disease risk of replacing partially hydrogenated vegetable oils with other fats and oils. European journal of clinical nutrition, 63 Suppl 2, S22–S33. https://doi.org/10.1038/sj.ejcn.1602976.⬏
2. Jones, P. J., Senanayake, V. K., Pu, S., Jenkins, D. J., Connelly, P. W., Lamarche, B., Couture, P., Charest, A., Baril-Gravel, L., West, S. G., Liu, X., Fleming, J. A., McCrea, C. E., Kris-Etherton, P. M. (2014). DHA-enriched high-oleic acid canola oil improves lipid profile and lowers predicted cardiovascular disease risk in the canola oil multicenter randomized controlled trial. The American journal of clinical nutrition, 100(1), 88–97. https://doi.org/10.3945/ajcn.113.081133.⬏
3. Bowen, K. J., Kris-Etherton, P. M., West, S. G., Fleming, J. A., Connelly, P. W., Lamarche, B., Couture, P., Jenkins, D., Taylor, C. G., Zahradka, P., Hammad, S. S., Sihag, J., Chen, X., Guay, V., Maltais-Giguère, J., Perera, D., Wilson, A., Juan, S., Rempel, J., Jones, P. (2019). Diets Enriched with Conventional or High-Oleic Acid Canola Oils Lower Atherogenic Lipids and Lipoproteins Compared to a Diet with a Western Fatty Acid Profile in Adults with Central Adiposity. The Journal of nutrition, 149(3), 471–478. https://doi.org/10.1093/jn/nxy307.⬏⬏
4. FDA. (2018). FDA Disease completes review of qualified health claim petition for oleic acid and the risk of coronary heart disease. ovember 2018. www.fda.gov/Food/NewsEvents/ConstituentUpdates/ucm624758.htm. Aktualizacja: 19.11.2018.⬏
5. Gillingham, L. G., Gustafson, J. A., Han, S. Y., Jassal, D. S., Jones, P. J. (2011). High-oleic rapeseed (canola) and flaxseed oils modulate serum lipids and inflammatory biomarkers in hypercholesterolaemic subjects. The British journal of nutrition, 105(3), 417–427. https://doi.org/10.1017/S0007114510003697.⬏
6. Jones, P. J., MacKay, D. S., Senanayake, V. K., Pu, S., Jenkins, D. J., Connelly, P. W., Lamarche, B., Couture, P., Kris-Etherton, P. M., West, S. G., Liu, X., Fleming, J. A., Hantgan, R. R., Rudel, L. L. (2015). High-oleic canola oil consumption enriches LDL particle cholesteryl oleate content and reduces LDL proteoglycan binding in humans. Atherosclerosis, 238(2), 231–238. https://doi.org/10.1016/j.atherosclerosis.2014.12.010.⬏
7. Madigan, C., Ryan, M., Owens, D., Collins, P., Tomkin, G. H. (2000). Dietary unsaturated fatty acids in type 2 diabetes: higher levels of postprandial lipoprotein on a linoleic acid-rich sunflower oil diet compared with an oleic acid-rich olive oil diet. Diabetes care, 23(10), 1472–1477. https://doi.org/10.2337/diacare.23.10.1472.⬏
8. Liu, X., Kris-Etherton, P. M., West, S. G., Lamarche, B., Jenkins, D. J., Fleming, J. A., McCrea, C. E., Pu, S., Couture, P., Connelly, P. W., Jones, P. J. (2016). Effects of canola and high-oleic-acid canola oils on abdominal fat mass in individuals with central obesity. Obesity (Silver Spring, Md.), 24(11), 2261–2268. https://doi.org/10.1002/oby.21584.⬏