Synonimy: bioflawonoidy cytrusowe, kompleks bioflawonoidów, ekstrakt bioflawonoidów, quercetin

Kwercetyna należy do flawonoidów, które występują powszechnie w żywności – cebuli, pomidorach, brokułach – oraz w napojach, np. herbacie czy czerwonym winie. Kwercetyna w pokarmie ma postać glikozydu, a najpowszechniejszą jej formą jest rutyna, czyli kwercetyna związana z podjednostką glukozy i ramnozy.

Działanie i zastosowanie kwercetyny

Kwercetyna należy do flawonoidów, które w licznych badaniach in vitro wykazały wielokierunkowe działanie, m.in. przeciwzapalne, antyoksydacyjne i ochronne dla naczyń krwionośnych. Dowody na skuteczność kwercetyny w astmie, cukrzycy, nadciśnieniu, zespole metabolicznym, PCOS i reumatoidalnym zapaleniu stawów są niewystarczające. Kwercetyna jest prawdopodobnie nieskuteczna w poprawie wyników sportowych, łagodnym rozroście gruczołu krokowego, hamowaniu agregacji płytek krwi i hipercholesterolemii.

Niewystarczające dowody na skuteczność kwercetyny

Brakuje wiarygodnych badań klinicznych potwierdzających skuteczność kwercetyny w takich wskazaniach jak:

• Astma – według wstępnych badań klinicznych przyjmowanie tabletek z kwercetyną przez 30 dni w połączeniu ze standardową terapią wpływa na redukcję objawów (zarówno w ciągu dnia, jak i w nocy) u pacjentów z astmą i nieżytem nosa, a także zmniejsza konieczność stosowania leków ratunkowych rozszerzających oskrzela i preparatów donosowych.^[1]
• Cukrzyca – badanie kliniczne z 2013 roku wykazało, że stosowanie preparatu złożonego zawierającego m.in. kwercetynę przyczynia się do obniżenia poziomu glukozy we krwi na czczo i po posiłku u pacjentów nieprzyjmujących leków hipoglikemicznych. Ponadto u osób stosujących metforminę i preparat złożony stężenie glukozy na czczo zmniejszyło się o 20% względem obniżenia o < 1% w grupie otrzymującej jedynie metforminę.^[2]
• Nadciśnienie – według metaanalizy z 2016 roku stosowanie kwercetyny wpływa na obniżenie ciśnienia skurczowego średnio o ok. 3 mmHg i rozkurczowego o ok. 2,6 mmHg względem placebo, przy czym gdy wzięto pod uwagę dawki kwercetyny, wykazano, że wartość ciśnienia tętniczego ulega statystycznie istotnej redukcji przy dawkach powyżej 500 mg na dobę, a poniżej tej ilości nie obserwowano istotnej różnicy.^[3] Również metaanaliza z 2020 roku obejmująca 17 badań klinicznych potwierdza, że przyjmowanie kwercetyny wpływa na redukcję wartości ciśnienia tętniczego.^[4] Mimo przeprowadzonych wysokiej jakości metaanaliz nie można jednoznacznie stwierdzić, że kwercetyna jest skuteczna u pacjentów z nadciśnieniem, ponieważ w przeprowadzonych badaniach rzadko brali udział pacjenci ze zdiagnozowanym nadciśnieniem.
• Zespół metaboliczny – metaanaliza niewielkich badań klinicznych wykazała, że suplementacja kwercetyny w ilości 100–1000 mg na dobę przez 4–12 tygodni nie przyczynia się do obniżenia stężenia glukozy na czczo, HbA_1c i insuliny względem placebo u osób z czynnikami ryzyka rozwoju zespołu metabolicznego. Suplementacja okazała się jednak korzystna u osób poniżej 45. r.ż. oraz stosujących dawki kwercetyny wyższe niż 500 mg na dobę.^[5]
• Zespół policystycznych jajników (PCOS) – podwójnie zaślepione badanie kliniczne z randomizacją z udziałem 84 pacjentek z PCOS wykazało, że przyjmowanie 1000 mg na dobę kwercetyny przez 12 tygodni obniżało poziom testosteronu i LH znacząco względem placebo. Ponadto obserwowano zmniejszenie wskaźnika insulinooporności.^[6] W innym badaniu przyjmowanie tej samej dawki kwercetyny również skutkowało redukcją poziomu testosteronu i LH, jednak zmiany w stężeniu glukozy na czczo, insuliny i wskaźnika wrażliwości na insulinę nie były statystycznie istotne.^[7]
• Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) – podwójnie zaślepione badanie kliniczne z randomizacją wykazało, że stosowanie 500 mg kwercetyny dziennie przez 8 tygodni pozwala na zmniejszenie objawów RZS takich jak ból, poranna sztywność i ból podczas wysiłku u kobiet z RZS, lecz prawdopodobnie nie ma wpływu na obrzęk stawów i wskaźnik aktywności choroby.^[8]

Brak dowodów na skuteczność kwercetyny

Przyjmowanie kwercetyny prawdopodobnie nie wpływa skutecznie na poprawę wyników sportowych, łagodzenie objawów łagodnego rozrostu gruczołu krokowego (BPH), zmniejszanie agregacji płytek krwi i hipercholesterolemię.

Bezpieczeństwo stosowania kwercetyny

Stosowanie kwercetyny w ilości 500 mg 2 razy dziennie do 12 tygodni jest prawdopodobnie bezpieczne i było dobrze tolerowane.^[9] Działania niepożądane obejmowały ból głowy, mrowienie kończyn, nudności i uderzenia gorąca. Ponadto wysokie dawki mogą powodować uszkodzenie nerek.

Interakcje kwercetyny

Potencjalnie stosowanie kwercetyny może wpływać na obniżenie ciśnienia tętniczego i stężenia glukozy, co z kolei może nasilać działanie leków hipotensyjnych i przeciwcukrzycowych. Kwercetyna może zmieniać stężenie we krwi niektórych leków, m.in. diklofenaku, ibuprofenu, warfaryny, amitryptyliny, blokerów kanału wapniowego, leków przeciwgrzybiczych, losartanu i cyklosporyny.

Preparaty dostępne na rynku zawierające kwercetynę

Preparaty z kwercetyną mają status suplementów diety. Przykładowe produkty jedno- i wieloskładnikowe zostały przedstawione w tabeli poniżej.

Wybrane suplementy diety zawierające kwercetynę.

Piśmiennictwo

1. Cesarone, M. R., Belcaro, G., Hu, S., Dugall, M., Hosoi, M., Ledda, A., Feragalli, B., Maione, C., Cotellese, R. (2019). Supplementary prevention and management of asthma with quercetin phytosome: a pilot registry. Minerva medica, 110(6), 524–529. https://doi.org/10.23736/S0026-4806.19.06319-5⬏
2. Ahrens, M. J., Thompson, D. L. (2013). Effect of emulin on blood glucose in type 2 diabetics. Journal of medicinal food, 16(3), 211–215. https://doi.org/10.1089/jmf.2012.0069⬏
3. Serban, M. C., Sahebkar, A., Zanchetti, A., Mikhailidis, D. P., Howard, G., Antal, D., Andrica, F., Ahmed, A., Aronow, W. S., Muntner, P., Lip, G. Y., Graham, I., Wong, N., Rysz, J., Banach, M., Lipid and Blood Pressure Meta‐analysis Collaboration (LBPMC) Group (2016). Effects of Quercetin on Blood Pressure: A Systematic Review and Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials. Journal of the American Heart Association, 5(7), e002713. https://doi.org/10.1161/JAHA.115.002713⬏
4. Huang, H., Liao, D., Dong, Y., Pu, R. (2020). Effect of quercetin supplementation on plasma lipid profiles, blood pressure, and glucose levels: a systematic review and meta-analysis. Nutrition reviews, 78(8), 615–626. https://doi.org/10.1093/nutrit/nuz071⬏
5. Ostadmohammadi, V., Milajerdi, A., Ayati, E., Kolahdooz, F., Asemi, Z. (2019). Effects of quercetin supplementation on glycemic control among patients with metabolic syndrome and related disorders: A systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Phytotherapy research : PTR, 33(5), 1330–1340. https://doi.org/10.1002/ptr.6334⬏
6. Rezvan, N., Moini, A., Janani, L., Mohammad, K., Saedisomeolia, A., Nourbakhsh, M., Gorgani-Firuzjaee, S., Mazaherioun, M., Hosseinzadeh-Attar, M. J. (2017). Effects of Quercetin on Adiponectin-Mediated Insulin Sensitivity in Polycystic Ovary Syndrome: A Randomized Placebo-Controlled Double-Blind Clinical Trial. Hormone and metabolic research = Hormon- und Stoffwechselforschung = Hormones et metabolisme, 49(2), 115–121. https://doi.org/10.1055/s-0042-118705⬏
7. Khorshidi, M., Moini, A., Alipoor, E., Rezvan, N., Gorgani-Firuzjaee, S., Yaseri, M., Hosseinzadeh-Attar, M. J. (2018). The effects of quercetin supplementation on metabolic and hormonal parameters as well as plasma concentration and gene expression of resistin in overweight or obese women with polycystic ovary syndrome. Phytotherapy research : PTR, 32(11), 2282–2289. https://doi.org/10.1002/ptr.6166⬏
8. Javadi, F., Ahmadzadeh, A., Eghtesadi, S., Aryaeian, N., Zabihiyeganeh, M., Rahimi Foroushani, A., Jazayeri, S. (2017). The Effect of Quercetin on Inflammatory Factors and Clinical Symptoms in Women with Rheumatoid Arthritis: A Double-Blind, Randomized Controlled Trial. Journal of the American College of Nutrition, 36(1), 9–15. https://doi.org/10.1080/07315724.2016.1140093⬏
9. Natural Medicines. (2020). Quercetin. Aktualizacja: 03.12.2020.⬏