Synonimy: L-carnitine

L-karnityna to aminokwas syntetyzowany w wątrobie i nerkach z lizyny i metioniny. L-karnitynę można również przyjmować wraz z dietą (głównie w produktach mlecznych i czerwonym mięsie). U zdrowych dorosłych i dzieci organizm syntetyzuje wystarczające ilości L-karnityny, aby zaspokoić codzienne potrzeby, więc suplementacja nie jest konieczna. Różne formy karnityny są składnikami suplementów diety wspomagających kondycję fizyczną i odchudzanie. Nie należy mylić jej z kreatyną, która jest również składnikiem suplementów diety mających zwiększyć masę mięśniową i wyniki sportowe.

Działanie i zastosowanie L-karnityny

L-karnityna ułatwia proces utleniania długołańcuchowych kwasów tłuszczowych, transportując je do mitochondriów, gdzie są źródłem energii. Transportuje również krótko- i średniołańcuchowe kwasy tłuszczowe, a także toksyczne związki z mitochondriów gromadzące się w wyniku przemian metabolicznych. Bierze udział w metabolizmie aminokwasów rozgałęzionych oraz stabilizuje błony komórkowe. Poprawia wydajność reakcji energetycznych w komórkach, wpływa na intensywność przemian lipidów, co w następstwie ma redukować tkankę tłuszczową. Zwiększa zdolność wykorzystania tlenu w mięśniach i regenerację mięśni po wysiłku, ogranicza stres oksydacyjny wywołany niedoborem tlenu, co opóźnia zmęczenie mięśni. Acetylo-L-karnityna (ALC) i propionylo-L-karnityna (PLC) są pochodnymi L-karnityny. Badania kliniczne potwierdziły skuteczność L-karnityny u osób z jej niedoborem, a także w dusznicy bolesnej, zastoinowej niewydolności serca, chorobie wieńcowej i cukrzycy. Dowody na skuteczność L-karnityny w niepłodności, poprawie wydolności fizycznej, redukcji zmęczenia, chorobie Alzheimera, demencji są niejednoznaczne. L-karnityna może przynosić pewne korzyści u pacjentów z depresją, kurczami mięśni i chromaniem przestankowym, lecz jest nieskuteczna w profilaktyce migreny.

Skuteczność L-karnityny potwierdzona w badaniach klinicznych

Przeprowadzone badania kliniczne wskazują na skuteczność L-karnityny w leczeniu takich wskazań jak:

• Niedobór karnityny – L-karnityna jest zatwierdzona przez FDA do leczenia niedoboru karnityny u pacjentów z wrodzonymi wadami metabolizmu lub z niewydolnością nerek poddawanych dializie. Zalecana dawka doustnej suplementacji u pacjentów w wieku powyżej 6 lat to 100 mg na kg m.c. na dobę początkowo i stopniowo zmniejszana do 50 mg ns kg m.c. na dobę.^[1]
• Dusznica bolesna – pojedyncze badania kliniczne wskazują, że stosowanie doustne i dożylne L-karnityny wpływa na poprawę tolerancji na wysiłek u osób z przewlekłą, stabilną dusznicą bolesną.^[2]
• Zastoinowa niewydolność serca – stosowanie doustne i dożylne L-karnityny przyczyniło się do złagodzenia objawów i zwiększenia wydolności fizycznej u pacjentów z zastoinową niewydolnością serca.^[3][4]
• Choroba wieńcowa serca – podawanie L-karnityny (500 mg dwa razy dziennie) przez 12 tygodni znacząco wpłynęło na podniesienie poziomu cholesterolu HDL i apoliproteiny-A1 w porównaniu z placebo w badaniu z randomizacją z udziałem pacjentów z chorobą wieńcową. Nie zaobserwowano znaczących zmian stężenia trójglicerydów, cholesterolu całkowitego, LDL ani apolipoproteiny-B.^[5] W niewielkim badaniu klinicznym z randomizacją z udziałem 47 pacjentów, oceniającym wpływ L-karnityny na stres oksydacyjny u pacjentów z chorobą wieńcową, wykazano ograniczenie stresu oksydacyjnego i zwiększenie aktywności enzymów przeciwutleniających po 12 tygodniach suplementacji L-karnityny 500 mg 2 razy dziennie.^[6]
• Cukrzyca – w małym badaniu klinicznym pacjenci z cukrzycą typu II otrzymujący Acetylo-L-karnitynę wykazywali większe zużycie glukozy w tkankach niż grupa placebo.^[7] W badaniu klinicznym z randomizacją z udziałem pacjentów z cukrzycą typu II oceniano wpływ dodatkowej suplementacji L-karnityny w dawce 2 g na dobę przez 12 miesięcy oprócz orlistatu lub sibutraminy na masę ciała, profil lipidowy i kontrolę glikemii. Poprawa wskaźnika BMI, stężenia HbA_1c, glukozy na czczo, LDL i insulinooporności była widoczna znacznie bardziej w grupie przyjmującej L-karnitynę.^[8][9] W przeglądzie systematycznym z metaanalizą oceniającym efekty metaboliczne L-karnityny doustna suplementacja (2–3 g na dzień w okresie 12–52 tygodni) spowodowała poprawę stężenia glukozy na czczo, cholesterolu całkowitego, LDL i apolipoprotein. Nie odnotowano natomiast istotnego wpływu na poziom TG i HbA_1c.^[10]

Niewystarczające lub brak dowodów na skuteczność L-karnityny

Chociaż w przeglądzie systematycznym badań klinicznych z randomizacją odnotowano pewne korzyści stosowania L-karnityny w leczeniu niepłodności męskiej, dane są niepewne, ponieważ w badaniach zastosowano połączenie przeciwutleniaczy (witaminy C i E, cynku, selenu, kwasu foliowego, karnityny, N-acetylocysteiny, astaksantyny) i nie jest możliwe jednoznaczne określenie, który ze składników odpowiadał za uzyskany efekt. Suplementacja karnityny 2 g na dzień, L-karnityny 2-3 g na dzień i/lub acetylo-L-karnityny 0,5–3 g na dzień przez okres do 26 tygodni skutkowała poprawą ruchliwości plemników, poprawą wskaźników ciąż oraz zwiększeniem liczby plemników i poprawą ich morfologii.^[11] W małym badaniu klinicznym wykazano, że dodatkowa suplementacja L-karnityną poprawiła odsetek prawidłowo ukształtowanych oocytów – prekursorów komórki jajowej u pacjentek z niepłodnością związaną z endometriozą.^[12] W badaniu klinicznym z randomizacją porównującym skuteczność cytrynianu klomifenu i L-karnityny L-karnityna skutkowała zwiększeniem objętości nasienia i poprawą ruchliwości plemników bez wpływu na morfologię plemników.^[13] Z kolei w badaniu klinicznym oceniającym wpływ inhibitorów fosfodiesterazy-5 (wardenafilu i sildenafilu) na funkcję wydzielniczą komórek w jądrach nie zaobserwowano żadnych różnic z grupami kontrolnymi (leczonymi L-karnityną lub nieleczonymi) w stężeniu, ruchliwości i prawidłowej morfologii plemników.^[14]

Dane dotyczące wpływu na kondycję fizyczną i ograniczenie zmęczenia są niejednoznaczne. Poprawę wydolności fizycznej u zdrowych młodych osób wykazano jedynie w małych badaniach klinicznych. Badanie kliniczne z randomizacją oceniające skuteczność L-karnityny w ograniczeniu zmęczenia fizycznego i psychicznego oraz funkcji poznawczych u ludzi powyżej 100. r.ż. wykazało, że suplementacja skutkowała poprawą tych parametrów.^[15] Dane z badań klinicznych nie uzasadniają stosowania L-karnityny u pacjentów skarżących się na zmęczenie towarzyszące stwardnieniu rozsianemu lub nowotworom.

Wpływ L-karnityny na choroby ośrodkowego układu nerwowego jest zróżnicowany. Dowody na stosowanie ALC jako środka wzmacniającego funkcje poznawcze u pacjentów z chorobą Alzheimera lub mieszaną demencją są niekompletne lub sprzeczne. Z kolei ACL jest zalecane w leczeniu łagodnego i umiarkowanego przebiegu dużych zaburzeń depresyjnych (MDD) w dalszych etapach terapii.^[16] W badaniu klinicznym z randomizacją porównującym wpływ doustnego ALC z fluoksetyną u pacjentów z określonym typem depresji stosowanie ALC skutkowało poprawą wskaźników depresji w podobnym stopniu co przyjmowanie fluoksetyny.^[17]

Dostępne badania nie potwierdzają zastosowania L-karnityny w profilaktyce migreny. Wyłącznie ograniczone dane przemawiają za stosowaniem L-karnityny w celu zmniejszenia częstości i czasu trwania skurczów mięśni^[18] oraz PLC w leczeniu chromania przestankowego u pacjentów z chorobą tętnic obwodowych.

Bezpieczeństwo stosowania L-karnityny

L-karnityna była bezpiecznie stosowana w badaniach klinicznych trwających maksymalnie 12 miesięcy. W zależności od wskazania stosowano doustnie dawki od 0,5 g do 6 g dziennie.^[19] Przy dawkach około 3 g na dobę mogą wystąpić nudności, wymioty, skurcze brzucha, biegunka. Podanie dziennej dawki w dawkach podzielonych może ograniczyć niektóre działania niepożądane, takie jak nudności i wymioty.

U pacjentów z chorobami układu krążenia wysokie doustne dawki L-karnityny mogą zwiększać ryzyko wystąpienia miażdżycy i chorób układu krążenia.

L-karnityna w ciąży i podczas laktacji

Istnieje niewystarczająca liczba wiarygodnych informacji dotyczących bezpieczeństwa stosowania L-karnityny w ciąży, dlatego nie zaleca się suplementacji w tym okresie. L-karnityna przenika do mleka. Zażywanie przez niemowlaki małych dawek L-karnityny w mieszankach mlekozastępczych nie wywołało działań niepożądanych, jednak wpływ większych dawek jest nieznany.

Interakcje L-karnityny

Opisy przypadków wskazują, że podczas stosowania L-karnityny wraz z acenokumarolem może dochodzić do nasilenia jego działania przeciwzakrzepowego. Z tego względu zaleca się również ostrożność u pacjentów przyjmujących warfarynę. Niektóre leki, np. karbamazepina, fenobarbital, fenytoina i kwas walproinowy, mogą zmniejszać stężenie karnityny we krwi u pacjentów z padaczką.

Preparaty dostępne na rynku zawierające L-karnitynę

Dostępne na rynku preparaty zawierające L-karnitynę mają status suplementów diety. Przykładowe preparaty zostały przedstawione w tabeli poniżej.

Wybrane suplementy diety zawierające L-karnitynę.

Piśmiennictwo

1. Kölker, S., Christensen, E., Leonard, J. V., Greenberg, C. R., Burlina, A. B., Burlina, A. P., Dixon, M., Duran, M., Goodman, S. I., Koeller, D. M., Müller, E., Naughten, E. R., Neumaier-Probst, E., Okun, J. G.,⬏
2. Iyer, R. N., Khan, A. A., Gupta, A., Vajifdar, B. U., Lokhandwala, Y. Y. (2000). L-carnitine moderately improves the exercise tolerance in chronic stable angina. The Journal of the Association of Physicians of India, 48(11), 1050–1052.⬏
3. Rizos, I. (2000). Three-year survival of patients with heart failure caused by dilated cardiomyopathy and L-carnitine administration. American heart journal, 139(2 Pt 3), S120–S123.⬏
4. Serati, A. R., Motamedi, M. R., Emami, S., Varedi, P., Movahed, M. R. (2010). L-carnitine treatment in patients with mild diastolic heart failure is associated with improvement in diastolic function and symptoms. Cardiology, 116(3), 178–182.⬏
5. Lee B. J., Lin, J. S., Lin, Y. C., Lin, P.T. (2016). Effects of L-carnitine supplementation on lipid profiles in patients with coronary artery disease. Lipids Health Dis., 15, 107.⬏
6. Lee, B. J., Lin, J.S., Lin, Y.C., Lin, P. T. (2014). Effects of L-carnitine supplementation on oxidative stress and antioxidant enzymes activities in patients with coronary artery disease: a randomized, placebo-controlled trial. Nutr J., 13, 79.⬏
7. Mingorance C., Rodríguez-Rodríguez, R., Justo, M. L., Alvarez de Sotomayor, M., Herrera, M. D. (2011). Critical update for the clinical use of L-carnitine analogs in cardiometabolic disorders. Vasc Health Risk Manag., 7, 169–176.⬏
8. Derosa, G., Maffioli, P., Ferrari, I., D’Angelo, A., Fogari, E., Palumbo, I., Randazzo, S., Cicero, A. F. (2010a). Orlistat and L-carnitine compared to orlistat alone on insulin resistance in obese diabetic patients. Endocrine journal, 57(9), 777–786. https://doi.org/10.1507/endocrj.k10e-049⬏
9. Derosa, G., Maffioli, P., Salvadeo, S. A., Ferrari, I., Gravina, A., Mereu, R., D’Angelo, A., Palumbo, I., Randazzo, S., Cicero, A. F. (2010b). Sibutramine and L-carnitine compared to sibutramine alone on insulin resistance in diabetic patients. Internal medicine (Tokyo, Japan), 49(16), 1717–1725. https://doi.org/10.2169/internalmedicine.49.3401⬏
10. Vidal-Casariego, A., Burgos-Peláez, R., Martínez-Faedo, C., Calvo-Gracia, F., Valero-Zanuy, M. Á., Luengo-Pérez, L. M., Cuerda-Compés, C. (2013). Metabolic effects of L-carnitine on type 2 diabetes mellitus: systematic review and meta-analysis. Experimental and clinical endocrinology & diabetes : official journal, German Society of Endocrinology [and] German Diabetes Association, 121(4), 234–238. https://doi.org/10.1055/s-0033-1333688⬏
11. Ross, C., Morriss, A., Khairy, M., Khalaf, Y., Braude, P., Coomarasamy, A., El-Toukhy, T. (2010). A systematic review of the effect of oral antioxidants on male infertility. Reproductive biomedicine online, 20(6), 711–723. https://doi.org/10.1016/j.rbmo.2010.03.008⬏
12. Giorgi, V. S., Da Broi, M. G., Paz, C. C., Ferriani, R. A., Navarro, P. A. (2016). N-acetyl-cysteine and L-carnitine prevent meiotic oocyte damage induced by follicular fluid from infertile women with mild endometriosis. Reprod Sci., 23(3), 342-351.⬏
13. Moradi, M., Moradi, A., Alemi, M., Ahmadnia, H., Abdi, H., Ahmadi, A., Bazargan-Hejazi, S. (2010). Safety and efficacy of clomiphene citrate and L-carnitine in idiopathic male infertility: a comparative study. Urology journal, 7(3), 188–193.⬏
14. Dimitriadis, F., Tsambalas, S., Tsounapi, P., et al. (2010). Effects of phophodiesterates-5 inhibitors on Leydig cell secretory function in oligoasthenospermic infertile men: a randomized trial. BJU Int., 106(8), 1181–1185.⬏
15. Malaguarnera M., Cammalleri, L., Gargante, M. P., Vacante, M., Colonna, V., Motta, M. (2007). L-carnitine treatment reduces severity of physical and mental fatigue and increases cognitive functions in centenarians: a randomized and controlled clinical trial. Am J Clin Nutr., 86(6), 1738–1744.⬏
16. Ravindran, A. V., Balneaves, L. G., Faulkner, G., et al; CANMAT Depression Work Group. (2016). Canadian Network for Mood and Anxiety Treatments (CANMAT). Clinical Guidelines for the Management of Adults with Major Depressive Disorder: Section 5. Complementary and Alternative Medicine Treatments. Can J Psychiatry, 61(9), 576–587.⬏
17. Bersani, G., Meco, G., Denaro, A., Liberati, D., Colletti, C., Nicolai, R., Bersani, F. S., Koverech, A. (2013). L-Acetylcarnitine in dysthymic disorder in elderly patients: a double-blind, multicenter, controlled randomized study vs. fluoxetine. European neuropsychopharmacology : the journal of the European College of Neuropsychopharmacology, 23(10), 1219–1225. https://doi.org/10.1016/j.euroneuro.2012.11.013⬏
18. Nakanishi, H., Kurosaki, M., Tsuchiya, K., Nakakuki, N., Takada, H., Matsuda, S., Gondo, K., Asano, Y., Hattori, N., Tamaki, N., Suzuki, S., Yasui, Y., Hosokawa, T., Itakura, J., Takahashi, Y., Izumi, N. (2015). L-carnitine Reduces Muscle Cramps in Patients With Cirrhosis. Clinical gastroenterology and hepatology : the official clinical practice journal of the American Gastroenterological Association, 13(8), 1540–1543. https://doi.org/10.1016/j.cgh.2014.12.005⬏
19. Natural Medicines. (2020). L-carnitine. Aktualizacja: 08.10.2020.⬏