Synonimy: L-carnitine
L-karnityna to aminokwas syntetyzowany w wątrobie i nerkach z lizyny i metioniny. L-karnitynę można również przyjmować wraz z dietą (głównie w produktach mlecznych i czerwonym mięsie). U zdrowych dorosłych i dzieci organizm syntetyzuje wystarczające ilości L-karnityny, aby zaspokoić codzienne potrzeby, więc suplementacja nie jest konieczna. Różne formy karnityny są składnikami suplementów diety wspomagających kondycję fizyczną i odchudzanie. Nie należy mylić jej z kreatyną, która jest również składnikiem suplementów diety mających zwiększyć masę mięśniową i wyniki sportowe.
Działanie i zastosowanie L-karnityny
L-karnityna ułatwia proces utleniania długołańcuchowych kwasów tłuszczowych, transportując je do mitochondriów, gdzie są źródłem energii. Transportuje również krótko- i średniołańcuchowe kwasy tłuszczowe, a także toksyczne związki z mitochondriów gromadzące się w wyniku przemian metabolicznych. Bierze udział w metabolizmie aminokwasów rozgałęzionych oraz stabilizuje błony komórkowe. Poprawia wydajność reakcji energetycznych w komórkach, wpływa na intensywność przemian lipidów, co w następstwie ma redukować tkankę tłuszczową. Zwiększa zdolność wykorzystania tlenu w mięśniach i regenerację mięśni po wysiłku, ogranicza stres oksydacyjny wywołany niedoborem tlenu, co opóźnia zmęczenie mięśni. Acetylo-L-karnityna (ALC) i propionylo-L-karnityna (PLC) są pochodnymi L-karnityny. Badania kliniczne potwierdziły skuteczność L-karnityny u osób z jej niedoborem, a także w dusznicy bolesnej, zastoinowej niewydolności serca, chorobie wieńcowej i cukrzycy. Dowody na skuteczność L-karnityny w niepłodności, poprawie wydolności fizycznej, redukcji zmęczenia, chorobie Alzheimera, demencji są niejednoznaczne. L-karnityna może przynosić pewne korzyści u pacjentów z depresją, kurczami mięśni i chromaniem przestankowym, lecz jest nieskuteczna w profilaktyce migreny.
Skuteczność L-karnityny potwierdzona w badaniach klinicznych
Przeprowadzone badania kliniczne wskazują na skuteczność L-karnityny w leczeniu takich wskazań jak:
- Niedobór karnityny – L-karnityna jest zatwierdzona przez FDA do leczenia niedoboru karnityny u pacjentów z wrodzonymi wadami metabolizmu lub z niewydolnością nerek poddawanych dializie. Zalecana dawka doustnej suplementacji u pacjentów w wieku powyżej 6 lat to 100 mg na kg m.c. na dobę początkowo i stopniowo zmniejszana do 50 mg ns kg m.c. na dobę.[1]
- Dusznica bolesna – pojedyncze badania kliniczne wskazują, że stosowanie doustne i dożylne L-karnityny wpływa na poprawę tolerancji na wysiłek u osób z przewlekłą, stabilną dusznicą bolesną.[2]
- Zastoinowa niewydolność serca – stosowanie doustne i dożylne L-karnityny przyczyniło się do złagodzenia objawów i zwiększenia wydolności fizycznej u pacjentów z zastoinową niewydolnością serca.[3][4]
- Choroba wieńcowa serca – podawanie L-karnityny (500 mg dwa razy dziennie) przez 12 tygodni znacząco wpłynęło na podniesienie poziomu cholesterolu HDL i apoliproteiny-A1 w porównaniu z placebo w badaniu z randomizacją z udziałem pacjentów z chorobą wieńcową. Nie zaobserwowano znaczących zmian stężenia trójglicerydów, cholesterolu całkowitego, LDL ani apolipoproteiny-B.[5] W niewielkim badaniu klinicznym z randomizacją z udziałem 47 pacjentów, oceniającym wpływ L-karnityny na stres oksydacyjny u pacjentów z chorobą wieńcową, wykazano ograniczenie stresu oksydacyjnego i zwiększenie aktywności enzymów przeciwutleniających po 12 tygodniach suplementacji L-karnityny 500 mg 2 razy dziennie.[6]
- Cukrzyca – w małym badaniu klinicznym pacjenci z cukrzycą typu II otrzymujący Acetylo-L-karnitynę wykazywali większe zużycie glukozy w tkankach niż grupa placebo.[7] W badaniu klinicznym z randomizacją z udziałem pacjentów z cukrzycą typu II oceniano wpływ dodatkowej suplementacji L-karnityny w dawce 2 g na dobę przez 12 miesięcy oprócz orlistatu lub sibutraminy na masę ciała, profil lipidowy i kontrolę glikemii. Poprawa wskaźnika BMI, stężenia HbA1c, glukozy na czczo, LDL i insulinooporności była widoczna znacznie bardziej w grupie przyjmującej L-karnitynę.[8][9] W przeglądzie systematycznym z metaanalizą oceniającym efekty metaboliczne L-karnityny doustna suplementacja (2–3 g na dzień w okresie 12–52 tygodni) spowodowała poprawę stężenia glukozy na czczo, cholesterolu całkowitego, LDL i apolipoprotein. Nie odnotowano natomiast istotnego wpływu na poziom TG i HbA1c.[10]
Niewystarczające lub brak dowodów na skuteczność L-karnityny
Chociaż w przeglądzie systematycznym badań klinicznych z randomizacją odnotowano pewne korzyści stosowania L-karnityny w leczeniu niepłodności męskiej, dane są niepewne, ponieważ w badaniach zastosowano połączenie przeciwutleniaczy (witaminy C i E, cynku, selenu, kwasu foliowego, karnityny, N-acetylocysteiny, astaksantyny) i nie jest możliwe jednoznaczne określenie, który ze składników odpowiadał za uzyskany efekt. Suplementacja karnityny 2 g na dzień, L-karnityny 2-3 g na dzień i/lub acetylo-L-karnityny 0,5–3 g na dzień przez okres do 26 tygodni skutkowała poprawą ruchliwości plemników, poprawą wskaźników ciąż oraz zwiększeniem liczby plemników i poprawą ich morfologii.[11] W małym badaniu klinicznym wykazano, że dodatkowa suplementacja L-karnityną poprawiła odsetek prawidłowo ukształtowanych oocytów – prekursorów komórki jajowej u pacjentek z niepłodnością związaną z endometriozą.[12] W badaniu klinicznym z randomizacją porównującym skuteczność cytrynianu klomifenu i L-karnityny L-karnityna skutkowała zwiększeniem objętości nasienia i poprawą ruchliwości plemników bez wpływu na morfologię plemników.[13] Z kolei w badaniu klinicznym oceniającym wpływ inhibitorów fosfodiesterazy-5 (wardenafilu i sildenafilu) na funkcję wydzielniczą komórek w jądrach nie zaobserwowano żadnych różnic z grupami kontrolnymi (leczonymi L-karnityną lub nieleczonymi) w stężeniu, ruchliwości i prawidłowej morfologii plemników.[14]
Dane dotyczące wpływu na kondycję fizyczną i ograniczenie zmęczenia są niejednoznaczne. Poprawę wydolności fizycznej u zdrowych młodych osób wykazano jedynie w małych badaniach klinicznych. Badanie kliniczne z randomizacją oceniające skuteczność L-karnityny w ograniczeniu zmęczenia fizycznego i psychicznego oraz funkcji poznawczych u ludzi powyżej 100. r.ż. wykazało, że suplementacja skutkowała poprawą tych parametrów.[15] Dane z badań klinicznych nie uzasadniają stosowania L-karnityny u pacjentów skarżących się na zmęczenie towarzyszące stwardnieniu rozsianemu lub nowotworom.
Wpływ L-karnityny na choroby ośrodkowego układu nerwowego jest zróżnicowany. Dowody na stosowanie ALC jako środka wzmacniającego funkcje poznawcze u pacjentów z chorobą Alzheimera lub mieszaną demencją są niekompletne lub sprzeczne. Z kolei ACL jest zalecane w leczeniu łagodnego i umiarkowanego przebiegu dużych zaburzeń depresyjnych (MDD) w dalszych etapach terapii.[16] W badaniu klinicznym z randomizacją porównującym wpływ doustnego ALC z fluoksetyną u pacjentów z określonym typem depresji stosowanie ALC skutkowało poprawą wskaźników depresji w podobnym stopniu co przyjmowanie fluoksetyny.[17]
Dostępne badania nie potwierdzają zastosowania L-karnityny w profilaktyce migreny. Wyłącznie ograniczone dane przemawiają za stosowaniem L-karnityny w celu zmniejszenia częstości i czasu trwania skurczów mięśni[18] oraz PLC w leczeniu chromania przestankowego u pacjentów z chorobą tętnic obwodowych.
Bezpieczeństwo stosowania L-karnityny
L-karnityna była bezpiecznie stosowana w badaniach klinicznych trwających maksymalnie 12 miesięcy. W zależności od wskazania stosowano doustnie dawki od 0,5 g do 6 g dziennie.[19] Przy dawkach około 3 g na dobę mogą wystąpić nudności, wymioty, skurcze brzucha, biegunka. Podanie dziennej dawki w dawkach podzielonych może ograniczyć niektóre działania niepożądane, takie jak nudności i wymioty.
U pacjentów z chorobami układu krążenia wysokie doustne dawki L-karnityny mogą zwiększać ryzyko wystąpienia miażdżycy i chorób układu krążenia.
L-karnityna w ciąży i podczas laktacji
Istnieje niewystarczająca liczba wiarygodnych informacji dotyczących bezpieczeństwa stosowania L-karnityny w ciąży, dlatego nie zaleca się suplementacji w tym okresie. L-karnityna przenika do mleka. Zażywanie przez niemowlaki małych dawek L-karnityny w mieszankach mlekozastępczych nie wywołało działań niepożądanych, jednak wpływ większych dawek jest nieznany.
Interakcje L-karnityny
Opisy przypadków wskazują, że podczas stosowania L-karnityny wraz z acenokumarolem może dochodzić do nasilenia jego działania przeciwzakrzepowego. Z tego względu zaleca się również ostrożność u pacjentów przyjmujących warfarynę. Niektóre leki, np. karbamazepina, fenobarbital, fenytoina i kwas walproinowy, mogą zmniejszać stężenie karnityny we krwi u pacjentów z padaczką.
Preparaty dostępne na rynku zawierające L-karnitynę
Dostępne na rynku preparaty zawierające L-karnitynę mają status suplementów diety. Przykładowe preparaty zostały przedstawione w tabeli poniżej.
Wybrane suplementy diety zawierające L-karnitynę.
Nazwa preparatu
|
Zawartość L-karnityny w sugerowanej dawce dobowej | Opis producenta |
Karnityna Kompleks Solgar | 660 mg | Suplement diety zawierający L-karnitynę, acetyl-L-karnitynę, glicyno-propionyl-L-karnitynę, tauryno-L-karnitynę. |
Olimp L-Carnitine 1500 Extreme Mega Caps | 2000 mg | Suplement diety zawierający łatwo przyswajalną L-karnitynę. |
L-Karnityna 1000 | 1000 mg | Suplement diety zawierający karnitynę. |
Olimp L-karnityna Plus | 900 mg
Pozostałe składniki: L-ornityna, L-arginina, chrom |
Suplement diety zawierający w swoim składzie L-karnitynę, L-argininę, L-ornitynę i chrom polecany osobom aktywnym dążącym do redukcji tkanki tłuszczowej. |
Linea Detox | 200 mg
Pozostałe składniki: Wyciąg z zielonej herbaty, chlorella, wyciąg z liści pokrzywy, chrom |
Suplement diety zawierający składniki wspomagające kontrolować prawidłową pracę metabolizmu. |
Asystor Slim | 50 mg
Pozostałe składniki: Wyciąg z zielonej herbaty, wyciąg z gorzkiej pomarańczy, ocet jabłkowy, kompleks wyciągu z alg brunatnych oraz wyciągu z pestek winogron, kofeina, wit. B6 |
Suplement diety będący systemem odchudzania dwufazowego na rano i wieczór. |
Piśmiennictwo
- Kölker, S., Christensen, E., Leonard, J. V., Greenberg, C. R., Burlina, A. B., Burlina, A. P., Dixon, M., Duran, M., Goodman, S. I., Koeller, D. M., Müller, E., Naughten, E. R., Neumaier-Probst, E., Okun, J. G.,⬏
- Iyer, R. N., Khan, A. A., Gupta, A., Vajifdar, B. U., Lokhandwala, Y. Y. (2000). L-carnitine moderately improves the exercise tolerance in chronic stable angina. The Journal of the Association of Physicians of India, 48(11), 1050–1052.⬏
- Rizos, I. (2000). Three-year survival of patients with heart failure caused by dilated cardiomyopathy and L-carnitine administration. American heart journal, 139(2 Pt 3), S120–S123.⬏
- Serati, A. R., Motamedi, M. R., Emami, S., Varedi, P., Movahed, M. R. (2010). L-carnitine treatment in patients with mild diastolic heart failure is associated with improvement in diastolic function and symptoms. Cardiology, 116(3), 178–182.⬏
- Lee B. J., Lin, J. S., Lin, Y. C., Lin, P.T. (2016). Effects of L-carnitine supplementation on lipid profiles in patients with coronary artery disease. Lipids Health Dis., 15, 107.⬏
- Lee, B. J., Lin, J.S., Lin, Y.C., Lin, P. T. (2014). Effects of L-carnitine supplementation on oxidative stress and antioxidant enzymes activities in patients with coronary artery disease: a randomized, placebo-controlled trial. Nutr J., 13, 79.⬏
- Mingorance C., Rodríguez-Rodríguez, R., Justo, M. L., Alvarez de Sotomayor, M., Herrera, M. D. (2011). Critical update for the clinical use of L-carnitine analogs in cardiometabolic disorders. Vasc Health Risk Manag., 7, 169–176.⬏
- Derosa, G., Maffioli, P., Ferrari, I., D’Angelo, A., Fogari, E., Palumbo, I., Randazzo, S., Cicero, A. F. (2010a). Orlistat and L-carnitine compared to orlistat alone on insulin resistance in obese diabetic patients. Endocrine journal, 57(9), 777–786. https://doi.org/10.1507/endocrj.k10e-049⬏
- Derosa, G., Maffioli, P., Salvadeo, S. A., Ferrari, I., Gravina, A., Mereu, R., D’Angelo, A., Palumbo, I., Randazzo, S., Cicero, A. F. (2010b). Sibutramine and L-carnitine compared to sibutramine alone on insulin resistance in diabetic patients. Internal medicine (Tokyo, Japan), 49(16), 1717–1725. https://doi.org/10.2169/internalmedicine.49.3401⬏
- Vidal-Casariego, A., Burgos-Peláez, R., Martínez-Faedo, C., Calvo-Gracia, F., Valero-Zanuy, M. Á., Luengo-Pérez, L. M., Cuerda-Compés, C. (2013). Metabolic effects of L-carnitine on type 2 diabetes mellitus: systematic review and meta-analysis. Experimental and clinical endocrinology & diabetes : official journal, German Society of Endocrinology [and] German Diabetes Association, 121(4), 234–238. https://doi.org/10.1055/s-0033-1333688⬏
- Ross, C., Morriss, A., Khairy, M., Khalaf, Y., Braude, P., Coomarasamy, A., El-Toukhy, T. (2010). A systematic review of the effect of oral antioxidants on male infertility. Reproductive biomedicine online, 20(6), 711–723. https://doi.org/10.1016/j.rbmo.2010.03.008⬏
- Giorgi, V. S., Da Broi, M. G., Paz, C. C., Ferriani, R. A., Navarro, P. A. (2016). N-acetyl-cysteine and L-carnitine prevent meiotic oocyte damage induced by follicular fluid from infertile women with mild endometriosis. Reprod Sci., 23(3), 342-351.⬏
- Moradi, M., Moradi, A., Alemi, M., Ahmadnia, H., Abdi, H., Ahmadi, A., Bazargan-Hejazi, S. (2010). Safety and efficacy of clomiphene citrate and L-carnitine in idiopathic male infertility: a comparative study. Urology journal, 7(3), 188–193.⬏
- Dimitriadis, F., Tsambalas, S., Tsounapi, P., et al. (2010). Effects of phophodiesterates-5 inhibitors on Leydig cell secretory function in oligoasthenospermic infertile men: a randomized trial. BJU Int., 106(8), 1181–1185.⬏
- Malaguarnera M., Cammalleri, L., Gargante, M. P., Vacante, M., Colonna, V., Motta, M. (2007). L-carnitine treatment reduces severity of physical and mental fatigue and increases cognitive functions in centenarians: a randomized and controlled clinical trial. Am J Clin Nutr., 86(6), 1738–1744.⬏
- Ravindran, A. V., Balneaves, L. G., Faulkner, G., et al; CANMAT Depression Work Group. (2016). Canadian Network for Mood and Anxiety Treatments (CANMAT). Clinical Guidelines for the Management of Adults with Major Depressive Disorder: Section 5. Complementary and Alternative Medicine Treatments. Can J Psychiatry, 61(9), 576–587.⬏
- Bersani, G., Meco, G., Denaro, A., Liberati, D., Colletti, C., Nicolai, R., Bersani, F. S., Koverech, A. (2013). L-Acetylcarnitine in dysthymic disorder in elderly patients: a double-blind, multicenter, controlled randomized study vs. fluoxetine. European neuropsychopharmacology : the journal of the European College of Neuropsychopharmacology, 23(10), 1219–1225. https://doi.org/10.1016/j.euroneuro.2012.11.013⬏
- Nakanishi, H., Kurosaki, M., Tsuchiya, K., Nakakuki, N., Takada, H., Matsuda, S., Gondo, K., Asano, Y., Hattori, N., Tamaki, N., Suzuki, S., Yasui, Y., Hosokawa, T., Itakura, J., Takahashi, Y., Izumi, N. (2015). L-carnitine Reduces Muscle Cramps in Patients With Cirrhosis. Clinical gastroenterology and hepatology : the official clinical practice journal of the American Gastroenterological Association, 13(8), 1540–1543. https://doi.org/10.1016/j.cgh.2014.12.005⬏
- Natural Medicines. (2020). L-carnitine. Aktualizacja: 08.10.2020.⬏