Synonimy: L-lysine

Lizyna to aminokwas, który można dostarczyć organizmowi jedynie przez dietę lub suplementację. Źródłem lizyny są m.in. rośliny strączkowe, ser, jogurt, mięso, mleko, drożdże piwne i kiełki pszenicy. Lizyna jest składnikiem suplementów diety działających wspomagająco na wzrok, włosy, skórę i paznokcie oraz przy osteoporozie i opryszczce.

Działanie i zastosowanie L-lizyny

Lizyna jest składnikiem budulcowym białek, wspomaga gojenie się ran i działa jako bufor w płynach organizmu. Jest niezbędna w procesie sieciowania kolagenu. Zwiększa wchłanianie wapnia z jelit i ogranicza jego wydalanie przez nerki. Może działać jako częściowy antagonista receptora serotoninowego i częściowy agonista receptora dla benzodiazepin. Wywiera też pozytywny wpływ na układ sercowo-naczyniowy i może powodować rozszerzenie naczyń krwionośnych. Kloniksynian lizyny, czyli pochodna kwasu nikotynowego, działa przeciwzapalnie przez hamowanie cyklooksygenazy.

Lizyna wywiera działanie antagonistyczne w stosunku do argininy, przez co hamuje replikację wirusa opryszczki, która wymaga obecności argininy. Skuteczność L-lizyny w tym wskazaniu została potwierdzona klinicznie. Ponadto istnieją dowody na potencjalną skuteczność L-lizyny w łagodzeniu bólu, w leczeniu zaburzeń lękowych i schizofrenii, w zwiększeniu siły mięśniowej, w leczeniu cukrzycy oraz w redukcji wypadania włosów i w leczeniu osteoporozy. L-lizyna jest prawdopodobnie nieskuteczna w zmniejszaniu poziomu trójglicerydów i wspomaganiu narządu wzroku.

Skuteczność L-lizyny potwierdzona w badaniach klinicznych

Badania kliniczne potwierdziły skuteczność L-lizyny w leczeniu takich schorzeń jak:

• Opryszczka – w pojedynczych badaniach wykazano korzystne efekty zastosowania L-lizyny doustnie w dawce 1–3 g na dobę u pacjentów z opryszczką, skutkujące m.in. skróconym czasem gojenia, łagodzeniem objawów, przyspieszeniem powrotu do zdrowia po infekcji i zahamowaniem nawrotów.^[1] Niewielkie badanie wykazało również, że miejscowe stosowanie maści zawierającej m.in. L-lizynę łagodzi objawy opryszczki u 40% pacjentów po trzech dniach i u 87% po 6 dniach stosowania.^[2] Warto jednak zaznaczyć, że niektóre pojedyncze badania nie wykazały skuteczności zastosowania lizyny w tym wskazaniu.

Niewystarczające dowody na skuteczność L-lizyny

Istnieją ograniczone badania kliniczne dotyczące skuteczności stosowania lizyny w leczeniu schorzeń takich jak:

• Ból – skuteczność 125 mg kloniksynatu lizyny porównano z 500 mg paracetamolu oraz 30 mg kodeiny podczas stosowania 4 razy dziennie w leczeniu umiarkowanego do ciężkiego bólu po nacięciu krocza w badaniu klinicznym z randomizacją. Stwierdzono, że obie opcje leczenia były równie skuteczne.^[3] W innym badaniu stwierdzono, że 250 mg kloniksynianu lizyny i 550 mg naproksenu sodu wykazuje podobną skuteczność w krótkotrwałym leczeniu migrenowych bólów głowy.^[4] 250 mg kloniksynianu lizyny porównywano z placebo w krótkotrwałym leczeniu migreny w kolejnym badaniu klinicznym z randomizacją. Kloniksynian lizyny znacząco poprawił umiarkowane ataki bólu migrenowego, jednak nie odnotowano różnic między grupami w przypadku ciężkich ataków.^[5]
• Zaburzenia lękowe – w badaniu klinicznym z 2007 roku oceniano wpływ L-lizyny i L-argininy na nasilenie zaburzeń lękowych. Zastosowano L-lizynę (2,64 g na dzień) i L-argininę (2,64 g na dzień) lub placebo przez tydzień. Stosowanie L-lizyny i L-argininy wpłynęło na zmniejszenie lęku, także wywołanego stresem.^[6]
• Objawy schizofrenii – podwójnie zaślepione badanie kliniczne wykazało, że stosowanie 6 g L-lizyny dziennie wpływa na redukcję objawów schizofrenii u pacjentów przyjmujących risperidon.^[7]
• Wpływ na siłę mięśni – małe badanie kliniczne z randomizacją z udziałem młodych mężczyzn wykazało zwiększenie siły mięśni bez istotnego wpływu na pozostałe badane parametry, tj. masę mięśniową, wrażliwość mięśni na insulinę i poziom leucyny – głównego budulca mięśni – po 8-tygodniowej suplementacji lizyny w dawce 80 mg na kg m.c. na dobę.^[8]
• Cukrzyca – u pacjentów z cukrzycą typu II leczonych standardową terapią przeciwcukrzycową stosowanie lizyny 1,5 g dwa razy dziennie przez trzy miesiące wpłynęło na poprawę metabolizmu glukozy i ograniczenie powstawania toksycznych glikowanych produktów ubocznych.^[9] U zdrowych osób lizyna obniżyła poziom glukozy w surowicy, powodując jednocześnie wzrost stężeń insuliny i glukagonu.{Kalogeropoulou, D., LaFave, L., Schweim, K., Gannon, M. C., Nuttall, F. Q. (2009). Lysine ingestion markedly attenuates the glucose response to ingested glucose without a change in insulin response. Am J Clin Nutr., 90(2), 314–320.}
• Wypadanie włosów – w badaniu oceniającym wpływ stosowania L-lizyny w dawce 1,5 g dziennie w połączeniu z żelazem, witaminą B₁₂, witaminą C, biotyną i selenem na ograniczenie wypadania włosów wykazano, że po 6 miesiącach wypadanie włosów zostało zmniejszone o prawie 40%, jednak nie jest możliwa jednoznaczna ocena, któremu składnikowi można przypisać zaobserwowany efekt.{Hosking, A.-M., Juhasz, M., Atanaskova Mesinkovska, N. (2019). Complementary and Alternative Treatments for Alopecia: A Comprehensive Review. Skin Appendage Disord, 5, 72-89.}

Niewielkie badanie wykazało również, że przyjmowanie lizyny może być potencjalnie korzystne u pacjentów z osteoporozą ze względu na wpływ na gospodarkę wapniową.

Brak dowodów na skuteczność L-lizyny

W badaniu klinicznym z randomizacją nie zaobserwowano żadnych korzyści w przypadku podawania lizyny 1 g na dobę w zmniejszeniu stężenia trójglicerydów we krwi w porównaniu z placebo.{Hlais, S., Reslan, D. R., Sarieddine, H. K., Nasreddine, L., Taan, G., Azar, S., Obeid, O. A. (2012). Effect of lysine, vitamin B(6), and carnitine supplementation on the lipid profile of male patients with hypertriglyceridemia: a 12-week, open-label, randomized, placebo-controlled trial. Clinical therapeutics, 34(8), 1674–1682. https://doi.org/10.1016/j.clinthera.2012.06.019}

L-lizyna w preparatach wspomagających wzrok ma hamować glikację kolagenu ciała szklistego oka i ograniczać proces powstawania złogów, jednak nie znaleźliśmy badań klinicznych oceniających skuteczność suplementacji L-lizyny w tym wskazaniu.

Bezpieczeństwo stosowania L-lizyny

L-lizyna była bezpiecznie stosowana w badaniach klinicznych w dawce do 3 g dziennie przez maksymalnie 12 miesięcy lub w dawce do 6 g dziennie przez 8 tygodni.^[1] Podczas stosowania lizyny zgłaszano działania niepożądane ze strony przewodu pokarmowego, takie jak biegunka, nudności i ból brzucha. Pacjenci z zaburzeniami czynności wątroby i nerek powinni unikać suplementacji lizyny, a jej stosowanie należy skonsultować z lekarzem.

L-lizyna w ciąży i podczas laktacji

Chociaż stosowano w badaniach suplementację lizyny w połączeniu z witaminami i żelazem u kobiet ciężarnych i nie zgłaszano w ich trakcie działań niepożądanych, to brakuje wystarczających wiarygodnych informacji, aby bezpiecznie polecać kobietom w ciąży i w okresie laktacji duże dawki (przekraczające dawki dostarczane wraz z dietą) w terapii wymienionych w rozdziale schorzeń.

Interakcje L-lizyny

Jednoczesne stosowanie suplementów wapnia z lizyną może powodować zwiększone wchłanianie i zmniejszone wydalanie wapnia. Podczas stosowania lizyny może wystąpić zwiększona toksyczność aminoglikozydów, dlatego suplementy z L-lizyną nie powinny być przyjmowane przez pacjentów, którzy stosują parenteralnie m.in. gentamycynę, streptomycynę, tobramycynę czy amikacynę.

Preparaty dostępne na rynku zawierające L-lizyny

Wybrane suplementy diety dostępne na rynku zawierające L-lizynę zostały przedstawione w tabeli poniżej.

Wybrane sulementy diety zawierające L-lizynę.

Piśmiennictwo

1. Natural Medicines. (2020). Lysine. Aktualizacja: 30.10.2020.⬏⬏
2. Singh, B. B., Udani, J., Vinjamury, S. P., Der-Martirosian, C., Gandhi, S., Khorsan, R., Nanjegowda, D., Singh, V. (2005). Safety and effectiveness of an L-lysine, zinc, and herbal-based product on the treatment of facial and circumoral herpes. Alternative medicine review : a journal of clinical therapeutic, 10(2), 123–127.⬏
3. De los Santos, A. R., Martí, M. I., Espinosa, D., Di Girolamo, G., Vinacur, J. C., Casadei, A. (1998). Lysine clonixinate vs. paracetamol/codeine in postepisiotomy pain. Acta Physiol Pharmacol Ther Latinoam., 48(1), 52-58.⬏
4. Krymchantowski, A. V., Peixoto, P., Higashi, R., Silva, A. Jr, Schutz, V. (2005). Lysine clonixinate vs naproxen sodium for the acute treatment of migraine: a double-blind, randomized, crossover study. MedGenMed., 7(4), 69.⬏
5. Krymchantowski, A. V., Barbosa, J. S., Cheim, C., Alves, L. A. (2001). Oral lysine clonixinate in the acute treatment of migraine: a double-blind placebo-controlled study. Arq Neuropsiquiatr., 59(1), 46–49.⬏
6. Smriga, M., Ando, T., Akutsu, M., Furukawa, Y., Miwa, K., Morinaga, Y. (2007). Oral treatment with L-lysine and L-arginine reduces anxiety and basal cortisol levels in healthy humans. Biomed Res., 28(2), 85–90.⬏
7. Zeinoddini, A., Ahadi, M., Farokhnia, M., Rezaei, F., Tabrizi, M., Akhondzadeh, S. (2014). L-lysine as an adjunct to risperidone in patients with chronic schizophrenia: a double-blind, placebo-controlled, randomized trial. Journal of psychiatric research, 59, 125–131. https://doi.org/10.1016/j.jpsychires.2014.08.016⬏
8. Unni, U. S., Raj, T., Sambashivaiah, S., Kuriyan, R., Uthappa, S., Vaz, M., Regan, M. M., Kurpad, A. V. (2012). The effect of a controlled 8-week metabolic ward based lysine supplementation on muscle function, insulin sensitivity and leucine kinetics in young men. Clinical nutrition (Edinburgh, Scotland), 31(6), 903–910. https://doi.org/10.1016/j.clnu.2012.03.008⬏
9. Mirmiranpour, H., Khaghani, S., Bathaie, S. Z., Nakhjavani, M., Kebriaeezadeh, A., Ebadi, M., Gerayesh-Nejad, S., Zangooei, M. (2016). The Preventive Effect of L-Lysine on Lysozyme Glycation in Type 2 Diabetes. Acta medica Iranica, 54(1), 24–31.⬏